«Τα ζώα είναι φίλοι μου… και δεν τρώω τους φίλους μου», έλεγε ο Νομπελίστας Τζορτζ Μπέρναρ Σο, οπαδός πολύ νωρίς του βιγκανισμού. Ο βραβευμένος με Όσκαρ και ένας απ’ τους σπουδαιότερους ηθοποιούς της γενιάς του, ο Χόακιν Φοίνιξ, δηλώνει πως «είμαστε όλοι ζώα αυτού του πλανήτη. Είμαστε όλοι πλάσματα. Και τα μη ανθρώπινα ζώα βιώνουν πόνο όπως εμείς». «Αν τα σφαγεία είχαν γυάλινους τοίχους, όλοι θα ήμασταν χορτοφάγοι», συμπέρανε πικρά ο Πολ ΜαΚάρτνεϊ.
Όλοι οι παραπάνω, καθώς και εκατομμύρια άλλοι, είναι οπαδοί του βιγκανισμού, που δεν αποτελεί πλέον απλώς μια διατροφική τάση, αλλά μια ολοκληρωμένη πολιτισμική, οικονομική και ψυχολογική θέση που επηρεάζει τη βιομηχανία τροφίμων, την εστίαση, την παραγωγή κρασιού και την αγορά εναλλακτικών προϊόντων κρέατος.
Η επέλαση της vegan βιομηχανίας
Η επιλογή του βιγκανισμού, ως στάση ζωής υιοθετείται μαζικά από ανθρώπους σ’ όλο τον πλανήτη, που ανησυχούν για την υγεία, την ηθική μεταχείριση των ζώων και τις πληγές σε περιβάλλον και κλίμα. Η όλο και πιο μεγάλη ομάδα ανθρώπων που γίνονται vegan, οδηγεί σε σημαντικές αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες και στις επιχειρηματικές πρακτικές, σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι, η παγκόσμια αγορά vegan τροφίμων αναμένεται να αυξηθεί από 37,37 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024 σε 103 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2032, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 13,51%. Η αγορά φυτικών υποκατάστατων κρέατος εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 24,77 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2030, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 19,4%. Η αγορά vegan κρασιών προβλέπεται να φτάσει τα 5 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2030, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 9,8%.
Vegan κρασί, vegan εναλλακτικό κρέας, vegan λιανική, vegan ρεστοράν παντού
Η οινοποιία, παραδοσιακά, χρησιμοποιεί ζωικά προϊόντα για να πετύχει τη γεύση του κρασιού, όπως ασπράδια αυγών και ζελατίνη. Η άρνηση των vegan καταναλωτών να πιούν αυτά τα κρασιά, όμως, κάνει όλο και περισσότερους οινοποιούς να στρέφονται σε φυτικές εναλλακτικές, όπως πρωτεΐνες φυτών και το ηφαιστειακό ορυκτό, τον μπεντονίτη, για να δημιουργήσουν vegan κρασιά. Η Ευρώπη πρωτοστατεί στην κατανάλωση vegan κρασιών, με τη Γερμανία, τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο να αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 60% της συνολικής κατανάλωσης. Η αγορά φυτικών υποκατάστατων κρέατος αναμένεται να φτάσει τα 24,77 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2030, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 19,4%. Η Βόρεια Αμερική κατέχει το 36,2% της αγοράς το 2024, ενώ η Ευρώπη δείχνει επίσης σημαντική ανάπτυξη. Η Ισραήλ είναι η κυρίαρχη χώρα που εξελίσσει την τεχνολογία εναλλακτικού κρέατος, με επενδύσεις σχεδόν 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων. Η παγκόσμια στροφή προς τον βιγκανισμό έχει οδηγήσει σε αύξηση των vegan επιλογών σε εστιατόρια και καταστήματα λιανικής. Αλυσίδες όπως η McDonald’s έχουν εισαγάγει προϊόντα όπως το McPlant burger, ανταποκρινόμενες στη ζήτηση για φυτικές επιλογές. Στην Ευρώπη, όλα τα σούπερ μάρκετ και τα εστιατόρια, από μεγάλα και σπουδαία ρεστοράν, μέχρι πιτσαρίες της γειτονιάς, προσφέρουν ποικιλία vegan προϊόντων.
Η vegan κυριαρχία στη βιομηχανία των καλλυντικών
Κυρίαρχη είναι η ζήτηση για vegan καλλυντικά, τα τελευταία χρόνια, με προτίμηση στα προϊόντα από ευαισθητοποιημένους καταναλωτές που απαιτούν την ηθική στη βιομηχανία και σεβασμό στο περιβάλλον. Πολλές εταιρείες πλέον επενδύουν στην ανάπτυξη φυσικών και φυτικών εναλλακτικών λύσεων, ενώ οι επισημάνσεις στις συσκευασίες cruelty-free και vegan εμφανίζονται όλο και περισσότερο. Τα vegan καλλυντικά αποτελούν έναν από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους τομείς της παγκόσμιας βιομηχανίας ομορφιάς, καθώς η ζήτηση για προϊόντα χωρίς ζωικά συστατικά, όπως κερατίνη, κολλαγόνο, λανολίνη, μέλι και χωρίς δοκιμές σε ζώα αυξάνεται διαρκώς. Το 2024, η αξία της παγκόσμιας αγοράς vegan καλλυντικών εκτιμήθηκε στα 19,21 δισεκατομμύρια δολάρια και προβλέπεται να φτάσει τα 32,56 δισεκατομμύρια έως το 2032, με μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 6,85%. Η Ευρώπη κατέχει ηγετική θέση στην αγορά, με μερίδιο 33,84% το 2024, ενώ η Ασία-Ειρηνικός αναμένεται να παρουσιάσει τον ταχύτερο ρυθμό ανάπτυξης, λόγω της αυξανόμενης ευαισθητοποίησης για την κακομεταχείριση των ζώων σε χώρες όπως η Ινδία και η Αυστραλία. Η αγορά των vegan καλλυντικών αναμένεται να φτάσει τα 33,39 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2034, με μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 6,26% από το 2025. Σύμφωνα με τη Vegan Society, περίπου 2.500 εταιρείες έχουν καταχωρίσει πάνω από 65.000 προϊόντα παγκοσμίως, εκ των οποίων τα 30.000 ανήκουν στην κατηγορία των καλλυντικών και ειδών προσωπικής φροντίδας, καταδεικνύοντας τη σημαντική παρουσία και ποικιλία vegan καλλυντικών στην αγορά.
Γιατί οι όλο και πιο πολλοί άνθρωποι επιλέγουν τον βιγκανισμό και πού είναι πολύ διαδεδομένος
Οι κύριοι λόγοι που οδηγούν στον βιγκανισμό αφορούν στην ευημερία και στα δικαιώματα των ζώων κατά 80,7%, σε οικολογικούς λόγους και ανησυχίες για τη βιωσιμότητα του πλανήτη κατά 70,6% και για λόγους υγείας κατά 26,9%. Άλλωστε, μελέτες έχουν δείξει ότι μια ισορροπημένη φυτική διατροφή μπορεί να συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου χρόνιων νοσημάτων όπως οι καρδιοπάθειες, ο διαβήτης τύπου 2 και ορισμένοι τύποι καρκίνου. Επίσης, πολλοί άνθρωποι αναφέρουν βελτίωση της ενέργειας, του πεπτικού συστήματος και της συνολικής ευεξίας τους με την αποφυγή ζωικών προϊόντων. Πάνω από όλα, όμως, είναι τα ηθικά κίνητρα, η ενσυναίσθηση και η αίσθηση υποχρέωσης για την προστασία των ζώων, που έχουν τον πρωταρχικό ρόλο. Η Ινδία, για θρησκευτικούς λόγους, έχει το υψηλότερο ποσοστό vegan στον κόσμο, με το 9% του πληθυσμού να ακολουθεί αυτή τη διατροφή, ενώ στην Κίνα, περίπου το 5% του πληθυσμού, δηλαδή περίπου 70 εκατομμύρια άνθρωποι, είναι vegan ή χορτοφάγοι. Η Ευρώπη έχει περίπου 2,6 εκατομμύρια vegan, που αντιπροσωπεύουν το 3,2% του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Η τάση αυξάνεται σταθερά, ειδικά σε χώρες της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης, όπου οι καταναλωτές έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε πληροφόρηση και εναλλακτικά φυτικά προϊόντα.
Η Αβολοκεντρική Θεωρία των Δικαιωμάτων των Ζώων
Ένας από τους πιο σημαντικούς θεωρητικούς και ακτιβιστές του σύγχρονου κινήματος για τα δικαιώματα των ζώων είναι ο Γκάρι Λ. Φραντσιόνε, νομικός φιλόσοφος και καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο Rutgers των ΗΠΑ. Εδώ και δεκαετίες, εκπροσωπεί με συνέπεια την λεγόμενη Αβολοκεντρική Θεωρία των Δικαιωμάτων των Ζώων, που υποστηρίζει πως τα μη ανθρώπινα ζώα είναι αισθανόμενα όντα με θεμελιώδες ηθικό δικαίωμα, το να μην θεωρούνται ανθρώπινη ιδιοκτησία. Κάθε μορφή εκμετάλλευσης, ακόμα και η πιο οικολογική, ελεύθερη και βελτιωμένη εκτροφή είναι παραβιάστικη των ηθικών δικαιωμάτων. Για τους οπαδούς της Αβολοκεντρικής Θεωρίας ο βιγκανισμός δεν είναι απλώς επιλογή διατροφής, αλλά πράξη ηθικής συνέπειας και μη-βίας. Δεν αρκεί η προσπάθεια βελτίωσης των συνθηκών για τα ζώα, όπως συμβαίνει στο πλαίσιο του λεγόμενου animal welfare, αλλά απαιτείται η ολοκληρωτική κατάργηση της χρήσης τους από τον άνθρωπο. Ο Γκάρι Φραντσιόνε έχει δηλώσει χαρακτηριστικά πως «ο βιγκανισμός είναι μια πράξη μη βίαιης αντίστασης. Είναι η δήλωσή μας ότι απορρίπτουμε την ιδέα ότι τα ζώα είναι αντικείμενα και ότι θεωρούμε τα αισθανόμενα μη ανθρώπινα όντα ως ηθικά πρόσωπα με το θεμελιώδες ηθικό δικαίωμα να μην αντιμετωπίζονται ως ιδιοκτησία ή πόροι των ανθρώπων».
Οι ριζοσπάστες ακτιβιστές του βιγκανισμού
Υπάρχουν και κάνουν αίσθηση, εκείνοι οι ακτιβιστές του βιγκανισμού, που αναπτύσσουν δράσεις από ειρηνικές διαμαρτυρίες έως πιο ριζοσπαστικές, σοκαριστικές ενέργειες. Γίνονται συχνά είδηση και η παρουσία τους υπάρχει σε όλες, σχεδόν, τις χώρες. Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλούν στο Ηνωμένο Βασίλειο, που οργανώσεις όπως οι Animal Rebellion και Direct Action Everywhere, πραγματοποιούν έντονες διαμαρτυρίες σε σούπερ μάρκετ και εστιατόρια καταγγέλλοντας τη βιομηχανική κτηνοτροφία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ομάδες ακτιβιστών έχουν εισβάλει σε φάρμες και σφαγεία, καταγράφοντας τις συνθήκες διαβίωσης των ζώων για να ευαισθητοποιήσουν το κοινό. Στην Αυστραλία έχουν οργανώσει μαζικές διαμαρτυρίες και αποκλεισμούς δρόμων, ώστε να επιστούν την προσοχή στις πρακτικές της βιομηχανίας κρέατος. Οι περισσότεροι ακτιβιστές του βιγκανισμού ζητούν την πλήρη απελευθέρωση των ζώων και την κατάργηση κάθε μορφής εκμετάλλευσής τους. Εκτός από τις εισβολές σε φάρμες και σφαγεία, οργανώνουν δραματοποιημένα happening ή die-ins για να τραβήξουν την προσοχή στα δικαιώματα των ζώων. Είναι ακόμη, πολύ δραστήριοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χρησιμοποιώντας κυρίως το Instagram και το TikTok για να διαδώσουν το μήνυμά τους και να κινητοποιήσουν υποστηρικτές.
Ο Φίλιπ Γουόλεν, δισεκατομμυριούχος, πρώην τραπεζίτης, φιλάνθρωπος και ένθερμος ακτιβιστής για τα δικαιώματα των ζώων έχει προβλέψει για το μέλλον μας, πως «ο vegan τρόπος ζωής δεν είναι μια μόδα, αλλά είναι η έκφραση της βαθύτερης κατανόησης ότι όλα τα έμβια όντα αξίζουν σεβασμό, καλοσύνη και δικαιοσύνη. Είναι το επόμενο εξελικτικό βήμα της ανθρώπινης συνείδησης».
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
