Ποιος φταίει όταν ένα αυτό-οδηγούμενο όχημα σκοτώνει; Πώς προστατεύουμε την ιδιωτικότητά μας όταν η ζωή μας γίνεται εμπόρευμα; Τι σημαίνει «δίκαιη πρόσβαση» στην τεχνητή νοημοσύνη και ποιος αποφασίζει τι είναι δίκαιο;
Οι τεχνοηθικολόγοι παλεύουν να δώσουν απαντήσεις, πριν μας τις επιβάλει η ίδια η τεχνολογία. Μια καινούργια επιστημονική ιδιότητα, η τεχνοηθική κρίνεται ήδη, απαραίτητη, ενώ οι σύμβουλοι ψηφιακής ηθικής παλεύουν να δώσουν απαντήσεις, πριν η ίδια η τεχνολογίας, μας τις επιβάλει. Εδώ, ως ανθρωπότητα δεν έχουμε λυμένο το τι είναι ηθική, βέβαια, χιλιετίες τώρα και το παλεύουμε με θρησκείες, φιλοσοφία και άλλα πολλά, αλλά η τεχνοηθική δεν βουτά στα θεωρητικά βαθιά άδυτα θεωριών και στοχασμών, αλλά πιάνεται με ζητήματα καθημερινής επιβίωσης!
Η Τεχνοηθική ως επιστήμη του αύριο, από σήμερα
Η Τεχνοηθική είναι ένα σύγχρονο, αναδυόμενο επιστημονικό πεδίο που μελετά τις ηθικές και κοινωνικές συνέπειες της τεχνολογίας. Διδάσκεται πλέον σε κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου, όπως τα MIT, Stanford, Οξφόρδη, ETH Zurich. Στην Ελλάδα συναντάται σε μεταπτυχιακά προγράμματα και μαθήματα επιλογής σε σχολές φιλοσοφίας, πληροφορικής και πολιτικών επιστημών. Σε όλο τον κόσμο, τα κορυφαία πανεπιστήμια, έχουν, ήδη, εντάξει στα προγράμματά τους μαθήματα όπως «Ηθική της Τεχνητής Νοημοσύνης», «Ψηφιακή Υπευθυνότητα» ή «Τεχνοηθική Σχεδιασμού». Ο Λουτσιάνο Φλορίντι, Ιταλός φιλόσοφος της πληροφορίας και από τους πιο προβεβλημένους στοχαστές του πεδίου, υποστηρίζει με έμφαση πως η εποχή μας δεν χρειάζεται απλώς έξυπνους αλγορίθμους, αλλά ηθικούς. Η ευφυΐα από μόνη της δεν επαρκεί, αν δεν συνοδεύεται από κατανόηση, ενσυναίσθηση και υπευθυνότητα. Συνδυάζοντας τη φιλοσοφία, την επιστήμη των υπολογιστών και το δίκαιο, η τεχνοηθική καλείται να δώσει απαντήσεις σε τεράστια, σύγχρονα, ανύπαρκτα μέχρι πριν λίγες δεκαετίες ερωτήματα, όπως για παράδειγμα στο ποιος ευθύνεται για τις αποφάσεις ενός αλγορίθμου, πώς προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα στην εποχή της ψηφιακής εμπορευματοποίησης και ποιος ορίζει τι είναι δίκαιο σε ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που οι μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας στον κόσμο, όπως η Google, η Microsoft, η Meta και η OpenAI, έχουν δημιουργήσει ειδικές θέσεις εργασίας για ειδικούς στην τεχνοηθική — ανθρώπους που εργάζονται για να διασφαλίσουν ότι η τεχνολογία αναπτύσσεται με υπευθυνότητα, δικαιοσύνη και σεβασμό προς τον άνθρωπο. Η Τεχνοηθική, λοιπόν, δεν ανήκει στο μακρινό μέλλον, αλλά είναι μια αναγκαιότητα του παρόντος.
Tech Ethicists: Οι νέοι φύλακες της ψηφιακής συνείδησης
Οι επιστήμονες που φέρουν τον τίτλο tech ethicists ή σύμβουλοι ψηφιακής ηθικής αποτελούν έναν σχετικά νέο αλλά ραγδαία αναπτυσσόμενο θεσμό στον κόσμο της τεχνολογίας. Παρόλο που εμφανίστηκαν μόλις τα τελευταία χρόνια, έχουν ήδη αναγνωριστεί ως κρίσιμοι παράγοντες σε μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες, οργανισμούς τεχνητής νοημοσύνης και ερευνητικά ινστιτούτα. Αποστολή τους είναι να εντοπίζουν και να προβλέπουν τις ηθικές παγίδες και κινδύνους, που καραδοκούν πίσω από καινοτόμες τεχνολογίες, πριν αυτές γίνουν μέρος της καθημερινότητας. Τίποτα στον ψηφιακό κόσμο δεν είναι ουδέτερο. Καμία γραμμή κώδικα, κανένας αλγόριθμος, κανένα καινοτόμο εργαλείο, από τα συστήματα αναγνώρισης προσώπου και τις εφαρμογές παρακολούθησης μέχρι τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα και την αυτόνομη λήψη αποφάσεων, δεν λειτουργεί στο κενό. Κάθε τεχνολογική επιλογή έχει κοινωνικές συνέπειες. Μπορεί να δημιουργήσει αποκλεισμούς, να ενισχύσει προκαταλήψεις, να μεταβάλλει την έννοια της ιδιωτικότητας, να επηρεάσει την ταυτότητα και τελικά να αναδιανείμει την εξουσία σε αν όχι επικίνδυνους, τουλάχιστον απρόβλεπτους αποδέκτες. Οι tech ethicists έρχονται από επιστημονικές γνώσεις φιλοσοφίας, ηθικής, τεχνητής νοημοσύνης, νομικής και κοινωνιολογίας, κατανοώντας τόσο τη γλώσσα του μηχανικού όσο και τις λεπτές αποχρώσεις της ανθρώπινης εμπειρίας. Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη εισβάλλει σε κάθε πτυχή της ζωής, από την εκπαίδευση και την υγεία μέχρι τη δικαιοσύνη και την εργασία, η ανάγκη για ηθική καθοδήγηση δεν είναι απλώς επιθυμητή, είναι επιτακτική. Οι σύμβουλοι τεχνοηθικής θα είναι από τους πιο περιζήτητους επαγγελματίες του μέλλοντος, όχι μόνο για να αποτρέπουν τεχνολογικά σκάνδαλα, αλλά και για να διασφαλίζουν ότι οι καινοτομίες εξελίσσονται με μόνο μέτρο τον άνθρωπο. Όταν οι αλγόριθμοι έχουν φωνή και τεράστια δύναμη, αυτοί θα είναι εκείνοι που καλούνται να τους δώσουν συνείδηση.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη κοιτάζει στον καθρέφτη των δικών μας αντιλήψεων και προκαταλήψεων
Η Κάσι Κοζιρκόφ, επικεφαλής επιστήμων αποφάσεων της Google, πρόσφατα παραδέχτηκε πως «η τεχνητή νοημοσύνη είναι καθρέφτης της ανθρώπινης κρίσης» και κατά συνέπεια, αν αυτή η κρίση είναι προκατειλημμένη, επιπόλαιη ή χτισμένη πάνω σε παρωχημένες αντιλήψεις, τότε τα τεχνολογικά συστήματα που την ενσωματώνουν, οι αλγόριθμοι, τα γλωσσικά μοντέλα, τα προγνωστικά εργαλεία δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να αναπαράγουν και να πολλαπλασιάζουν τα ίδια σφάλματα, με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα, επιρροή και εμβέλεια. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι καλή ή κακή από μόνη της, αλλά ένα αποτύπωμα της ανθρώπινης κρίσης, που χρειάζεται όρια, ερωτήσεις, φίλτρα ευθύνης. Οι σύμβουλοι ηθικής στην τεχνολογία καλούνται να είναι κάτι πολύ περισσότερο από τεχνολόγοι ή θεωρητικοί στοχαστές. Είναι διαμεσολαβητές ανάμεσα στο καινούριο και στο σωστό και ερμηνευτές των κοινωνικών συνέπειων της καινοτομίας για ένα μέλλον, όπου η όλο και πιο εξελισσόμενη τεχνολογία θα σέβεται τον άνθρωπο.
Λοιπόν, ποιος ορίζει το σωστό; η Ηθική ανάμεσα στη Φιλοσοφία και τη Θρησκεία
Η ηθική, ως θεμελιώδης κλάδος της φιλοσοφίας, επιχειρεί εδώ και αιώνες να απαντήσει στο ερώτημα, τι στα κομμάτια, είναι επιτέλους, το σωστό; Από τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη μέχρι τον Καντ, τον Μπένθαμ και σύγχρονους στοχαστές όπως ο Τζον Ρόουλς ή η Μάρθα Νούσμπαουμ, η ηθική είναι ένα διαρκές πεδίο στοχασμού, σύγκρουσης και εξέλιξης. Παράλληλα, η θρησκεία, σε όλες τις εκφάνσεις της, υπήρξε για πολλούς αιώνες η κύρια πηγή ηθικών αρχών, προσφέροντας σαφείς απαντήσεις βασισμένες σε θεϊκή αποκάλυψη και πίστη. Ο Χριστιανισμός, το Ισλάμ, ο Ιουδαϊσμός ή ο Βουδισμός έχουν συγκροτήσει ολόκληρες κοσμοθεωρίες γύρω από το καλό, το δίκαιο και το καθήκον. Συχνά, φιλοσοφική και θρησκευτική ηθική συγκλίνουν, αλλά έχουν και κρίσιμες διαφορές, με τη φιλοσοφική ηθική να βασίζεται στη λογική επιχειρηματολογία και μπορεί να είναι ανεξάρτητη από την πίστη και την θρησκευτική ηθική να προϋποθέτει πίστη σε υπέρτατο ον και θεία αποκάλυψη. Στην πράξη, πολλές κοινωνίες αντλούν και από τις δύο πηγές για να διαμορφώσουν τα ηθικά τους πρότυπα και η τεχνοηθική καλείται να λειτουργήσει μέσα σ’ αυτό το πολύχρωμο, συχνά αντιφατικό πλαίσιο. Όμως οι τεχνοηθικολόγοι είναι περισσότερο παρατηρητές, που εργάζονται σ’ αυτή τη γκρίζα περιοχή, ανάμεσα στην τεχνική και τη φιλοσοφία, τη στρατηγική και την ανθρώπινη αξία.
Μοιάζει να ανησυχούμε, να φοβόμαστε, ή έστω να είμαστε άβολοι για αυτό τον ψηφιακό κόσμο που κυριεύει τα πάντα γύρω μας και που τρέχει πιο γρήγορα απ’ τη σκέψη, ώστε να αναζητούμε φύλακες της ανθρώπινης διάστασης. Μα ναι, ο Εκο, το όρισε τόσο εύστοχα, πως η ηθική ξεκινά εκεί όπου σταματά το βλέμμα του άλλου, μόνο που στον αλγοριθμικό αιώνα, ο «άλλος» μπορεί να είναι μηχανή και η ευθύνη να παραμένει, ολόκληρη, δικιά μας.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
