Η εργασία ή η καριέρα αποτελεί μεγάλο μέρος της ζωής μας και όχι απλώς ως μέσο επιβίωσης αλλά και ως μεγάλο μέρος της μέρας, που μας εξουθενώνει και μπορεί να ρουφά κάθε πηγή νοητικής μας δραστηριότητας. Τελικά, πόσο επίδραση έχει η καριέρα μας στον εγκέφαλο και ποια η σχέση της με την άνοια;
Το ερώτημα αν η καριέρα μπορεί να επηρεάσει τη γνωστική λειτουργία και την πιθανότητα εμφάνισης άνοιας δεν είναι απλή υπόθεση, υπολογίζοντας πως ζούμε σε καιρούς, που η μακροζωία αυξάνεται, αλλά οι επαγγελματικές απαιτήσεις γίνονται ολοένα και πιο πολύπλοκες. Ετσι, η σχέση μεταξύ του επαγγελματικού βίου και της υγείας του εγκεφάλου μας εξετάζεται πια, από την επιστημονικής κοινότητα. Οι έρευνες αποκαλύπτουν, πως πράγματι, το είδος της εργασίας, η νοητική πρόκληση που αυτή προσφέρει και το περιβάλλον στο οποίο γίνεται, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην πορεία της εγκεφαλικής υγείας.
Επαγγέλματα με χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας
Η έντονη και συνεχής νοητική δραστηριότητα μέσα από την εργασία θεωρείται ισχυρός παράγοντας προστασίας έναντι της γνωστικής φθοράς. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Neurology το 2021, άτομα που απασχολήθηκαν σε επαγγέλματα με υψηλές απαιτήσεις σε ανάλυση, δημιουργικότητα και επίλυση προβλημάτων είχαν 28% μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας σε σύγκριση με όσους εργάζονταν σε πιο στατικά επαγγέλματα. Τέτοια επαγγέλματα περιλαμβάνουν τους καθηγητές και εκπαιδευτικούς, όπου η συνεχής μάθηση και η κοινωνική αλληλεπίδραση κρατούν τον εγκέφαλο σε διαρκή εγρήγορση. Ανάλογα προστατευτική δράση παρατηρείται στους ιατρούς και άλλους επαγγελματίες υγείας, καθώς και στους επιστήμονες και καλλιτέχνες που ασχολούνται με δημιουργικές δραστηριότητες, όπως μουσικοί και συγγραφείς. Επιπλέον, μια ευρωπαϊκή μελέτη που κάλυψε πάνω από 15.000 άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών κατέγραψε μείωση έως και 30% στον κίνδυνο άνοιας μεταξύ επαγγελματιών που εργάστηκαν σε απαιτητικές νοητικά θέσεις, έναντι εκείνων που απασχολούνταν σε λιγότερο προκλητικά επαγγέλματα. Η συνεχής εκγύμναση του εγκεφάλου μέσω σύνθετων εργασιών ενισχύει τη νευροπλαστικότητα, δηλαδή την ικανότητα του εγκεφάλου να προσαρμόζεται και να αναδομείται, καθυστερώντας τις συνέπειες της γήρανσης. Συνοψίζοντας, λιγότερο κινδυνεύουν να αναπτύξουν άνοια, οι καθηγητές και εκπαιδευτικοί, οι γιατροί, οι νοσηλευτές, οι φαρμακοποιοί και οι υπόλοιποι επαγγελματίες υγείας, οι επιστήμονες και ερευνητές, οι καλλιτέχνες, μουσικοί, συγγραφείς, ζωγράφοι, ηθοποιοί, σκηνοθέτες και οι δημιουργοί, μυθιστοριογράφοι, ποιητές, σεναριογράφοι, συνθέτες, συγγραφείς, στιχουργοί καλ.
Επαγγέλματα με υψηλό κίνδυνο άνοιας
Σε αντίθεση με τα πιο πάνω, επαγγέλματα που χαρακτηρίζονται από μονοτονία, περιορισμένη νοητική πρόκληση και υψηλό στρες σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο γνωστικής εξασθένησης. Μελέτη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης από το 2019 ανέδειξε ότι εργάτες βιομηχανίας, ιδιαίτερα όσοι απασχολούνται σε γραμμές παραγωγής, έχουν έως και 40% μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν άνοια σε σχέση με όσους εργάζονται σε πιο δημιουργικές ή σύνθετες θέσεις. Αντίστοιχα, οδηγοί φορτηγών, λεωφορείων και ταξί, που υφίστανται αυξημένο στρες και έχουν περιορισμένη νοητική διέγερση, παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο γνωστικής φθοράς. Υπάλληλοι με επαναλαμβανόμενες και μονοτονικές εργασίες, όπως ταμίες ή χειριστές μηχανημάτων, υπόκεινται σε παρόμοιες επιπτώσεις. Επιπλέον, θέσεις με έντονο εργασιακό στρες αλλά περιορισμένη νοητική πρόκληση, όπως οι χειριστές τηλεφωνικών κέντρων, συνδέονται με αυξημένα ποσοστά άνοιας. Η ίδια μελέτη κατέδειξε ότι η ποιότητα του εργασιακού περιβάλλοντος και οι συνθήκες εργασίας παίζουν κρίσιμο ρόλο στην προστασία ή στην έκθεση σε γνωστική εξασθένηση. Συνοψίζοντας και εδώ, κίνδυνο για εμφάνιση άνοιας και ανάγκη για υγειονομική αυξημένη κάλυψη και προσοχή στο περιβάλλον εργασίας έχουν οι εργάτες βιομηχανίας, σε γραμμές παραγωγής ή εργοστασιακές εργασίες, οι οδηγοί φορτηγών, λεωφορείων και ταξί, οι υπάλληλοι με επαναλαμβανόμενες, μονοτονικές εργασίες, όπως οι ταμίες, ή οι χειριστές μηχανημάτων, οι εργαζόμενοι σε θέσεις με υψηλό εργασιακό στρες και περιορισμένη νοητική πρόκληση, όπως οι χειριστές τηλεφωνικών κέντρων.
Ο ρόλος του εργασιακού στρες και των κοινωνικών σχέσεων
Πέρα από το είδος της εργασίας, όπως ήδη, τονισαμε, το εργασιακό περιβάλλον παίζει καθοριστικό ρόλο. Μελέτες έχουν δείξει ότι το χρόνιο στρες, όπως αυτό που βιώνουν εργαζόμενοι σε θέσεις με υψηλές απαιτήσεις αλλά χαμηλή αυτονομία, πυροδοτεί φλεγμονώδεις διεργασίες στον εγκέφαλο που επιταχύνουν τη φθορά των νευρωνικών κυττάρων. Αντίθετα, η υποστήριξη και η θετική κοινωνική αλληλεπίδραση στον χώρο εργασίας προάγουν την ψυχική ευεξία και μειώνουν τον κίνδυνο γνωστικής εξασθένησης. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Alzheimer’s Disease ανέδειξε ότι εργαζόμενοι σε περιβάλλοντα με ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς και συνεργατική κουλτούρα παρουσίαζαν έως 25% χαμηλότερα ποσοστά άνοιας σε σχέση με όσους βίωναν απομόνωση και κοινωνική αποξένωση.
Η προοπτική της καριέρας ως επένδυση για τον εγκέφαλο
Η σύνδεση της καριέρας με την εγκεφαλική υγεία αναδεικνύει τη σημασία της επιλογής επαγγέλματος και της δημιουργίας ενός εργασιακού περιβάλλοντος που ενθαρρύνει τη νοητική πρόκληση και την κοινωνική υποστήριξη. Η καριέρα, πέρα από την επαγγελματική επιτυχία, μπορεί να θεωρηθεί μια επένδυση για τη μακροχρόνια υγεία του εγκεφάλου και την ποιότητα ζωής. Σύγχρονες έρευνες μάς καλούν να επανεξετάσουμε τη σχέση μας με την εργασία, βλέποντάς την ως πεδίο συνεχούς ανάπτυξης και εγκεφαλικής άσκησης, προσφέροντας έτσι ένα νέο πλαίσιο για το μέλλον της προσωπικής και επαγγελματικής μας ζωής.
Επιστήμη και ακτιβισμός για τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών και κατά της άνοιας
Όσο οι επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν τη σχέση μεταξύ επαγγελματικής δραστηριότητας και κινδύνου εμφάνισης άνοιας, τόσο αυξάνονται και οι απόψεις ειδικών και ακτιβιστών που ζητούν βελτιώσεις στις συνθήκες εργασίας. Η Dr. Τριν Εντουιν, νευρολόγος στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Όσλο, επισημαίνει ότι «η εργασία που απαιτεί νοητική πρόκληση, όπως η διδασκαλία, ενισχύει την εγκεφαλική εφεδρεία και μειώνει τον κίνδυνο άνοιας». Η έρευνά της έδειξε ότι άτομα σε επαγγέλματα με υψηλές νοητικές απαιτήσεις παρουσιάζουν χαμηλότερα ποσοστά γνωστικής εξασθένησης σε μεγαλύτερη ηλικία . Η Κέιτ Σγουάφερ, ιδρύτρια της Διεθνούς Συμμαχίας για την άνοια και ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των ατόμων με άνοια, υπογραμμίζει τη σημασία της αναγνώρισης της άνοιας ως αναπηρίας και της ανάγκης για κοινωνική ένταξη και υποστήριξη στον εργασιακό χώρο. Η ίδια, ζώντας με διάγνωση άνοιας, έχει δώσει ομιλίες σε διεθνή φόρα, προωθώντας την ιδέα ότι τα άτομα με άνοια μπορούν και πρέπει να συνεχίσουν να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία και την εργασία.
Αφού η εργασία ορίζει, τελικά, περίτρανα το ποιοι είμαστε, ίσως ήρθε η ώρα να δούμε ότι δεν διαμορφώνει μόνο το βιογραφικό μας αλλά και τη μνήμη μας. Γιατί τελικά, το πώς και με ποιους δουλεύουμε μπορεί να κρατήσει ζωντανό εκείνο το αθέατο νήμα που ενώνει τον νου με τη ζωή μας.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
