Η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται να κάνει ένα μεγάλο βήμα προς την προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, δίνοντας έμφαση σε ένα πρόβλημα που μέχρι πρόσφατα δεν του είχε δοθεί η πρέπουσα σημασία και αφορά τα λεγόμενα «παντοτινά χημικά», γνωστά και ως PFAS.
Πρόκειται για μια κατηγορία συνθετικών ουσιών που χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες σε πλήθος καθημερινών προϊόντων, όπως αντικολλητικά σκεύη, αδιάβροχα υφάσματα, καλλυντικά, συσκευασίες τροφίμων και βιομηχανικά υλικά. Αν και ιδιαίτερα χρήσιμες στη βιομηχανία λόγω της ανθεκτικότητάς τους στο νερό, το λίπος και τη θερμότητα, οι ουσίες αυτές δεν διασπώνται εύκολα και έχουν πλέον κατακλύσει τα υδάτινα οικοσυστήματα, αλλά και το ανθρώπινο σώμα, με σοβαρές συνέπειες που αρχίζουν να γίνονται ολοένα και πιο εμφανείς.
Η Κομισιόν σχεδιάζει να παρουσιάσει μέχρι τις αρχές Ιουνίου ένα νέο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης, το οποίο θα αντιμετωπίζει πιο αποφασιστικά τη ρύπανση από PFAS και θα εντάσσεται στη νέα στρατηγική για την ανθεκτικότητα των υδάτων. Το σχέδιο προβλέπει ότι από το 2026 θα ξεκινήσει μια ευρείας κλίμακας προσπάθεια καθαρισμού των περιοχών που έχουν επιβαρυνθεί, με στόχο όχι μόνο την απομάκρυνση των ουσιών αυτών, αλλά και την πρόληψη περαιτέρω μόλυνσης. Οι PFAS ονομάζονται «παντοτινά» επειδή παραμένουν ενεργές στο περιβάλλον για πάρα πολύ καιρό και είναι εξαιρετικά δύσκολο να απομακρυνθούν. Συσσωρεύονται στα νερά, περνούν στην τροφική αλυσίδα και καταλήγουν στο ανθρώπινο σώμα, όπου μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές στην υγεία.
Επιστημονικές μελέτες έχουν συνδέσει την έκθεση σε PFAS με προβλήματα στο ήπαρ, διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος, ορμονικές ανισορροπίες, αναπαραγωγικά προβλήματα και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Παρόλα αυτά, οι ουσίες αυτές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε πολλές βιομηχανίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παραδέχεται πως πρόκειται για ένα θέμα που απαιτεί επείγουσα δράση, όχι μόνο για λόγους υγείας, αλλά και για οικονομικούς λόγους. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το συνολικό κόστος από τις συνέπειες των PFAS στην υγεία κυμαίνεται από 52 έως και 84 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για τις χώρες της Ε.Ε., χωρίς να υπολογίζονται οι ζημιές στο περιβάλλον ή οι απώλειες στην αγροτική παραγωγή και την ποιότητα των υδάτων.
Το σχέδιο που διαμορφώνεται αυτή τη στιγμή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκτός από τις περιβαλλοντικές πτυχές, έχει και έντονο οικονομικό χαρακτήρα. Υπολογίζεται ότι ο καθαρισμός των υδάτων και η επεξεργασία του πόσιμου νερού μόνο, ενδέχεται να φτάσουν τα 18 δισεκατομμύρια ευρώ σε πρόσθετες δαπάνες ετησίως, με το συνολικό κόστος της απορρύπανσης να κυμαίνεται από 5 έως 100 δισεκατομμύρια ευρώ, ανάλογα με το σενάριο και την έκταση των παρεμβάσεων. Η μεγαλύτερη δυσκολία αφορά τις περιοχές στις οποίες δεν μπορεί να προσδιοριστεί ποιος ευθύνεται για τη ρύπανση – τις λεγόμενες «ορφανές περιοχές». Σε αυτές τις περιπτώσεις, θα χρειαστεί δημόσια χρηματοδότηση, ενώ για τις υπόλοιπες η Ε.Ε. προτείνει την αυστηρή εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει».
Η Επιτροπή έχει ήδη έτοιμο σχέδιο για τη δημιουργία συνεργασιών μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα με στόχο την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών που θα επιτρέπουν τον εντοπισμό και την απομάκρυνση των PFAS από το περιβάλλον. Δίνεται έμφαση στην καινοτομία, στην αξιοποίηση βιολογικών μεθόδων καθαρισμού και στη χρήση ψηφιακών εργαλείων για την καλύτερη παρακολούθηση της ρύπανσης. Η στρατηγική συνδέεται επίσης με τις αναθεωρήσεις που σχεδιάζονται στη νομοθεσία για τις βιομηχανικές εκπομπές, την επεξεργασία των λυμάτων και την ποιότητα του πόσιμου νερού. Ο στόχος είναι να υπάρξει μια πιο συντονισμένη και αποτελεσματική πολιτική στον τομέα της διαχείρισης του νερού σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Μέχρι τα τέλη του 2025, η Επιτροπή σκοπεύει να επιβάλει πλήρη απαγόρευση των PFAS στους αφρούς κατάσβεσης πυρκαγιών, που θεωρούνται από τις βασικότερες πηγές ρύπανσης. Παράλληλα, προγραμματίζεται η δημιουργία ενός συστήματος παρακολούθησης που θα εστιάζει στην έγκαιρη εντόπιση της ρύπανσης στις πηγές της, τόσο στα εσωτερικά ύδατα όσο και στις ακτές και τη θάλασσα.
Η στρατηγική αυτή είναι από τις πιο φιλόδοξες περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες που έχει παρουσιάσει η Ευρωπαϊκή Ένωση τα τελευταία χρόνια. Δεν αφορά μόνο τους PFAS, αλλά σηματοδοτεί μια συνολική αλλαγή στην προσέγγιση της Ευρώπης προς τη ρύπανση, τη διαχείριση του νερού και την πρόληψη περιβαλλοντικών κρίσεων. Σε μια περίοδο όπου η λειψυδρία εντείνεται, οι πλημμύρες γίνονται πιο συχνές και οι φυσικοί πόροι πιέζονται από την κλιματική αλλαγή, η ανάγκη για προστασία των υδάτων είναι μεγαλύτερη από ποτέ.
Η επιτυχία του σχεδίου θα εξαρτηθεί από το αν οι χώρες-μέλη θα στηρίξουν τις προτάσεις της Επιτροπής με σαφείς εθνικές στρατηγικές και αν οι πολίτες και οι επιχειρήσεις θα ανταποκριθούν θετικά στις αλλαγές. Το στοίχημα είναι διπλό: να προστατευτεί το νερό, μια ζωτική πηγή για τον άνθρωπο και τη φύση, και να αποτραπεί η διάχυση τοξικών ουσιών που απειλούν την υγεία και την οικονομία σε ολόκληρη την ήπειρο. Αν πετύχει, η Ευρώπη θα μπορεί να ισχυριστεί ότι έκανε το καθήκον της απέναντι στις επόμενες γενιές.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
