Μέχρι πριν λίγα χρόνια τα φώτα του αεροδρομίου Ελευθέριος Βενιζέλος έμοιαζαν με εξόδους κινδύνου από μια χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Χιλιάδες νέοι, κρατώντας πτυχία και όνειρα, έμπαιναν σε πτήσεις χωρίς προγραμματισμένη επιστροφή. Από το 2010 έως το 2021, περισσότεροι από 600.000 Έλληνες, κυρίως υψηλής κατάρτισης, έφυγαν από τη χώρα.
Ήταν το κύμα του λεγόμενου brain drain. Η μαζική διαρροή επιστημόνων και επαγγελματιών προς χώρες με περισσότερες ευκαιρίες, καλύτερες αμοιβές, λιγότερη αβεβαιότητα. Σήμερα, αυτό το κεφάλαιο επιχειρείται να γραφτεί εκ νέου και η Ελλάδα προσπαθεί να φέρει πίσω τα παιδιά της και τα… μυαλά της.
Στόχος οι 50.000 επιστροφές έως το 2027
Η Πολιτεία έχει θέσει έναν φιλόδοξο στόχο που θέλει ακόμα 50.000 νέους να επιστρέψουν έως το 2027. Πώς; Με φορολογικά κίνητρα, με δράσεις ενημέρωσης μέσω του προγράμματος BrainReGain, και κυρίως με τη συνεργασία επιχειρήσεων που προσφέρουν θέσεις υψηλής ειδίκευσης και αξιοπρεπείς αποδοχές.
Όπως είχε δηλώσει πρόσφατα ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης, μέχρι το τέλος του 2023 είχαν ήδη επιστρέψει 400.000 από τις 600.000 Έλληνες της γενιάς του brain drain.
Μάλιστα, το 2023 ήταν η πρώτη χρονιά από το 2008 που το ισοζύγιο μετανάστευσης έγινε θετικό καθώς οι επιστροφές έφτασαν στις 47.200, έναντι 32.800 αναχωρήσεων.
Ποιοι επέστρεψαν στην Ελλάδα και γιατί
Φυσικά, δεν επέστρεψαν όλοι στη χώρα μας λόγω δουλειάς ή υψηλών μισθών. Σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και της Kapa Research, οι προσωπικοί και οικογενειακοί λόγοι ήταν ο βασικός παράγοντας επαναπατρισμού.
Με λίγα λόγια, η επιθυμία να μεγαλώσουν τα παιδιά τους στην Ελλάδα, η νοσταλγία, η ανάγκη για επαφή με τις ρίζες.
Σε κάθε περίπτωση βέβαια, και η οικονομική ανάκαμψη διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο καθώς το 38% ανέφερε πως η βελτίωση της ελληνικής οικονομίας επηρέασε αρκετά ή πάρα πολύ την απόφασή τους. Το 23% είπε πως η εύρεση δουλειάς με ικανοποιητικές αποδοχές ήταν επίσης κρίσιμη.
Ενδεικτικό της σημασίας μιας τέτοιας εξέλιξης είναι το γεγονός ότι το ανθρώπινο κεφάλαιο που επέστρεψε είναι υψηλής εξειδίκευσης και φέρνει μαζί του πολύτιμη εμπειρία από το εξωτερικό. Μάλιστα, το 74% εφαρμόζει στην τωρινή του εργασία δεξιότητες που απέκτησε εκτός Ελλάδας.
Στην Ελλάδα, το 50% εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα, το 26% δραστηριοποιείται επιχειρηματικά (21% ως ελεύθεροι επαγγελματίες και 5% ως επιχειρηματίες), ενώ μόλις το 11% εργάζεται στο Δημόσιο. Ένα 7% εργάζεται εξ αποστάσεως για εργοδότες του εξωτερικού.
Οι τομείς απασχόλησης είναι ενδεικτικοί: Τεχνολογία (10%), Εκπαίδευση (10%), Υγεία (7%), Κατασκευές (11%), Συμβουλευτικές Υπηρεσίες (7%), Τουρισμός και Εμπόριο (από 6%).
Ως προς τις αποδοχές, το 44% δηλώνει μηνιαίο μεικτό μισθό άνω των 1.500 ευρώ – με το 27% να λαμβάνει μεταξύ 1.501 και 3.000 ευρώ και το 17% πάνω από 3.000 ευρώ. Στο εξωτερικό, το 58% είχε μεικτές αποδοχές άνω των 3.000 ευρώ, γεγονός που σχετίζεται πάντως και με το διαφορετικό κόστος ζωής.
Το προφίλ αυτών που έφυγαν
Έρευνα του BrainReGain σκιαγραφεί το ποιοι είναι όσοι βρίσκονται ακόμα εκτός Ελλάδας. Πολλοί είναι άνω των 35 ετών, εργάζονται στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γερμανία και την Ολλανδία και έχουν υψηλή εξειδίκευση, κυρίως στην τεχνολογία, την ακαδημαϊκή κοινότητα και τον τομέα της υγείας.
Αναζητούν ευκαιρίες για να επιστρέψουν. Όμως όχι με κάθε τίμημα. Αν το κάνουν, θα το κάνουν για να απολαύσουν στη χώρα τους μια ζωή που να ταιριάζει με τις δεξιότητές τους, τις σπουδές τους, τα όνειρα και τις φιλοδοξίες τους.
Τι προσφέρει η Ελλάδα
Η χώρα σήμερα επιχειρεί να στήσει ένα νέο αφήγημα, αυτό της όχι αναγκαστικής παραμονής, αλλά της συνειδητής επιλογής. Η κυβέρνηση έχει προχωρήσει σε κινήσεις όπως η έκπτωση 50% στον φόρο εισοδήματος για επτά έτη σε όσους επαναπατριστούν και μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στην Ελλάδα.
Παράλληλα, μέσω του BrainReGain, πραγματοποιούνται εκδηλώσεις σε ευρωπαϊκές πόλεις με τη συμμετοχή επιχειρήσεων που προσλαμβάνουν επιτόπου, ενώ προωθείται η έννοια της ευφυούς μετανάστευσης.
Με απλά λόγια όχι να κρατήσουμε όλους τους νέους μας εδώ, αλλά να υπάρχει κυκλικότητα, ανταλλαγή γνώσης, αξιοποίηση του δυναμικού.
Ένα σημείο που χρήζει ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι το γεγονός ότι το 84% των επιστρεφόντων δεν εκμεταλλεύτηκε τα φορολογικά κίνητρα. Προτίμησαν να επιστρέψουν για να είναι κοντά στην οικογένεια, για την ποιότητα ζωής, για το φως της Ελλάδας – όπως λένε οι ίδιοι.
Οι σημαντικές επιπτώσεις του brain drain
Η Ελλάδα πλήρωσε ακριβά τη διαρροή μυαλών: υποχώρηση της καινοτομίας, γήρανση του πληθυσμού, αποδυνάμωση κρίσιμων τομέων όπως η έρευνα, η τεχνολογία και η υγειονομική περίθαλψη.Χρειάστηκε να περάσει σχεδόν μια δεκαετία για να αρχίσει η συζήτηση όχι μόνο για τη συγκράτηση των ταλέντων, αλλά και για τον επαναπατρισμό τους.
Το brain gain δεν είναι μόνο ποσοτικός στόχος αλλά στρατηγική ανάγκη. Σημαίνει αξιοποίηση ανθρώπων με γνώση, εμπειρία, διεθνή δικτύωση. Αν επιστρέψουν και βρουν πρόσφορο έδαφος, μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτες για την ελληνική οικονομία.
Η Ελλάδα πρέπει να γίνει ανταγωνιστική, όχι μόνο σε αμοιβές, αλλά και σε συνθήκες εργασίας. Οι υβριδικές μορφές απασχόλησης, η τηλεργασία, τα ευέλικτα σχήματα είναι κρίσιμοι παράγοντες.
Οι εργαζόμενοι πλέον δεν μετακινούνται μόνο για τα λεφτά. Μετακινούνται για ποιότητα ζωής, ισορροπία, αξιοκρατία, επαγγελματική προοπτική.
Η Ελλάδα δείχνει πλέον πιο έτοιμη
Η επιστροφή δεν είναι απλή. Είναι απόφαση ζωής. Όμως για πρώτη φορά εδώ και δεκαπέντε χρόνια, η Ελλάδα φαίνεται έτοιμη να υποδεχτεί αυτούς που κάποτε έφυγαν. Να τους ακούσει. Να τους αξιοποιήσει. Και να τους δώσει λόγο να μείνουν.
Η Ελλάδα μπορεί να αισιοδοξεί για το μέλλον
Aυτό λοιπόν φαίνεται για πρώτη φορά, μετά από αρκετά χρόνια, να γίνεται, με τη χώρα μας να ετοιμάζεται να επωφεληθεί από νέο ταλέντο, γνώσεις, ιδέες και οράματα.
Ίσως η φυγή να ήταν απαραίτητη για να φανεί τι πρέπει να αλλάξει. Και ίσως η επιστροφή να είναι το πρώτο βήμα προς ένα πιο έξυπνο, πιο δίκαιο και πιο αισιόδοξο μέλλον.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
