Στο απέραντο σύμπαν του Internet το κάθε κλικ ανοίγει έναν νέο κόσμο, με ψηφιακούς διαβολικούς δράκους, αποτρόπαιες μάγισσες και όλο λεπίδες – δόντια λύκους να κρύβονται πίσω από ζωγραφισμένα χαμόγελα. Pixel, likes, ειδοποιήσεις, swipe, scroll, screen time, emojis, follow και παιδιά, με τις ώρες μπροστά σε μια οθόνη, που μέσα απ το ελαφρώς μπλε φωτισμό της, μπορεί και καταβροχθίζει τις ψυχές τους.
Για την Γαλλία, από την 1η Σεπτεμβρίου, το YouPorn, το Pornhub, το XVideos, το RedTube, το XHamster αλλά και τα TikTok, Instagram και Snapchat θα είναι προσβάσιμα μόνο σε χρήστες άνω των 15 ετών που έχουν επαληθεύσει την ταυτότητά τους ή φέρουν την έγκριση των γονιών τους. Πρόκειται για ένα από τα πιο τολμηρά και για πολλούς απαραίτητα και ήδη αργοπορημένα νομοθετήματα της Ευρώπης σε ό,τι αφορά την ψηφιακή παιδική προστασία, ένα μέτρο που έχει στόχο να αναχαιτίσει την ανεξέλεγκτη έκθεση των παιδιών σε περιεχόμενο ενηλίκων, την ψυχολογική πίεση από τα social media και την εθιστική φύση του αλγοριθμικού σκρολαρίσματος. Η Γαλλική Αρχή Ρυθμιστικού Ελέγχου των Ψηφιακών Επικοινωνιών ή ARCOM, ανακοίνωσε ότι θα εφαρμόσει κυρώσεις στις πλατφόρμες, που δεν υιοθετούν μηχανισμούς επαλήθευσης ηλικίας, ενώ δεν αποκλείεται το καθολικό μπλοκάρισμα σε συνεργασία με παρόχους διαδικτύου. Το νομικό πλαίσιο έχει ήδη ψηφιστεί, και η κυβέρνηση διαμηνύει πως δεν πρόκειται για επικοινωνιακή κίνηση, αλλά για πολιτική προτεραιότητα.
Τα παιδιά σε ένα ψηφιακό κόσμο ενηλίκων
Σύμφωνα με έρευνα της Observatoire de la Parentalité et de l’Éducation Numérique, το 89% των παιδιών ηλικίας 11 έως 14 ετών στη Γαλλία χρησιμοποιεί καθημερινά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ το 51% δηλώνει ότι έχει δει περιεχόμενο πορνογραφικού χαρακτήρα πριν καν κλείσει τα 13. Ταυτόχρονα, μελέτη του Institut Montaigne έδειξε ότι η καθημερινή χρήση social media συσχετίζεται με αυξημένα επίπεδα άγχους, διαταραχές ύπνου και διαταραγμένη εικόνα σώματος, ιδιαίτερα στα κορίτσια εφήβων ηλικιών. Ο ψυχίατρος και καθηγητής αναπτυξιακής ψυχολογίας Ζαν-Πασκάλ Μπενταλόνγκ έχει κάνει αίσθηση στη Γαλλία τονίζοντας πως «αφήνουμε τα παιδιά να κυκλοφορούν σε έναν ψηφιακό κόσμο που είναι φτιαγμένος για ενηλίκους και ρυθμίζεται από μηχανές που μεγιστοποιούν το ενδιαφέρον μέσω σοκ, πρόκλησης και υπερδιέγερσης. Πρόκειται για ένα είδος καθημερινής βίας». Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η πρώιμη έκθεση σε πορνογραφικό περιεχόμενο μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους, τις σχέσεις και τη σεξουαλικότητά τους.
Η παραβίαση της ιδιωτικότητας, η ελευθερία της έκφρασης και ο κανόνας 3-6-9-12
Το ψηφιακό τοπίο, βέβαια, δεν είναι εύκολο να ελεγχθεί. Οι πλατφόρμες αντιδρούν είτε με σιωπηλή παθητικότητα είτε με έντονη αντίσταση, επικαλούμενες προβλήματα εφαρμογής, παραβίαση ιδιωτικότητας και κίνδυνο για την ελευθερία της έκφρασης. Η Meta, ιδιοκτήτρια του Facebook και του Instagram, δηλώνει πως, ήδη, διαθέτει φίλτρα και εργαλεία γονικού ελέγχου, χωρίς όμως να διευκρινίσει αν και πώς θα συμμορφωθεί με τις νέες απαιτήσεις. Και, αλήθεια, πόσο η τεχνολογία μπορεί να «προστατεύσει» χωρίς να ελέγχει, και μπορεί, πράγματι, η θέσπιση ψηφιακών να λειτουργεί χωρίς παρενέργειες; Ο κοινωνιολόγος Σερζ Τισερόν, γνωστός για τη θεωρία των «3-6-9-12», που θα πει καμία οθόνη πριν τα 3, χωρίς κονσόλες πριν τα 6, όχι internet χωρίς επίβλεψη πριν τα 9 και όχι social media πριν τα 12, υποστηρίζει πως το βασικό πρόβλημα δεν είναι οι πλατφόρμες, αλλά η έλλειψη ψηφιακής αγωγής στο σχολείο και στο σπίτι. Μα και η ίδια η Γαλλική κυβέρνηση αναγνωρίζει ότι το νομοθέτημα από μόνο του δεν αρκεί. Για τον λόγο αυτό, συνοδεύεται από καμπάνιες ευαισθητοποίησης, ενημερωτικά προγράμματα στα σχολεία και τη δημιουργία ενός «ψηφιακού κουπονιού γονεϊκής καθοδήγησης», που θα επιτρέπει στους γονείς να επιλέγουν εφαρμογές ελέγχου, με κρατική επιδότηση.
Το ψηφιακό δεν είναι ουδέτερο
Η σύγκρουση είναι αναμενόμενη. Η Γαλλία επιχειρεί να θέσει ηθικά όρια σε ένα τοπίο όπου κυριαρχούν αλγόριθμοι, διαφημιστικά μοντέλα και παγκόσμιοι τεχνολογικοί κολοσσοί. Και το κάνει με γνώμονα όχι μόνο την υγεία των παιδιών αλλά και την ίδια την έννοια της παιδικής ηλικίας. Η υπουργός Ψηφιακού Μετασχηματισμού Μαργκό Βελέρ, μες στο έντονο κλίμα των ημερών στη Γαλλία, τονίζει πως «το ψηφιακό δεν είναι ουδέτερο. Αν δεν θέσουμε κανόνες, θα συνεχίσει να γράφει τους δικούς του, για τα δικά του συμφέροντα». Η κίνηση της Γαλλίας πιθανόν να πυροδοτήσει ντόμινο αντίστοιχων πρωτοβουλιών στην Ευρώπη. Ή να αποτύχει παταγωδώς, αν οι τεχνολογικές λύσεις αποδειχθούν τεχνικά αδύναμες ή αν οι ανήλικοι καταφέρουν εύκολα να παρακάμψουν τα μπλόκα, όπως πολλοί φοβούνται. Όμως η πρωτοβουλία αυτή φέρνει ξανά στο προσκήνιο ένα το τεράστιο θέμα, για το οποίο κάναμε τα στραβά μάτια και θέλαμε να πιστεύουμε πως αν κάνουμε πως δεν το προσέχουμε, θα εξαφανιστεί. Δηλαδή, πόσο «φυσικό» είναι τελικά το να περνά ένα δεκάχρονο δύο ώρες την ημέρα στο TikTok ή να έχει πρόσβαση στο Pornhub με ένα κλικ;
Δεν μπαίνει θέμα, στη τελική ανάλυση, καλού ή κακού, ελευθερία έκφρασης ή μη, γονεϊκής ευθύνης αποκλειστικά και συλλογικής του κόσμου όλου. Μόνο αγωνία, υπάρχει για το αν μπορεί μια χώρα, μόνη της, να σταματήσει τον Μεγάλο Κακό Ψηφιακό Λύκο;
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
