«Δέκα κρίκοι ένα τάλιρο, για περάστε παρακαλώ, πλούσια δώρα»! Το Λούνα Παρκ στη τηλεόραση και η Αλίκη Βουγιουκλάκη, ως Μαργαρίτα στο Κορίτσι του Λούνα Παρκ, που ερωτεύεται τον πλούσιο καρδιοχειρουργό Παπαμιχαήλ σε έναν εμποδισμένο ταξικό έρωτα! Άγνωστοι στο Εξπρές και ο Αλφρεντ Χίτσκοκ θα στοιχειώσει για πάντα μέσα μας, την περιστρεφόμενη ρόδα ως πηγή απειλής…
…Και ο Τομ Χανκς, στο Big, εύχεται να «γίνει μεγάλος» σε ένα μαγικό μηχάνημα τύπου Zoltar, σε ένα νυχτερινό Λούνα Παρκ, που λειτουργεί ως μαγικό πέρασμα και ο χώρος του αλλάζει τον χρόνο για πάντα. Ακόμη, στο Το Ημερολόγιο του Νικ Κασαβέτης γίνεται ρομαντικό τοπίο του τυχαίου έρωτα και ο Ράιαν Γκόσλινγκ πέφτει από τη ρόδα για να κερδίσει ένα ραντεβού, ή στο Λούνα Παρκ των Ευκαιριών θα είναι ο χώρος μιας πικρής εφηβικής ενηλικίωσης. Στο σινεμά είναι τόπος για έρωτες, απαγωγές, φόνους, τυχαίες γνωριμίες, άντρο ζόμπι, πηγή μεταφυσικού κακού και με μια κουβέντα αιώνιο φόντο ανθρώπινης επαφής, διασκέδασης, ψυχαγωγίας, επικοινωνίας των πολλών. Είτε είναι οι βαρκούλες που πάνε ψηλά απ τη μια ή την άλλη μεριά, είτε τα πολύχρωμα περιστρεφόμενα καρουσέλ με τους καθρέφτες και τη ρετρό μουσική, ή το τρενάκι του τρόμου και τόσα όλα, με τον ουρανό από πάνω μας να έχει κανονικά αστέρια και λάμψεις από LED και οι μουσικές, με το ίδιο μηχανικό μελωδικό ήχο και τις ψηλές ρόδες ιδανικές για ιλίγγους, έγιναν βεβαιότητα μας για γενιές τώρα. Και τώρα, παγκόσμια, τελειώνουν σιωπηλά, χωρίς να πέφτουν δραματικοί τίτλοι τέλους. Ούτε τα οικόπεδα τους δε θα μείνουν να στοιχειώνονται από φευγαλέους, αδιόρατους απόηχους παιδικών γέλιων και χαρούμενων ξαφνιασμένων κραυγών! Περιπλανώμενα σε μικρές πόλεις ή εκείνα τα θρυλικά λούνα παρκ της αστικής διασκέδασης και των μεγάλων πόλεων, σκοτεινιάζουν καθώς το λυκόφως έπεσε πάνω στις γιγαντιαίες κούνιες τους. Τέλος εποχής.
Από το Coney Island στον κόσμο όλο ή η ιστορία των Λούνα Παρκ
Νέα Υόρκη, αρχές 20ού αιώνα, Coney Island! Είναι η υπεραισιόδοξη εποχή της ατμομηχανής, της αισιοδοξίας, του νέου θεάματος! Και, εκεί, νότια του Μπρούκλιν, στη περιοχή, που στα τέλη του 19οθ αιώνα ήταν θέρετρο για τους κατοίκους του Μανχάταν, ένα λαϊκό αμερικάνικο Σεν Τροπέ της εποχής του, γεμάτο παραλίες και λουόμενους στήθηκε το πρώτο λούνα παρκ, το 1903, με ονειρικά φωτάκια, βάρκες που σα να πετούσαν, κτίρια και χρωματιστές τέντες, που έλαμπαν σαν ψευδαίσθηση. Το όνομα, έγινε Luna, λούνα από τη σελήνη, γιατί υποσχόταν όχι απλές βόλτες, αλλά φυγή από το καθημερινό, σα ταξίδι στο φεγγάρι μέσα στην ίδια σου την πεζή, καθημερινή πόλη. Το Νεοϋορκέζικο Luna Park έγινε τόσο εμβληματικό, που αντιγράφτηκε λίγο ή πολύ και βαφτίστε, έτσι ένα ολόκληρο είδος, παντού στον κόσμο, από τη Μελβούρνη ως το Παρίσι. Μέσα σε λίγες δεκαετίες, τα Λούνα Παρκ δεν ήταν πια απλώς χωροι με παιχνίδια για μικρούς και μεγάλους, αλλά η ψυχαγωγία των πολλών, το αντίπαλο δέος των σαλονιών, η μηχανή του συλλογικού γέλιου. Δεν υπήρχε μεγάλη πόλη χωρίς τουλάχιστον ένα, έστω περιοδεύον, έστω αυτοσχέδιο, με καρουζέλ και τρενάκια, κρίκους και ποπ κορν, ή μαλλί της γριάς, γιατί ο κόσμος είχε ανάγκη από μαγεία που να γυρνάει κυκλικά και να λέει, πως τίποτα δεν κρατάει για πάντα, ούτε καν η βαρύτητα.
Απενεργοποιήθηκε: η σιγή των λούνα παρκ στην Ελλάδα και στον κόσμο
Οι Φρέντερικ Τόμπσον και Έλμερ Ντίλι, οι άνθρωποι πίσω από το Luna Park στη Coney Island το 1903, έγιναν διάσημοι και πάμπλουτοι, αφού εφηύραν ένα είδος, με αρχιτεκτονική φαντασία, εντυπωσιακές ατραξιόν και ατμόσφαιρα θεάματος, σαν το απόλυτο σκηνικό μαζικής φυγής. Ο Ντίλι πέθανε νωρίς, πολύ νέος και ο Τόμπσον, πνιγμένος σε φιλόδοξες αποτυχίες και χρέη, έσβησε φτωχός και ξεχασμένος, σα τα παλιοκαιρισμένα, περιφρονημένα κάποτε λαμπερά καρουσέλ του. Με διαφορά 122 χρόνων, από τη Νέα Υόρκη έως τη Μελβούρνη, όλα τα λούνα παρκ των μεγαλουπόλεων, ακολουθούν τη μοίρα τους. Στη Νέα Υόρκη το λούνα παρκ του Coney Island, έκλεισε «μέχρι νεοτέρας» απροσδιόριστης επιστροφής, αφήνοντας ένα ερημωμένο, σκονισμένο, σκουριασμένο κουφάρι στην άκρη της θαμπής θάλασσας. Στην άλλη άκρη του κόσμου, στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, ο κρατικός προϋπολογισμός προβλέπει 5 εκ. AUD για αποκατάσταση της Luna Park Sydney, σε μια προσπάθεια να ξαναζωντανέψει το φημισμένο τους Luna Palace. Στην Αθήνα, τα λούνα παρκ υπήρξαν κάποτε κυριακάτικη παράδοση, με φώτα, στροβιλιζόμενες μνήμες και ζαχαρωτά. Τα θρυλικά Αηδονάκια στο Μαρούσι, που άνοιξαν το 1969, ηταν για δεκαετίες ο μαγικός τόπος χαράς που μεγαλώσαμε τα παιδιά μας και ευχαριστιόμασταν και εμείς. Έσβησαν τα φώτα του, οριστικά το φθινόπωρο του 2023, μετά από δεκαετίες λειτουργίας χωρίς άδεια. Το θρυλικό Ροντέο στη λεωφόρο Συγγρού, με τα συγκρουόμενα, τη μπαλαρίνα – ταψί και τις βαρκούλες, έκλεισε στα τέλη των ’80s, αφήνοντας μόνο αναμνήσεις. Το Τίβολι που έγινε Allou! Fun Park στου Ρέντη, που από το 1976, φιλοξένησε γενιές παιδιών και εφήβων, ανέστειλε τη λειτουργία του προσωρινά από τις 16 Ιουνίου του 2025.
Το παράδοξο των Λούνα Παρκ
Τα 85 κορυφαία θεματικά πάρκα στον κόσμο υποδέχθηκαν το 2023 περισσότερους από 410 εκατομμύρια επισκέπτες, σημειώνοντας αύξηση 19% σε σχέση με το 2022. Παρόλα αυτά, αυτά τα λούνα πάρκα συγκεντρώνουν μόλις το 81% της παγκόσμιας επισκεψιμότητας στον κλάδο. Την ίδια χρονιά, η αξία της αγοράς των θεματικών πάρκων αποτιμήθηκε στα 57 δισεκατομμύρια δολάρια, με προβλέψεις να αγγίζει τα 60 δισεκατομμύρια το 2025 και να φτάσει τα 89 δισεκατομμύρια μέχρι το 2033, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 5,1%. Κι όμως, πίσω από την εντυπωσιακή εικόνα των αριθμών, τα μικρά λούνα παρκ εξαφανίζονται σιωπηλά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι μεγάλοι κολοσσοί του είδους, όπως οι Disney, Six Flags και Universal καταγράφουν πτώση στη προσέλευση κοινού. Οι επισκέπτες στρέφονται ολοένα και περισσότερο σε πιο οικονομικές ή πιο πρωτότυπες μορφές διασκέδασης, όπως είναι τα ταξίδια στο εξωτερικό ή οι προσωποποιημένες εμπειρίες. Στη Βρετανία, δημοφιλή θεματικά πάρκα όπως τα Wet ’n’ Wild και Oakwood έχουν κλείσει, ενώ το ιστορικό, εμβληματικό Blackpool Pleasure Beach, με την Big One ρόδα, που όταν άνοιξε το 1994 ήταν η ψηλότερη και πιο κατακόρυφη ρόδα στον κόσμο, ανακοίνωσε ζημιές που ξεπερνούν τα 2,7 εκατομμύρια λίρες. Από το Luna Park του Coney Island του 1903 μέχρι τα σύγχρονα θεματικά λούνα παρκ, η γέννηση και η εξέλιξή τους υπήρξε πάντα δεμένη με τον παλμό της μεγάλης πόλης. Όμως η κοινωνία μετασχηματίζεται. Το διαθέσιμο εισόδημα μειώνεται, οι επιλογές πληθαίνουν, η τεχνολογία καταλαμβάνει τον ελεύθερο χρόνο, και η παλιά, μηχανική διασκέδαση δεν μοιάζει πια αρκετή. Όπως έγραψε ο Τζορτζ Όργουελ, «όλα είναι ωραία, μέχρι να αρχίσουν να μετράνε» και στην περίπτωση των λούνα παρκ, που γερνούν μαζί μας, οι μετρήσεις δίνουν πια πολύ σκληρές, αμείλικτες απαντήσεις, που δεν υπολογίζουν την μελαγχολία μας.
Ο θρίαμβος των κολοσσών και το τέλος των ανεξάρτητων λούνα παρκ
Παρά το μέγεθος και την ανάπτυξη της παγκόσμιας αγοράς, τα μικρά λούνα παρκ δεν καταφέρνουν να επιβιώσουν στον σημερινό ανταγωνισμό. Το κόστος λειτουργίας, η συντήρηση και οι τεχνολογικές απαιτήσεις έχουν εκτοξευθεί, ενώ το κοινό μετατοπίζεται διαρκώς προς πιο προσωποποιημένες και εντυπωσιακές εμπειρίες. Οι μεγάλες επενδύσεις, που φτάνουν συχνά εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια, δεν αφορούν τα μικρά θεματικά πάρκα αλλά τους διεθνείς κολοσσούς της βιομηχανίας, όπως η Disney και η Universal. Υπάρχουν ωστόσο εμβληματικές εξαιρέσεις. Το Luna Park στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας, που έχει χαρακτηριστεί μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς από το 1990, παραμένει ενεργό χάρη σε διαρκή κρατική στήριξη και σημαντικές επενδύσεις ψηφιακού εκσυγχρονισμού. Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν άνοδο της αγοράς με μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 5% μέχρι το 2030. Το 2023, η Disney μόνη της συγκέντρωσε πάνω από το ένα τρίτο της συνολικής παγκόσμιας επισκεψιμότητας. Πίσω από αυτούς τους αριθμούς όμως, οι ανεξάρτητοι χώροι, όπως τα τοπικά λούνα παρκ, εξαφανίζονται σιωπηλά και θλιβερά από τον χάρτη.
Joyland
Το λυκόφως στα λούνα παρκ, πέφτει χωρίς κανείς να δίνει σημασία. Η ζωή συνεχίζεται στους διπλανούς δρόμους, σε καφέ, ρεστοράν, καντίνες και παιδότοπους, στις φωνές, τους ήχους και τα φώτα της πόλης. Και κάπου, σε κάποιο μυαλό, το μικρό τρενάκι του τρόμου — εκείνο το τρομακτικό αλλά αγαπημένο Wild Mouse — εξακολουθεί να τρίζει απειλητικά, μέσα στις αναμνήσεις. Γιατί στο τέλος, αυτό, που μένει είναι οι στιγμές, η χαρά, οι ιστορίες που ζήσαμε και μοιραστήκαμε…
… Και επειδή ο Στίβεν Κινγκ, στο Joyland γράφει «What’s a self‑respecting amusement park without a ghost?», ή «τι αξία έχει ένα λούνα παρκ που σέβεται τον εαυτό του, αν δεν το στοιχειώνει έστω κι ένα φάντασμα», λέμε πως μάλλον οι δικές μας αναμνησεις χαμένης εφηβείας και χαράς είναι τα στοιχεία του τώρα και όχι μόνο στο τρενάκι του τρόμου.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
