Από το σαλόνι ενός ηλικιωμένου in Tokyo όπου το AIREC, ένα τελευταίας τεχνολογία ρομποτικό σύστημα, σηκώνει και γυρίζει ασθενείς πάνω στο κρεβάτι μέχρι το ερευνητικό εργαστήριο όπου ο Robear, το ρομπότ με την ευαίσθητη αφή, βοηθά σε ντους και ντύσιμο, μια νέα εποχή, έχει ήδη ξεκινήσει για τη φροντίδα των ηλικιωμένων. Γιατί, όταν η ανάγκη για φροντίδα μεγαλώνει ταχύτατα, τα ρομπότ γίνονται λύση.
Στην περίπτωση της φροντίδας των ηλικιωμένων, παγκόσμια, οι ανάγκες πολλαπλασιάζονται, οι άνθρωποι που βοηθούν λιγοστεύουν και οι δαπάνες ξεφεύγουν. Εκεί ακριβώς, η αγορά ρομποτικής φροντίδας δείχνει να ανθίζει, όχι από φιλοδοξία τόσο, όσο από αναγκαιότητα. Το 2025, η παγκόσμια αγορά των ρομπότ που προορίζονται για φροντίδα ηλικιωμένων αποτιμάται, ήδη, στα 3,17 δισεκατομμύρια δολάρια, με εκτιμώμενη εκτόξευση στα 10,23 δισεκατομμύρια μέχρι το 2035, ακολουθώντας έναν ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 12,4 % ετησίως. Παράλληλα, άλλες προβλέψεις κάνουν λόγο για 2,5 δισ. σε ρομπότ συντροφιάς και ρομπότ συναισθηματικής υποστήριξης, μόνο για το 2025 και άνοδο στα 6,86 δισ. μέχρι το 2032, με ακόμη ταχύτερη αύξηση, με CAGR, ή Σύνθετο Ετήσιο Ρυθμό Ανάπτυξη 15,5 %. Και όταν μιλάμε συνολικά για «AI στην φροντίδα γήρανσης», από 47,4 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024, αναμένεται να ξεπεράσει τα 322,4 δισεκατομμύρια μέσα σε μόλις δέκα χρόνια! Ο πληθυσμός γερνά, το εξειδικευμένο προσωπικό μειώνεται και το κόστος περίθαλψης ανεβαίνει κάθε χρόνο. Στην Ιαπωνία, η οποία αντιμετωπίζει ιδιαίτερα οξυμένο πρόβλημα, η αναλογία αιτήσεων προς διαθέσιμες θέσεις φροντιστών φτάνει το 1 προς 4,25, πραγματικότητα που καταγράφει περισσότερο αδιέξοδο παρά ισορροπία. Όταν οι άνθρωποι δεν φτάνουν, τότε η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται ανακούφιση.
Τι μπορούν να κάνουν και πού αποτυγχάνουν
Τα ρομπότ είναι σήμερα ικανά να σηκώνουν ανθρώπους, να σερβίρουν πρωινό, να παρακολουθούν πτώσεις και να υπενθυμίζουν τη λήψη υγρών και φαρμάκων. Στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, ήδη, δοκιμάζονται σε ευπαθείς ηλικιωμένους στο σπίτι, παρέχοντας πάνω από 3.000 εικονικές επισκέψεις εβδομαδιαίως, απελευθερώνοντας νοσηλευτικό προσωπικό, ώστε να επικεντρώνεται στα επείγοντα περιστατικά . Στην Ιαπωνία, το AIREC γυρίζει ανθρώπους στο κρεβάτι και βοηθά σε καθημερινές κινήσεις, αν και προβλέπεται διαθέσιμο μόνο μετά το 2030 και σε ιδιαίτερα υψηλό κόστος. Τα κοινωνικά ρομπότ, όπως το Paro και τα humanoids τύπου Nadine, παίζουν ρόλο στο να διατηρούν ηρεμία στα άτομα με άνοια, καταφέρνοντας να μειώνουν την ένταση και την κατάθλιψη και να αυξάνουν την κοινωνική συμμετοχή. Μάλιστα μια έρευνα κατέγραψε μείωση των μυϊκών εντάσεων και πόνου στο προσωπικό, όταν χρησιμοποιούνται ρομπότ για βαριές μετακινήσεις. Βεβαίως και υπάρχουν αντιδράσεις, φόβοι, αντιρρήσεις. Η απουσία ανθρώπινης παρουσίας μπορεί να κάνει τους ηλικιωμένους να νιώθουν μόνοι, στο έλεος ενός αντικειμένου, αφημένοι, χωρίς τρυφερότητα, ζεστασιά, ανθρωπιά με μια κουβέντα. Το Robear και οι άλλα ρομποτ κοινωνικής συναναστροφής έχουν μπει στο στόχαστρο, γιατί καταγράφουν δεδομένα, παρακολουθούν κινήσεις και, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί ακόμη και να χακαριστούν. Το ερώτημα μεγαλώνει όταν μιλάμε για ανθρώπους με άνοια ή γνωστικά προβλήματα για το ποιος αποφασίζει γι’ αυτούς, και με ποια συναίνεση. Έρευνες σε ρομπότ όπως το Nadine, που έχει πρόσωπο και μιλά σαν άνθρωπος, έδειξαν ότι κάποιοι ηλικιωμένοι όχι μόνο δένονται μαζί του, αλλά αναπτύσσουν και εξάρτηση, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, η συμπεριφορά απέναντί τους γίνεται πιο απρόβλεπτη. Όσο κι αν μοιάζουν φιλικά, τα ρομπότ δεν καταλαβαίνουν από συναίσθημα. Κι αυτό, δε βοηθά τους ηλικιωμένους που περισσότερο και απ το να πάρουν τα φάρμακα τους επιθυμούν την ανθρώπινη επαφή.
Ρομπότ με όρια και σκιές
Μέχρι το 2040, στις ΗΠΑ, μόνο, θα υπάρχει κενό με έλλειψη περισσότερων απο 355.000 φροντιστές. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να καλύψει αυτό το κενό με τις τεράστιες κοινωνικές συνέπειες. Με ποσοστό ακρίβειας 80%, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προβλέψει ποιοι ηλικιωμένοι κινδυνεύουν να νοσηλευτούν, δίνοντας πολύτιμο χρόνο για πρόληψη και παρέμβαση. Όμως η ανθρώπινη φροντίδα είναι πηγή τρυφερότητας, ψυχικής στήριξης, σεβασμού, επαφής. Όσο χρήσιμο κι αν είναι ένα ρομπότ με οπτική και AI, παραμένει μηχανή. Ο Ρόμπερτ Σπάρροου, ο Αυστραλός καθηγητής, που ειδικεύεται στη φιλοσοφία της τεχνολογίας, της βιοηθικής και της τεχνητής νοημοσύνης, έχει επισημάνει ότι η αντικατάσταση της ανθρώπινης σχέσης με ρομποτική μπορεί να οδηγήσει σε «συναισθηματική εξαπάτηση των ηλικιωμένων». Ο Δρ. στο Πανεπιστήμιο Monash στη Μελβούρνη θέτει τον ηθικό προβληματισμό γύρω από τα ρομπότ φροντίδας, θεωρώντας πως όταν βάζουμε ένα ρομπότ να παριστάνει τη φροντίδα, τη στοργή ή τη φιλία προς έναν ηλικιωμένο, καλλιεργούμε σε αυτόν μια ψευδαίσθηση σχέσης που δεν υπάρχει. Το ρομπότ δεν έχει συναισθήματα, δεν νοιάζεται, δεν καταλαβαίνει, δεν συμπονά. Απλώς μιμείται, με κώδικα. Όμως ο ηλικιωμένος, ειδικά αν είναι μόνος, ευάλωτος ή έχει άνοια, μπορεί να πιστέψει ότι αυτό το ρομπότ είναι κάποιος που τον αγαπά, που τον «καταλαβαίνει». Κι εκεί είναι το ηθικό πρόβλημα, πως εξαπατάται συναισθηματικά, γιατί του προσφέρεται μια τεχνητή εμπειρία σχέσης, στη θέση μιας πραγματικής.
… ακόμα περισσότερες ανησυχίες
Στη Σκανδιναβία και στον Καναδά, όπου δοκιμάζονται, ήδη, τα φιλικά ρομπότ συναισθηματικής υποστήριξης, όπως τα Paro και Lovot, σε μονάδες ευγηρίας, οι ερευνητές παρατηρούν πως οι ηλικιωμένοι είναι ευάλωτοι σωματικά, γνωστικά και συναισθηματικά και δεν ξεχωρίζουν το πραγματικό απ΄ το τεχνολογικό, με αποτέλεσμα να έχουν ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση. Έρευνα του Πανεπιστημίου British Columbia έδειξε ότι δεν αρκεί απλώς να βάλεις ένα ρομπότ σε έναν χώρο φροντίδας. Χρειάζεται να υπάρχει, πρώτα απ όλα, συνειδητή συγκατάθεση από τον ηλικιωμένο, σαφής πληροφόρηση για το τι κάνει η συσκευή και σεβασμός στα προσωπικά του όρια. Η επαφή με την τεχνολογία πρέπει να ανανεώνεται τακτικά και να επιβεβαιώνεται ότι το άτομο συνεχίζει να την επιθυμεί. Πάνω απ’ όλα, δεν πρέπει ποτέ να χαθεί η ανθρώπινη παρουσία. Όσο προχωρημένο κι αν είναι ένα ρομπότ, δεν μπορεί να αντικαταστήσει το άγγιγμα, τη ματιά ή τη φωνή κάποιου που πραγματικά νοιάζεται. Και είναι επίσης σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη η κουλτούρα, η γλώσσα και οι συνήθειες κάθε ανθρώπου. Γιατί η φροντίδα δεν είναι «μία και όμοια» για όλους. Και ισχύει αυτό που ο Τζόζεφ Βάισμπαουμ, δημιουργός του πρώτου chatbot ELIZA είχε γράψει από το 1976 στο βιβλίο του Computer Power and Human Reason, πως «η ικανότητα μιας μηχανής να μιμείται τη σχέση δεν σημαίνει ότι τη νιώθει. Και το να το ξεχνάμε αυτό, είναι επικίνδυνο».
Η φροντίδα των ηλικιωμένων είναι υπόθεση πολιτισμού, όχι τεχνολογίας. Εμείς θα πούμε το «σ αγαπώ» στο γονιό μας, αλλά το ρομπότ θα βοηθήσει να τον σηκώσουμε, να τον πλύνουμε, να τον ντύσουμε. Απλά. Και πάνω απ όλα, ανθρώπινα.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
