Στα τέσσερα παιδιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το ένα ζει σε συνθήκες φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Το 2024, το 24,2 % των παιδιών κάτω των 18 ετών, δηλαδή περίπου 19,5 εκατομμύρια, επιβίωσαν σε συνθήκες ανέχειας, υποσιτισμού, με πλήρη έλλειψη ιατρικής παρακολούθησης και κάποτε χωρίς ρεύμα και νερό. Και δεν υπάρχει μεγαλύτερη ντροπή για την ανθρωπότητα απ’ το να πεινάει, έστω και ένα παιδί στον κόσμο αυτό!
Τα επίσημα δεδομένα της Eurostat, οι σχετικές εκθέσεις της UNICEF και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κυρίως γύρω από την «Παιδική Εγγύηση» ή European Child Guarantee, είναι αμείλικτα! Και δείχνουν ακόμη, πως το ποσοστό των ενηλίκων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που ζει σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, είναι χαμηλότερο, στο 20,3 %. Άρα, τα παιδιά αφήνονται πιο πολύ στο έλεος της επιβίωσης από τύχη. Η παιδική ηλικία, θεωρητικά το ασφαλέστερο, πιο προστατευμένο στάδιο της ζωής, μετατρέπεται για εκατομμύρια Ευρωπαίους σε αγώνα για να βγει η κάθε μέρα. Κι αυτό, σε μια από τις πλουσιότερες ηπείρους του κόσμου! Το παράλογο, το απάνθρωπο αυτής της πραγματικότητας φέρνει τουλάχιστον ντροπιασμένη θλίψη.
Η γεωγραφία της σκιάς
Οι χώρες με την πιο τραγική εικόνα είναι η Βουλγαρία με 35,1 % παιδιών στη φτώχεια, η Ισπανία με 34,6 % και η Ρουμανία με 33,8 %. Αντιθέτως, η Σλοβενία, η Τσεχία και η Κύπρος κινούνται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα φτώχειας. Για παράδειγμα στη Σλοβενία το 10,3 % των παιδιών ζουν υπό φτωχικές συνθήκες. Πώς εξηγείται αυτή η μεγάλη διαφορά; Οι πολιτικές στήριξης των οικογενειών, το εύρος και η ποιότητα του κοινωνικού κράτους, καθώς και η στόχευση των επιδομάτων κάνουν τη διαφορά. Η Σλοβενία εφαρμόζει πολιτικές πρόνοιας, που δεν αφήνουν την τύχη των παιδιών στην καλή θέληση των γονέων ή στην τύχη της αγοράς. Ενισχύσεις για σίτιση, σχολικά γεύματα, καθολική ιατροφαρμακευτική κάλυψη, και επίδομα παιδιού ανάλογα με το εισόδημα. Και όλο αυτό μας δείχνει ότι υπάρχει λύση, αρκεί τα Ευρωπαϊκά κράτη να νοιάζονται!
Η γνώση σώζει… αλλά δεν αρκεί
Η μόρφωση των γονέων είναι ίσως ο πιο κρίσιμος παράγοντας διαφοροποίησης. Όσο υψηλότερο το μορφωτικό επίπεδο, τόσο λιγότερες πιθανότητες το παιδί να ζήσει σε φτώχεια. Δεν είναι μόνο η δυνατότητα εύρεσης καλύτερης δουλειάς, αλλά και η ικανότητα του γονέα να χειριστεί τον χρόνο, τα ερεθίσματα, την ψυχολογία του παιδιού. Στην ΕΕ, το 61,2 % των παιδιών με γονείς χαμηλής μόρφωσης βρίσκονται σε κίνδυνο, έναντι μόλις 11 % για γονείς με τριτοβάθμια εκπαίδευση. Στην Ελλάδα η εικόνα είναι πιο έντονη. Το 77,2 % των παιδιών με γονείς με μόρφωση γυμνασίου στερείται βασικών αγαθών. Αυτό δείχνει ότι η εκπαιδευτική πολιτική δεν είναι αποσπασματική ιστορία, αλλά επηρεάζει το παρόν και το μέλλον. Όπως έγραψε ο Ανρί Μπεργκσόν, «η σκέψη μας δεν είναι παρά το είδωλο της ζωής μας». Αν η ζωή αυτή ξεκινά στερημένη, το είδωλο δεν καθρεφτίζει δυνατότητες, αλλά μόνο επιβίωση.
Το ελληνικό δράμα
Με ποσοστό υλικής στέρησης 33,6 %, η Ελλάδα βρίσκεται στις κορυφαίες θέσεις της παιδικής φτώχειας. Σχεδόν ένα στα τρία παιδιά δεν έχει σταθερή θέρμανση, αρκετά ρούχα για το σχολείο, ποιοτικό φαγητό, υπολογιστή για τη μελέτη του! Η εικόνα είναι σκοτεινή. Και πίσω από το νούμερο κρύβονται οι ιστορίες των παιδιών. Τα παιδιά που δεν πάνε στην εκδρομή γιατί δεν έχουν να πληρώσουν τα 7 ευρώ, ή οι έφηβοι, που δεν συμμετέχουν στο μάθημα της πληροφορικής γιατί δεν έχουν λάπτοπ, ή τα παιδιά που δεν χαμογελάνε γιατί ντρέπονται για τα δόντια τους. Είναι αυτά που δεν μετρούνται στα στατιστικά, αλλά είναι πιο ουσιαστικά. Η απουσία πρόσβασης στις πολιτισμικές, κοινωνικές και υγειονομικές δομές δημιουργεί έναν αόρατο τοίχο. Και όσο πιο αόρατος, τόσο πιο επικίνδυνος!
Οι μελέτες της ΕΕ μιλούν για ζόφο
Η Eurostat και η UNICEF κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Οι προβλέψεις μέχρι το 2030 είναι ζοφερές, αν δεν υπάρξει συντονισμένη δράση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει, ήδη, υιοθετήσει την Παιδική Εγγύηση, Child Guarantee, σύμφωνα με την οποία κάθε παιδί στην Ευρώπη θα πρέπει να έχει πρόσβαση σε δωρεάν υγεία, εκπαίδευση, διατροφή και στέγαση. Ωστόσο, η εφαρμογή είναι αποσπασματική, με μεγάλες διαφορές ανά χώρα. Και η Ελλάδα έπεται, με επενδύσεις ελάχιστες και την Εγγύηση να παραμένει… υπόσχεση!
Μια σπίθα ελπίδας από Ιρλανδία και Πορογαλία
Η Ιρλανδία αποτελεί παράδειγμα δράσης. Πρόσφατα διπλασίασε τα παιδικά επιδόματα για οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα, από 140 € σε 285 € τον μήνα ανά παιδί. Το αποτέλεσμα ήταν η έξοδος χιλιάδων οικογενειών από το όριο φτώχειας. Στην Πορτογαλία, η δημιουργία του “Minimum Inclusion Income” παρείχε οικονομική στήριξη συνδεδεμένη με εκπαίδευση και κοινωνική ένταξη. Αυτές δεν είναι απλώς κοινωνικές πολιτικές. Είναι επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο. Και το ανθρώπινο κεφάλαιο, όπως ξέρει κάθε οικονομολόγος, είναι ο ισχυρότερος πολλαπλασιαστής.
Η Ευρώπη στο σταυροδρόμι
Με τη φράση του Μπόρχες στο νου, πως «η φτώχεια είναι μια φυλακή χωρίς τοίχους», καταλαβαίνουμε πως η παιδική φτώχεια δεν είναι μια οικονομική παράμετρος, αλλά μια τραγωδία ζωής. Είναι ένας αργός αποκλεισμός από τη χαρά, τη γνώση, την ελπίδα. Όσο τα κράτη μέλη δεν κινούνται συντονισμένα, με γερό κοινωνικό κράτος, εκπαιδευτική και οικονομική ισότητα, στοχευμένες ενισχύσεις, τα παιδιά της Ευρώπης θα πληρώνουν το στην καθημερινότητα τους, ένα μέλλον που τους έχουν, ήδη, στέρησαν. Και τότε, η Ευρώπη δεν θα είναι ήπειρος του πολιτισμού, αλλά ήπειρος της αδιαφορίας. Και όλα, μα όλα μπορούν να περιμένουν και η ΑΙ, η ανάπτυξη, οι αγορές, οι εξοπλισμοί. Τα παιδιά που κρυώνουν ή πεινάνε, όμως, όχι. Αν η Ευρώπη θέλει να επενδύσει σε πραγματικό μέλλον, πρέπει να δει τα παιδιά όχι ως αντικείμενα στατιστικής, αλλά ως υπαρκτά πρόσωπα. Κι αν ένα παιδί ζει χωρίς βιβλία, χωρίς παπούτσια ή τη χαρά μιας εκδρομής, τότε η σιωπή μας είναι συνενοχή.
Και όπως, ναι, καλά τα έλεγε ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, «η ελευθερία μας τελειώνει εκεί όπου αρχίζει η φτώχεια των άλλων». Και όσο παιδιά υποφέρουν, κανένας μας δεν είναι ελεύθερος.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
