«Η πληροφόρηση καταναλώνει την προσοχή του παραλήπτη της. Άρα, η προσοχή γίνεται το σπάνιο αγαθό» έλεγε, με αυτή την απόλυτη βέβαια του χρησμού σχεδόν, ο Χέρμπερτ Σάιμον, ο νομπελίστας οικονομολόγος…
…Και πράγματι φτάσαμε στην εποχή που τα εργαλεία των μηχανών, των αλγορίθμων και των ψηφιακών πρακτόρων αναλαμβάνουν όλο και περισσότερα για λογαριασμό μας. Εκτελούν, επιλέγουν, αποφασίζουν. Και όσο αυτοί ενεργοποιούνται, τόσο η αγορά των ανθρώπινων αντιδράσεων αποδυναμώνεται. Και όλο αυτό, έχει πάψει εδώ και καιρό να είναι επιστημονική φαντασία, μα έχει γίνει η καθημερινή εικόνα του 2025.
Η οικονομία της προσοχής
Η οικονομία της προσοχής είναι το μοντέλο πάνω στο οποίο στηρίχτηκε όλο το ψηφιακό οικοδόμημα της τελευταίας εικοσαετίας. Η βάση του είναι απλή. Η προσοχή είναι περιορισμένος πόρος. Υπάρχουν άπειρες πληροφορίες, αλλά λίγος διαθέσιμος χρόνος για να τις καταναλώσει κανείς. Έτσι, η προσοχή γίνεται εμπόρευμα. Μετριέται, πωλείται και αποτελεί τη βάση κάθε μοντέλου εσόδων που στηρίζεται σε περιεχόμενο. Η λογική είναι συγκεκριμένη. Όποιος καταφέρνει να τραβήξει και να κρατήσει το ενδιαφέρον των ανθρώπων, βγαίνει κερδισμένος. Πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, μέσα ενημέρωσης, εφαρμογές και ψηφιακές υπηρεσίες αγωνίζονται καθημερινά για λίγα δευτερόλεπτα παραπάνω από το βλέμμα του χρήστη. Για να πετύχουν τον στόχο αυτό, δημιουργούνται μηχανισμοί που καλλιεργούν συνήθεια, προσκόλληση, συνεχή ροή. Αυτό το μοντέλο λειτούργησε όσο ο άνθρωπος ήταν ο τελικός αποδέκτης. Σήμερα, στη θέση του μπαίνουν πράκτορες τεχνητής νοημοσύνης. Αυτοματοποιημένα προγράμματα που δεν κάνουν scroll, δεν παρακολουθούν διαφημίσεις, δεν εντυπωσιάζονται από εικόνες, δεν καταναλώνουν, δεν δίνουν προσοχή, αλλά παίρνουν απόφαση. Με αυτό τον τρόπο, η προσοχή απομακρύνεται από τον άνθρωπο και μεταφέρεται στις μηχανές. Το ενδιαφέρον παύει να είναι συναισθηματική αντίδραση και γίνεται αλγοριθμική ενέργεια.
Ποιοι είναι οι ψηφιακοί πράκτορες
Οι πράκτορες τεχνητής νοημοσύνης είναι ανεξάρτητα συστήματα που μπορούν να εκπληρώνουν στόχους χωρίς ανθρώπινη επίβλεψη. Αναλαμβάνουν εργασίες, οργανώνουν πληροφορίες, κλείνουν ραντεβού, συγκρίνουν τιμές, δίνουν εντολές. Δεν περιμένουν ενέργεια από τον χρήστη. Την προκαλούν, αν χρειαστεί την προβλέπουν. Η ανάπτυξη τους είναι ραγδαία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 36 % των επαγγελμάτων χρησιμοποιεί ήδη τεχνητή νοημοσύνη για τουλάχιστον το ένα τέταρτο των καθηκόντων του. Οι επιχειρήσεις που ενσωματώνουν πράκτορες πλήρους κλίμακας έχουν υπερτετραπλάσια απόδοση εσόδων σε σχέση με εκείνες που μένουν σε πιλοτικό επίπεδο. Η προβλεπόμενη αξία της αγοράς ξεπερνά τα 10 δισεκατομμύρια δολάρια. Και, λένε αυτοί που ξέρουν καλά, πως είμαστε μόλις στην αρχή.
Επιχειρήσεις χωρίς μεσάζοντες
Αυτό που διαφοροποιεί τη νέα εποχή δεν είναι η τεχνολογική ακρίβεια. Είναι η μετατόπιση από την αντίδραση στην πρόβλεψη. Οι πράκτορες πλέον λειτουργούν με βάση τις προθέσεις των χρηστών, ακόμη και όταν αυτοί δεν τις έχουν εκφράσει ρητά. Αναλύουν προηγούμενες επιλογές, χρόνο δραστηριότητας, συνήθειες, προσωπικά δεδομένα, για να προτείνουν ή και να αποφασίσουν πριν καν υπάρξει αίτημα. Αυτό σημαίνει ότι η πρόθεση, και όχι απλώς η προσοχή, γίνεται το νέο νόμισμα. Η προγνωστική λειτουργία υποκαθιστά τη διαφήμιση, η πράξη εκτελείται πριν καν διατυπωθεί, και το εμπορικό σύστημα αρχίζει να κινείται με ταχύτητες που δεν απαιτούν πλέον ανθρώπινη παρουσία. Η τεράστια Walmart ανέπτυξε τέσσερις διαφορετικούς AI πράκτορες που εξυπηρετούν πελάτες, εργαζόμενους, developers και συνεργάτες. Το σύστημα logistics ενοποιείται, οι παραγγελίες επανασχεδιάζονται, το μισό των εσόδων της εταιρείας στο ηλεκτρονικό εμπόριο προβλέπεται να περνά μέσα από πρακτορικά δίκτυα. Η τεχνητή νοημοσύνη αναλαμβάνει την υποστήριξη, την ανάλυση, την επιλογή και την τελική ενέργεια. Δεν πρόκειται για τεχνικό ζήτημα. Είναι πλήρης μεταβολή του τρόπου με τον οποίο γίνεται η οικονομική δραστηριότητα. Ο μεσάζοντας καταργείται. Ο άνθρωπος δεν αναζητά. Εξυπηρετείται χωρίς να χρειαστεί να διατυπώσει επιθυμία. Η αγορά αντιδρά πριν προκληθεί.
Η εμπιστοσύνη ως νέα αξία
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η εμπιστοσύνη αποκτά νέα βαρύτητα. Δεν επαρκεί η διαθεσιμότητα ενός πράκτορα. Χρειάζεται να γνωρίζουμε ότι θα ενεργήσει με τρόπο ασφαλή, διαφανή, προβλέψιμο. Η αξιοπιστία γίνεται μετρήσιμη αξία. Αν μια μηχανή ενεργεί για λογαριασμό ενός προσώπου, η ευθύνη δεν μπορεί να είναι αόριστη. Η νέα αυτή συνθήκη δημιουργεί πίεση στις κυβερνήσεις, στους οργανισμούς και στις ίδιες τις εταιρείες τεχνολογίας. Χρειάζεται πλαίσιο. Όχι για να φρενάρει την εξέλιξη. Αλλά για να διασφαλίσει ότι αυτή η εξέλιξη θα έχει χώρο και για τον άνθρωπο. Δεν πρόκειται για σύγκρουση ανθρώπου με μηχανή. Πρόκειται για μια νέα ισορροπία ανάμεσα σε εκείνον που σχεδιάζει και εκείνον που εκπροσωπείται. Η αυτοματοποίηση δεν αφορά πια μηχανικές εργασίες αλλά κρίσιμες επιλογές. Η πρόθεση οργανώνεται σε μοντέλα.
Η απόφαση δεν είναι πάντα προϊόν ανθρώπινης βούλησης. Σε αυτή τη συνθήκη, η αξία του ανθρώπου δεν είναι να κάνει click, αλλά να έχει τον έλεγχο και αυτό, είναι πια ζήτημα σαφώς πολιτικό και όχι τεχνικό.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
