Η συζήτηση γύρω από την εκπαίδευση στην Ελλάδα άναψε και πάλι μετά την ανακοίνωση του Υπουργείου Παιδείας ότι ενέκρινε τη λειτουργία τεσσάρων μη κρατικών πανεπιστημίων στη χώρα.
Πρόκειται για μια ιστορική αλλαγή, καθώς για πρώτη φορά η τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν περιορίζεται αποκλειστικά στα δημόσια ΑΕΙ. Το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, το University of York, το Keele University και το Open University είναι τα πρώτα που έλαβαν άδεια, ενώ άλλα οκτώ βρίσκονται σε αναμονή.
Η είδηση αυτή έφερε στην επιφάνεια ένα ερώτημα που απασχολεί κάθε οικογένεια: πόσο κοστίζει τελικά η πορεία ενός παιδιού από το Δημοτικό μέχρι το πανεπιστημιακό πτυχίο, αν ακολουθήσει τη δημόσια ή την ιδιωτική οδό;
Δημόσια Παιδεία: «Δωρεάν» αλλά… κοστίζει
Η Ελλάδα υπερηφανεύεται εδώ και δεκαετίες για το δημόσιο εκπαιδευτικό της σύστημα. Η εκπαίδευση θεωρείται συνταγματικό δικαίωμα, οι εγγραφές είναι δωρεάν και τα βιβλία παρέχονται από το κράτος. Ωστόσο, η πραγματικότητα για τις οικογένειες είναι διαφορετική.
Οι δαπάνες για την παιδεία στη χώρα αντιστοιχούν περίπου στο 4% του κρατικού προϋπολογισμού, ένα ποσοστό σημαντικά χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Τα αποτελέσματα δυστυχώς αποτυπώνονται στις επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών, καθώς, για παράδειγμα, στην έρευνα PISA του ΟΟΣΑ το 2022 είναι οι χαμηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι ελλείψεις σε εκπαιδευτικούς, τα προβλήματα υποδομών και η υπερβολική ύλη δημιουργούν ένα περιβάλλον που συχνά οδηγεί τους γονείς να αναζητούν ενισχυτική διδασκαλία.
Η «σκιά» των φροντιστηρίων είναι εδώ και δεκαετίες αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής πραγματικότητας. Ξένες γλώσσες, ενισχυτική διδασκαλία από το Δημοτικό, κέντρα μελέτης και η σκληρή και ακριβή προετοιμασία για τις πανελλαδικές εξετάσεις, συνθέτουν ένα κόστος που δεν είναι καθόλου αμελητέο.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΓΣΕΕ, το 2023 τα ελληνικά νοικοκυριά δαπάνησαν 614 εκατομμύρια ευρώ για φροντιστήρια. Το ετήσιο κόστος μπορεί να κυμανθεί από 3.000 έως και πάνω από 6.000 ευρώ, ανάλογα με τον αριθμό μαθημάτων και το επίπεδο. Μια οικογένεια με δύο παιδιά μπορεί εύκολα να βρεθεί να πληρώνει ποσά που ξεπερνούν τον ετήσιο μισθό ενός εργαζομένου.
Αν σε αυτό προστεθούν τα έξοδα για ξένες γλώσσες –όπου τα πιστοποιητικά αποτελούν πλέον σχεδόν προϋπόθεση για την αγορά εργασίας– η «δωρεάν» παιδεία αποδεικνύεται ιδιαίτερα δαπανηρή.
Το κόστος των πανεπιστημιακών σπουδών στο Δημόσιο ΑΕΙ
Η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο μέσω πανελλαδικών παραμένει ο στόχος της πλειοψηφίας των οικογενειών. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν δίδακτρα, το κόστος διαβίωσης για έναν φοιτητή είναι υψηλό.
Ένας φοιτητής που σπουδάζει εκτός τόπου μόνιμης κατοικίας χρειάζεται περίπου 1.000 έως 2.000 ευρώ τον μήνα για ενοίκιο, λογαριασμούς, σίτιση και μετακινήσεις. Αυτό σημαίνει ότι σε μια τετραετία το συνολικό κόστος μπορεί να φτάσει τα 50.000 με 70.000 ευρώ, χωρίς να συνυπολογίζονται οι έκτακτες ανάγκες.
Από την πλευρά του, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, αν και δημόσιο, επιβάλλει δίδακτρα που κυμαίνονται από 1.650 έως 2.400 ευρώ ετησίως για τα προπτυχιακά και έως 3.240 ευρώ για τα μεταπτυχιακά.
Ο -ιδιωτικός- δρόμος από το σχολείο μέχρι το πανεπιστήμιο
Η επιλογή ιδιωτικού σχολείου έχει γίνει όλο και πιο δημοφιλής, παρότι οι τιμές κυμαίνονται από 6.000 έως 16.000 ευρώ τον χρόνο. Οι λίστες αναμονής μαρτυρούν τη στροφή πολλών οικογενειών που θεωρούν ότι τα ιδιωτικά παρέχουν καλύτερες υποδομές, ασφάλεια από φαινόμενα βίας και πιο ολιστική εκπαίδευση με ξένες γλώσσες, αθλητισμό και δραστηριότητες.
Ωστόσο, το κόστος είναι υψηλό. Ένας μαθητής που ξεκινά από το Δημοτικό σε ιδιωτικό σχολείο μπορεί μέχρι την ενηλικίωση να έχει κοστίσει στην οικογένεια από 80.000 έως 150.000 ευρώ μόνο για τα δίδακτρα.
Στο επίπεδο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με την είσοδο των ιδιωτικών πανεπιστημίων, οι επιλογές διαφοροποιούνται. Τα δίδακτρα κυμαίνονται από 5.000 έως 8.000 ευρώ τον χρόνο για τις περισσότερες σχολές, 10.000 ευρώ για τις νομικές και 27.000 ευρώ για τις ιατρικές. Για ένα εξαετές πρόγραμμα ιατρικής, το κόστος μπορεί να αγγίξει τα 150.000 ευρώ.
Σε σχέση με το εξωτερικό, όπου τα δίδακτρα κυμαίνονται από 1.000 ευρώ ετησίως στο Βέλγιο έως 90.000 ευρώ σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ, τα ποσά αυτά θεωρούνται ενδιάμεσα. Το πλεονέκτημα είναι ότι οι φοιτητές παραμένουν στην Ελλάδα, μειώνοντας τα έξοδα διαμονής και μετακινήσεων.
Δημόσιο vs ιδιωτικό
Αν δούμε πιο αναλυτικά τα κόστη, η εικόνα γίνεται πιο καθαρή. Ένα παιδί που θα φοιτήσει σε δημόσιο σχολείο και στη συνέχεια σε δημόσιο πανεπιστήμιο, αν και δεν πληρώνει δίδακτρα, δύσκολα θα αποφύγει τα φροντιστήρια.
Οι δαπάνες για ξένες γλώσσες και για την προετοιμασία των πανελλαδικών μπορεί να φτάσουν συνολικά τις 20.000 με 30.000 ευρώ, ενώ αν ο φοιτητής χρειαστεί να μείνει σε άλλη πόλη, τα έξοδα διαβίωσης για τέσσερα χρόνια υπολογίζονται σε 50.000 έως 70.000 ευρώ. Έτσι, το συνολικό ποσό κυμαίνεται από 70.000 έως 100.000 ευρώ.
Αντίθετα, μια οικογένεια που επιλέγει το ιδιωτικό σχολείο από το Δημοτικό μέχρι και το Λύκειο θα χρειαστεί να δαπανήσει τουλάχιστον 80.000 ευρώ, με το ποσό να φτάνει σε αρκετές περιπτώσεις τις 150.000 ευρώ. Σε αυτή την περίπτωση, τα φροντιστήρια μπορεί να είναι λιγότερα αλλά παραμένουν, ενώ, ακόμα κι αν δεν επιλεγεί ιδιωτικό πανεπιστήμιο αλλά δημόσιο, θα προστεθούν και τα έξοδα της φοιτητικής ζωής. Έτσι, ο τελικός λογαριασμός ανεβαίνει από 140.000 μέχρι και 235.000 ευρώ.
Υπάρχει βέβαια και ο ενδιάμεσος δρόμος με δημόσιο σχολείο αλλά ιδιωτικό πανεπιστήμιο. Σε αυτή την περίπτωση, η οικογένεια θα χρειαστεί να πληρώσει τις φροντιστηριακές δαπάνες –περίπου 20.000 με 30.000 ευρώ– και στη συνέχεια τα δίδακτρα των σπουδών, που για τις περισσότερες σχολές κυμαίνονται από 20.000 έως 32.000 ευρώ, ενώ για την Ιατρική το ποσό μπορεί να αγγίξει τις 150.000 ευρώ. Αν ο φοιτητής μένει στην πόλη του, τα έξοδα διαβίωσης είναι μικρότερα, γύρω στις 10.000 με 20.000 ευρώ, άρα το συνολικό κόστος υπολογίζεται από 50.000 έως 180.000 ευρώ.
Τέλος, υπάρχει και το πιο ακριβό σενάριο: Ιδιωτικό σχολείο και ιδιωτικό πανεπιστήμιο. Εδώ τα ποσά εκτοξεύονται. Τα 80.000 με 150.000 ευρώ για τη σχολική φοίτηση, τα 20.000 έως 150.000 ευρώ για τα δίδακτρα πανεπιστημίου και τα έξοδα διαβίωσης οδηγούν σε μια τελική δαπάνη που ξεκινά από περίπου 110.000 ευρώ και μπορεί να ξεπεράσει τις 300.000 ευρώ.
Τα θετικά και τα αρνητικά κάθε επιλογής
Η δημόσια εκπαίδευση εξακολουθεί να αποτελεί τον βασικό κορμό της κοινωνικής κινητικότητας. Επιτρέπει σε παιδιά από κάθε οικονομικό υπόβαθρο να φτάσουν έως το πανεπιστήμιο. Ωστόσο, η υποχρηματοδότηση και οι αδυναμίες του συστήματος μετακυλούν ένα μεγάλο μέρος του κόστους στις οικογένειες μέσω φροντιστηρίων.
Η ιδιωτική εκπαίδευση, από την άλλη, προσφέρει καλύτερες υποδομές, περισσότερη ασφάλεια και μια πιο εξατομικευμένη εκπαιδευτική εμπειρία, αλλά με υψηλό τίμημα. Η είσοδος των ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα ανοίγει έναν νέο δρόμο καθώς οι οικογένειες μπορούν να επιλέξουν σπουδές διεθνούς κύρους χωρίς να χρειάζεται να στείλουν τα παιδιά τους στο εξωτερικό. Παράλληλα, όμως, τίθεται το ζήτημα της κοινωνικής ανισότητας, αφού λίγοι θα μπορούν να ανταπεξέλθουν στα δίδακτρα.
Μια εξίσωση χωρίς εύκολη λύση
Το ερώτημα «δημόσια ή ιδιωτική παιδεία» δεν έχει απλή απάντηση. Για κάποιους, το δημόσιο σύστημα εξακολουθεί να προσφέρει τη δυνατότητα ανέλιξης με μικρότερο κόστος, αρκεί να αντέξουν την πίεση των φροντιστηρίων.
Δεδομένα η παιδεία στην Ελλάδα δεν είναι δωρεάν
Για άλλους, η επένδυση στα ιδιωτικά θεωρείται μονόδρομος για ένα πιο ασφαλές και ποιοτικό εκπαιδευτικό περιβάλλον.
Σε κάθε περίπτωση, η παιδεία στην Ελλάδα δεν είναι πραγματικά «δωρεάν». Είτε μέσα από δίδακτρα, είτε μέσα από φροντιστήρια, είτε μέσα από τα κόστη διαβίωσης, η εκπαίδευση παραμένει μια από τις μεγαλύτερες οικονομικές επενδύσεις που καλείται να κάνει μια οικογένεια.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
