Η Ευρώπη βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με ένα πρόβλημα που τείνει να λάβει ανησυχητικές διαστάσεις, καθώς η συσσώρευση ηλεκτρονικών αποβλήτων αυξάνεται με ρυθμούς που ξεπερνούν την ικανότητα διαχείρισής τους. Παρά τις καμπάνιες ενημέρωσης και τους στόχους που έχουν τεθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι πολίτες συνεχίζουν να κρατούν τις παλιές τους συσκευές σε σπίτια και αποθήκες αντί να τις ανακυκλώνουν ή να τις επαναχρησιμοποιούν. Η εικόνα που προκύπτει είναι απογοητευτική, καθώς η πλειονότητα των Ευρωπαίων αποφεύγει να αποχωριστεί τα παλιά της κινητά, υπολογιστές και tablets, με αποτέλεσμα η ανακύκλωση να παραμένει στάσιμη και η απώλεια πολύτιμων υλικών να εντείνεται.
Τα στοιχεία της Eurostat για το 2024 αναφέρουν ότι περισσότεροι από τους μισούς πολίτες ηλικίας από 16 έως 74 έτη εξακολουθούν να αποθηκεύουν κινητά τηλέφωνα ή smartphones που δεν χρησιμοποιούν πλέον. Το ποσοστό εκείνων που επιλέγουν να τα οδηγήσουν προς ανακύκλωση δεν ξεπερνά το 11%, ενώ μόλις το 2% δηλώνει ότι τα απορρίπτει χωρίς καμία διαδικασία. Η πλειονότητα, λοιπόν, τα κρατά, είτε από συνήθεια είτε από ανασφάλεια, συντηρώντας έτσι το πρόβλημα.
Η εικόνα διαφοροποιείται ελαφρά ανάλογα με τον τύπο της συσκευής. Στα κινητά και στα smartphones, πέρα από το 51% που τα διατηρεί, υπάρχει ένα 18% που επιλέγει να τα χαρίσει ή να τα πουλήσει, πρακτική που σε κάποιον βαθμό επιμηκύνει τη διάρκεια ζωής τους. Στους φορητούς υπολογιστές και τα tablets, το 34% των Ευρωπαίων εξακολουθεί να τα έχει στο σπίτι, ένα 12% τα παραχωρεί σε τρίτους και μόλις ένα 11% τα ανακυκλώνει. Η απόρριψη χωρίς καμία πρόνοια παραμένει σε αμελητέα επίπεδα, μόλις στο 1%. Στην περίπτωση των σταθερών υπολογιστών τα πράγματα δείχνουν λίγο καλύτερα, καθώς το ποσοστό της ανακύκλωσης φτάνει στο 15%, ωστόσο και εδώ σημαντικό μέρος των χρηστών συνεχίζει να τα διατηρεί στο σπίτι.
Πίσω από αυτή τη συμπεριφορά υπάρχουν πολλοί παράγοντες. Οι περισσότεροι καταναλωτές αισθάνονται διστακτικοί να παραδώσουν τις συσκευές τους, καθώς τις συνδέουν με προσωπικές αναμνήσεις ή θεωρούν ότι μπορεί να χρειαστούν ξανά. Άλλοι ανησυχούν για τα προσωπικά δεδομένα που παραμένουν αποθηκευμένα, εκφράζοντας φόβο για την ασφάλεια της διαγραφής τους. Όλα αυτά δημιουργούν ένα μείγμα συναισθηματικής και πρακτικής αντίστασης που δυσκολεύει την προώθηση της ανακύκλωσης.
Οι συνέπειες όμως αυτής της πρακτικής είναι σοβαρές και πολυεπίπεδες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει φιλόδοξους στόχους για τη μείωση των ηλεκτρονικών αποβλήτων, όμως η πραγματικότητα δείχνει ότι αυτοί δύσκολα θα επιτευχθούν χωρίς πιο δυναμικές παρεμβάσεις. Η χαμηλή συμμετοχή στη διαδικασία ανακύκλωσης συνεπάγεται την απώλεια πρώτων υλών, που είναι απαραίτητες για την τεχνολογική βιομηχανία, όπως το λίθιο, το κοβάλτιο και οι σπάνιες γαίες. Αυτά τα υλικά θα μπορούσαν να επιστρέψουν στον κύκλο παραγωγής, μειώνοντας την ανάγκη για νέες εξορύξεις και περιορίζοντας την εξάρτηση της Ευρώπης από εισαγωγές από τρίτες χώρες. Η εξάρτηση αυτή, πέρα από το οικονομικό κόστος, εμπεριέχει και γεωπολιτικούς κινδύνους, αφού η πρόσβαση σε σπάνιες πρώτες ύλες αποτελεί πεδίο ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η διαχείριση των ηλεκτρονικών αποβλήτων δεν είναι μόνο περιβαλλοντική πρόκληση, αλλά και οικονομική ευκαιρία. Μια πιο ανεπτυγμένη αλυσίδα ανακύκλωσης θα μπορούσε να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, να στηρίξει την κυκλική οικονομία και να ενισχύσει τη βιομηχανική αυτονομία της Ευρώπης. Οι τεχνολογίες ανάκτησης υλικών υπάρχουν και βελτιώνονται συνεχώς, όμως η ενεργοποίηση των πολιτών παραμένει ο αδύναμος κρίκος.
Για να αλλάξει αυτή η εικόνα, χρειάζονται συντονισμένες δράσεις σε πολλά επίπεδα. Η αύξηση των σημείων συλλογής ηλεκτρονικών συσκευών θα κάνει πιο εύκολη τη διαδικασία για τους πολίτες. Εξίσου κρίσιμο είναι να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη ότι η διαγραφή των δεδομένων γίνεται με απόλυτη ασφάλεια, ώστε να καμφθούν οι φόβοι που σήμερα οδηγούν πολλούς στο να κρατούν αχρησιμοποίητες συσκευές. Παράλληλα, η θέσπιση κινήτρων μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά. Εκπτώσεις κατά την αγορά νέων συσκευών, προγράμματα επιβράβευσης σε συνεργασία με μεγάλες αλυσίδες λιανικής ή ακόμα και φορολογικές ελαφρύνσεις για όσους συμμετέχουν ενεργά θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη συμμετοχή.
Η αλλαγή στάσης απέναντι στις παλιές συσκευές είναι καθοριστική. Εάν οι πολίτες συνειδητοποιήσουν ότι η ανακύκλωση δεν αποτελεί μόνο περιβαλλοντική ευθύνη, αλλά και τρόπο να στηριχθεί η ίδια η οικονομία τους, τότε η Ευρώπη θα έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει ένα πρόβλημα σε ευκαιρία. Η επαναχρησιμοποίηση πολύτιμων υλικών, η μείωση της εξάρτησης από τρίτες χώρες και η δημιουργία ενός πιο βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης αποτελούν στόχους που δεν μπορούν να περιμένουν.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
