Η στεγαστική κρίση συζητείται παντού στην Ευρώπη, όμως η πραγματική της διάσταση συχνά υποτιμάται. Οι τίτλοι μιλούν για ακριβά ενοίκια και δυσπρόσιτα ακίνητα, αλλά πίσω από αυτά κρύβεται μια πιο σύνθετη πραγματικότητα. Η έλλειψη προσιτής στέγης συνδέεται άμεσα με δύο άλλα, εξίσου πιεστικά ζητήματα, όπως την ενεργειακή φτώχεια και τη μεταφορική ένδεια. Τα τρία αυτά πεδία σχηματίζουν ένα τρίγωνο που καθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, την καθημερινότητα των πολιτών και που, χωρίς συντονισμένη αντιμετώπιση, μετατρέπεται σε παγίδα κόστους με οδυνηρές συνέπειες.
Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή έχει θέσει το ζήτημα στην καρδιά της ευρωπαϊκής ατζέντας. Σε γνωμοδοτήσεις της προς την Κομισιόν, τονίζει ότι η στέγαση πρέπει να αναγνωριστεί και να κατοχυρωθεί νομικά ως θεμελιώδες δικαίωμα. Ζητάει ένα σχέδιο δράσης που θα αντιμετωπίζει την κρίση όχι ως απομονωμένο φαινόμενο της αγοράς ακινήτων, αλλά ως κοινωνικό πρόβλημα με πολλαπλές διαστάσεις. Καλεί, επίσης, για ενίσχυση της κοινωνικής κατοικίας, όχι με τη μορφή υποβαθμισμένων συγκροτημάτων, αλλά με σύγχρονες, καλαίσθητες και ενεργειακά αποδοτικές λύσεις που θα προσφέρουν αξιοπρέπεια στους πολίτες και θα λειτουργούν ως αντίβαρο στις στρεβλώσεις της αγοράς.
Στο επίκεντρο της ανάλυσης βρίσκεται η αλληλεξάρτηση. Ένα νοικοκυριό, που επιλέγει να ζήσει σε πιο απομακρυσμένη περιοχή για να βρει χαμηλότερο ενοίκιο, καταλήγει να δαπανά περισσότερα για καύσιμα και για συντήρηση ιδιωτικού οχήματος, ειδικά αν οι δημόσιες συγκοινωνίες είναι περιορισμένες. Μια κατοικία χαμηλής ενεργειακής απόδοσης μπορεί να είναι φθηνή στην αγορά ή στο ενοίκιο, όμως οδηγεί σε υπέρογκους λογαριασμούς θέρμανσης και ηλεκτρισμού. Έτσι, η προσπάθεια εξοικονόμησης σε ένα μέτωπο ακυρώνεται από τις απώλειες σε κάποιο άλλο, ενώ το συνολικό κόστος ζωής «φουσκώνει» ασταμάτητα.
Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι οι επιπτώσεις δεν είναι μόνο οικονομικές. Η συνεχής πίεση οδηγεί σε άγχος, αβεβαιότητα και κοινωνικό αποκλεισμό. Όταν η στέγη μετατρέπεται σε πηγή ανασφάλειας, η καθημερινότητα γίνεται αγώνας επιβίωσης και η δυνατότητα σχεδιασμού του μέλλοντος εξαφανίζεται. Σε αυτή την πραγματικότητα, το σπίτι δεν είναι πλέον καταφύγιο, αλλά πηγή άγχους και ανασφάλειας. Η Επιτροπή αναφέρεται σε μια κατάσταση όπου οι πολίτες αναγκάζονται να περικόπτουν βασικές ανάγκες, από την ποιότητα της διατροφής έως την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης, προκειμένου να ανταποκριθούν στα ανελαστικά έξοδα στέγασης, ενέργειας και μετακινήσεων.
Οι γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ αναδεικνύουν, επίσης, την ανάγκη για πολιτικές «Πρώτα η Στέγαση». Το μοντέλο αυτό προτείνει να ξεκινά η αντιμετώπιση της έλλειψης στέγης από την παροχή μόνιμης κατοικίας, αντί να απαιτείται πρώτα η επίλυση άλλων κοινωνικών ή προσωπικών προβλημάτων. Η στέγη γίνεται έτσι η βάση πάνω στην οποία χτίζεται η κοινωνική ένταξη, η επαγγελματική αποκατάσταση και η ψυχολογική σταθερότητα. Χωρίς αυτό το θεμέλιο, κάθε άλλη παρέμβαση είναι καταδικασμένη να αποτύχει.
Το πρόβλημα της στεγαστικής κρίσης ενισχύεται από το γεγονός ότι τα εισοδήματα των νοικοκυριών δεν συμβαδίζουν με την άνοδο του κόστους ζωής. Οι τιμές των καυσίμων αυξάνονται σταθερά, το κόστος μετακινήσεων, δημόσιων και ιδιωτικών, ακολουθεί ανοδική πορεία, ενώ οι λογαριασμοί θέρμανσης επηρεάζονται από γεωπολιτικές αναταράξεις και την εξάρτηση από ενεργειακά δίκτυα χαμηλής αποδοτικότητας. Η ανισορροπία αυτή δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα, καθώς τα νοικοκυριά βλέπουν το διαθέσιμο εισόδημά τους να εξανεμίζεται, ενώ η δυνατότητα αποταμίευσης ή επένδυσης εξαφανίζεται.
Η Επιτροπή επιμένει ότι η Ευρώπη χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση. Δεν μπορεί η στεγαστική κρίση να αντιμετωπιστεί μεμονωμένα, όπως δεν μπορεί η ενεργειακή φτώχεια να λυθεί μόνο με επιδόματα ή η μεταφορική ένδεια με μερικές βελτιώσεις στις συγκοινωνίες. Η λύση βρίσκεται στη σύνδεση των πολιτικών, όπως στέγαση που να είναι ενεργειακά αποδοτική, ενσωμάτωση αξιόπιστων και οικονομικών δημόσιων μεταφορών, ενίσχυση της κοινωνικής κατοικίας με αρχιτεκτονική ποιότητα και ανθρώπινη κλίμακα.
Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια κρίση που δεν περιορίζεται στην αγορά ακινήτων, αλλά αγγίζει την κοινωνική συνοχή και την ποιότητα ζωής των πολιτών. Η ΕΟΚΕ ζητά αποφασιστική δράση με νομική κατοχύρωση του δικαιώματος στη στέγη, με ένα συνεκτικό σχέδιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο και με προγράμματα που θα αντιμετωπίζουν από κοινού τη στέγη, την ενέργεια και τις μεταφορές. Χωρίς τέτοιες πρωτοβουλίες η κρίση θα συνεχίσει να βαθαίνει και όλο και περισσότεροι πολίτες θα εγκλωβίζονται σε μια καθημερινότητα γεμάτη οικονομικά και ψυχολογικά βάρη.
Το στοίχημα είναι αν η Ευρώπη θα μπορέσει να μετατρέψει την κρίση αυτή σε ευκαιρία για να ξανά θέσει τη στέγη στο επίκεντρο του κοινωνικού κράτους. Γιατί η στέγη δεν είναι προνόμιο, αλλά η απαραίτητη βάση πάνω στην οποία μπορεί να οικοδομηθεί μια δίκαιη, ισότιμη και βιώσιμη κοινωνία.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
