Ναι! Η κλιματική κρίση απειλεί τα πάντα, η οικολογία μετατρέπεται σε πολυτέλεια και η πολυτέλεια σε οικολογία…
… Δεν είναι πια μόνο ένα οικολογικό αποτύπωμα που μετριέται σε ρύπους ή ανακυκλώσιμα υλικά. Είναι κοινωνικό status, πολιτιστικό κεφάλαιο, εργαλείο προβολής ισχύος και επένδυση κύρους. Το να σώσεις τον πλανήτη είναι η νέα ένδειξη εξουσίας, όταν φυσικά μπορείς να τον αγοράσεις.
Η πράσινη αριστοκρατία της γης
Από την Αυστραλία ως την Καλιφόρνια και από τη Σκωτία ως τη Νέα Ζηλανδία, μια νέα αριστοκρατία πλούτου επαναχαράσσει τον χάρτη της γης με πράσινο μελάνι. Ο Τζεφ Μπέζος αγόρασε πρόσφατα 1.500 εκτάρια στη Χαβάη για να τα μετατρέψει σε πρότυπο βιώσιμης ανάπτυξης. Ο ιδρυτής της Patagonia, Ιβόν Σουϊνάρ, έχει δωρίσει το 100% της εταιρείας του σε trust που χρηματοδοτεί περιβαλλοντικά projects. Ο δισεκατομμυριούχος της τεχνολογίας Μάικλ Μπλούμπεργκ επενδύει εκατοντάδες εκατομμύρια σε πρωτοβουλίες κατά του άνθρακα, ενώ στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η οικογένεια Γκίνες αναδασώνει τις εκτάσεις της Ιρλανδίας που είχε παραμελήσει για δεκαετίες. Η νέα μόδα της ιδιοκτησίας δεν αφορά πια γιοτ ή ιδιωτικά νησιά με θέα. Αφορά αγροκτήματα, ερημικές εκτάσεις, υδροφόρους ορίζοντες, δάση, βυθούς και μικρά οικοσυστήματα που λειτουργούν ως συμβολική επανόρθωση απέναντι στη φθορά που προκαλεί ο ίδιος ο υπερκαταναλωτισμός. Σύμφωνα με στοιχεία της Land Matrix Initiative, μέσα στην τελευταία δεκαετία περισσότερο από το 2% των γόνιμων εκτάσεων παγκοσμίως έχει περάσει σε ιδιωτικά χέρια υπερπλουσίων με περιβαλλοντικό πρόσχημα.
Η οικονομία της εξιλέωσης
Η πράσινη οικονομία αποφέρει τεράστια κέρδη. Οι επενδύσεις σε αγροτικά projects βιώσιμης παραγωγής ή σε «ανθρακικά αποτυπώματα μηδενικού ισοζυγίου» ξεπερνούν τα 3,4 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σύμφωνα με τα στοιχεία της PwC για το 2024. Οι εταιρείες πολυτελείας, από την LVMH έως τη Kering, προβάλλουν με επιμονή τις πρωτοβουλίες τους για τη βιοποικιλότητα και τη δεοντολογική προέλευση των υλικών. Η Hermès επενδύει σε εκτροφεία αλιγάτορων με κλιματικά ουδέτερο αποτύπωμα και η Gucci προωθεί τα Regenerative Fashion προγράμματα σε συνεργασία με μικρούς παραγωγούς βαμβακιού στην Ινδία. Η οικολογία έχει γίνει ένα νέο είδος εξιλέωσης για τον πλούτο. Η δωρεά εκατομμυρίων σε περιβαλλοντικά ταμεία ή η δημιουργία ιδιωτικών δασών μεταφράζεται σε συμβολικό καθαρτήριο για τη συσσωρευμένη ενοχή της υπερκατανάλωσης. Το λεγόμενο green guilt αποδίδει επικοινωνιακά. Τα μέσα ενημέρωσης, τα think tanks και οι χρηματοπιστωτικοί όμιλοι το μετατρέπουν σε επενδυτική στρατηγική. Η βιωσιμότητα δεν είναι πλέον πολιτική στάση, αλλά προϊόν με premium αξία.
Τα ιδιωτικά καταφύγια του μέλλοντος
Στην Καλιφόρνια, η αγορά γης για «ανθεκτικότητα απέναντι στην κλιματική αλλαγή» έχει εκτοξευθεί κατά 47% από το 2019, σύμφωνα με το National Association of Realtors. Οι αγοραστές ζητούν γη σε περιοχές με φυσικές πηγές νερού ή μικρά δάση, προετοιμαζόμενοι για μια εποχή περιβαλλοντικών καταστροφών. Στη Σουηδία, ιδιωτικές εταιρείες αγοράζουν κομμάτια της Αρκτικής με σκοπό την αναδάσωση και τη δημιουργία «carbon sinks», περιοχών δηλαδή που απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα. Η Νέα Ζηλανδία έχει γίνει επίκεντρο για αυτό που αποκαλείται eco-survivalism. Πολλοί από τους τεχνολογικούς μεγιστάνες της Σίλικον Βάλεϊ έχουν αποκτήσει τεράστια αγροκτήματα εκεί, χτίζοντας υπόγειες εγκαταστάσεις με ενεργειακή αυτονομία. Η οικολογία δεν λειτουργεί πια ως κοινό όραμα για τον πλανήτη, αλλά ως προσωπικό ασφαλιστήριο ζωής των λίγων.
Η αγορά του «ηθικού lifestyle»
Η τάση αυτή αντανακλά και στην αισθητική της πολυτέλειας. Τα resort πια δεν υπόσχονται υπερβολή αλλά αρμονία με το περιβάλλον. Τα νέα ξενοδοχεία της Aman, της Six Senses ή της Soneva, αναπτύσσονται σε απομονωμένες τοποθεσίες με οργανική αρχιτεκτονική και ουδέτερο ενεργειακό αποτύπωμα. Ο τουρισμός της πολυτελείας περνά στην εποχή του eco minimalism. Στην ουσία, η βιωσιμότητα γίνεται το νέο σύμβολο ευγένειας. Η αγορά της «ηθικής πολυτέλειας» προβλέπεται να φτάσει τα 95 δισεκατομμύρια δολάρια ως το 2028, σύμφωνα με στοιχεία της Allied Market Research. Οι καταναλωτές υψηλού εισοδήματος επιλέγουν brands που εκφράζουν κοινωνική υπευθυνότητα και περιβαλλοντική συνείδηση, όχι απλώς για να καταναλώσουν, αλλά για να διαφοροποιηθούν κοινωνικά. Η πράσινη επιλογή σημαίνει κοινωνικό κύρος, ένα νέο είδος soft power των ελίτ.
Η νέα αποικιοκρατία της φύσης
Η κριτική σε αυτό το φαινόμενο είναι αυξανόμενη. Η διεθνής οργάνωση Survival International προειδοποιεί πως μεγάλα conservation projects εκτοπίζουν τοπικές κοινότητες, ιδίως στην Αφρική και στη Νότια Αμερική. Στην Τανζανία, το σχέδιο για τη δημιουργία του οικολογικού πάρκου Loliondo οδήγησε σε εκτοπισμό χιλιάδων Μαασάι. Η πράσινη φιλανθρωπία των πλουσίων δεν είναι πάντα αθώα. Συχνά λειτουργεί ως εργαλείο για νέα μορφή περιβαλλοντικής αποικιοκρατίας, όπου η φύση τίθεται υπό ιδιωτικό έλεγχο με πρόσχημα την προστασία της. Σύμφωνα με έκθεση της Oxfam International, το 10% του πλουσιότερου πληθυσμού ευθύνεται για περισσότερο από το 48% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Παρ’ όλα αυτά, οι ίδιοι είναι που χρηματοδοτούν τα μεγαλύτερα προγράμματα μείωσης ρύπων και απορρόφησης άνθρακα. Η ανισότητα κρύβεται πίσω από την επιφάνεια της οικολογικής ηθικής. Η πράσινη σωτηρία του πλανήτη γίνεται προνόμιο όσων μπορούν να την αγοράσουν.
Από την οικολογική συνείδηση στο green capitalism
Η οικολογία, κάποτε ιδεολογική σημαία των κινημάτων, έχει γίνει τώρα επιχειρηματική στρατηγική. Η BlackRock, η μεγαλύτερη εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίων στον κόσμο, διαχειρίζεται πάνω από 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια σε ESG funds, κεφάλαια δηλαδή που επενδύουν με βάση περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια. Οι χρηματιστηριακές αποδόσεις των «πράσινων» επιχειρήσεων ξεπερνούν κατά 14% τον μέσο όρο της αγοράς. Η βιωσιμότητα πια είναι το πιο προσοδοφόρο brand. Η μετατόπιση αυτή δημιουργεί μια νέα οικονομική γλώσσα. Όροι όπως net zero, regenerative agriculture, sustainable luxury και green resilience μεταφράζονται σε στρατηγικές δημοσίων σχέσεων. Η οικολογία γίνεται αφήγημα ισχύος, όχι οικολογικής ισότητας. Το μέλλον των φυσικών πόρων μπορεί να είναι πιο πράσινο, αλλά όχι κατ’ ανάγκη πιο δίκαιο.
Ο πλανήτης της ελίτ
Η επιστροφή στη φύση υπήρξε πάντα φαντασίωση των προνομιούχων. Από τους Άγγλους λόρδους του 19ου αιώνα που διατηρούσαν ελάφια στα κτήματά τους, μέχρι τους σύγχρονους δισεκατομμυριούχους που φυτεύουν δέντρα με drones, το φυσικό τοπίο λειτουργεί ως σκηνικό αυτοπροβολής. Η επένδυση στη φύση είναι επένδυση στο αφήγημα της ηθικής υπεροχής. Η αγορά μιας τεράστιας έκτασης δάσους ή ενός τροπικού νησιού με ενεργειακή αυτονομία δεν είναι απλώς επιχειρηματική επιλογή, είναι δήλωση ταυτότητας. Η οικολογία της πολυτέλειας λειτουργεί ως σύστημα αξιών που αντικαθιστά την παλιά έννοια του πλούτου. Δεν είναι πια επίδειξη, είναι αισθητική. Δεν είναι φιλανθρωπία, είναι branding. Η έννοια της οικολογίας χάνει το συλλογικό της περιεχόμενο όταν γίνεται προνόμιο. Η σωτηρία του περιβάλλοντος δεν μπορεί να εξαρτάται από το πορτοφόλι των πλουσίων, όσο καλές και αν είναι οι προθέσεις τους. Η μετατροπή της φύσης σε κεφάλαιο αναπαράγει τις ίδιες ανισότητες που προκάλεσαν την οικολογική κρίση. Αυτό που απομένει είναι μια νέα, πιο εκλεπτυσμένη μορφή κυριαρχίας με την κατοχή του φυσικού τοπίου ως σύμβολο αθανασίας.
Όταν η τεχνολογία επιτρέπει στους λίγους να αγοράζουν χρόνο, η γη γίνεται το τελευταίο μέτρο ισχύος.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
