Το γεγονός δεν είναι «αν» αλλά το «πόσο» οι γυναίκες ζουν περισσότερο από τους άντρες σε σχεδόν κάθε χώρα, σε κάθε εποχή, με διαφορές που κυμαίνονται από 5 έως 7 περισσότερα χρόνια. Γιατί;
Αλήθεια τι έχουν οι γυναίκες, βιολογικά, κοινωνικά, συμπεριφορικά, που τους χαρίζει αυτό το, ας το πούμε, πλεονέκτημα ζωής; Και τι μας λένε οι τελευταίες έρευνες; Είναι λοιπόν, αυτή η πάντα επίκαιρη μάχη φύλων, υγείας και εξέλιξης!
Οι γυναίκες αντέχουν περισσότερο
Από τη Σουηδία έως την Ιαπωνία, από τη Γαλλία έως την Ελλάδα, η μέση απόκλιση φτάνει τα 5 έως 7 χρόνια. Σε αριθμούς, αυτό σημαίνει ότι σε μια ηλικία όπου ο μέσος άντρας έχει ήδη διαβεί το όριο της ζωής, η γυναίκα της ίδιας γενιάς εξακολουθεί να περπατά, να εργάζεται, να συμμετέχει. Οι σύγχρονοι ερευνητές ανατέμνουν τη διαφορά με τη σχολαστικότητα της εποχής των big data και της γενετικής ανάλυσης, επιχειρώντας να αποκωδικοποιήσουν ένα φαινόμενο που διαρκεί αιώνες. Η απάντηση δεν είναι μόνο βιολογική, ούτε μόνο κοινωνική. Είναι ένα μωσαϊκό συμπεριφορών, επιλογών, γονιδιακών λεπτομερειών και πολιτισμικών συνηθειών που, συνδυασμένα, έχουν χαρίσει στις γυναίκες το προβάδισμα της μακροζωίας.
Το σώμα ως εργοστάσιο ανθεκτικότητας
Μια νέα μελέτη του Science Advances, τον Οκτώβριος του 2025, βασισμένη σε ανάλυση 528 ειδών θηλαστικών, επιβεβαίωσε πως οι θηλυκές μορφές ζουν κατά μέσο όρο 13 % περισσότερο από τα αρσενικά, αποδίδοντας το πλεονέκτημα στο διπλό Χ χρωμόσωμα και στη φυσική ανθεκτικότητα που αυτό προσφέρει. Πρόκειται για την πιο εκτενή μέχρι σήμερα έρευνα που συνδέει άμεσα τη γενετική δομή με τη μακροζωία, φωτίζοντας εκ νέου τη βιολογική υπεροχή του γυναικείου οργανισμού. Οι γυναίκες διαθέτουν δύο Χ χρωμοσώματα, ενώ οι άντρες ένα Χ και ένα Υ. Στην πράξη, αυτό λειτουργεί σαν εφεδρεία, μια δεύτερη άμυνα σε περίπτωση που κάποιο κρίσιμο γονίδιο παρουσιάσει βλάβη. Πολλά από τα γονίδια που καθορίζουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού βρίσκονται στο Χ χρωμόσωμα, γεγονός που εξηγεί γιατί οι γυναίκες παρουσιάζουν καλύτερη αντοχή σε λοιμώξεις και ισχυρότερη ανοσολογική μνήμη. Το ορμονικό τους σύστημα λειτουργεί επίσης ως προστατευτική ασπίδα. Τα οιστρογόνα συμβάλλουν στη ρύθμιση της χοληστερόλης, μειώνουν τη φλεγμονή και διατηρούν την ελαστικότητα των αγγείων. Δεν είναι τυχαίο ότι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η πρώτη αιτία θανάτου στους άντρες, εμφανίζονται στις γυναίκες περίπου δέκα χρόνια αργότερα. Μετά την εμμηνόπαυση, βέβαια, το πλεονέκτημα αυτό περιορίζεται, δείχνοντας πως τίποτα δεν είναι απόλυτο, ούτε καν η βιολογία. Επιπλέον, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι οι γυναίκες μεταβιβάζουν μιτοχόνδρια — τις ενεργειακές μονάδες του κυττάρου — μόνο μέσω του ωαρίου. Κατά κάποιον τρόπο, είναι οι φύλακες της κυτταρικής ενέργειας και της ανθεκτικότητας του είδους. Μια εξελικτική λεπτομέρεια που φαίνεται να ευνοεί εκείνες που φέρουν τη ζωή.
Οι άντρες και η τέχνη του αυτοτραυματισμού
Η κοινωνιολογία και η συμπεριφορική επιστήμη προσθέτουν τα δικά τους δεδομένα. Οι άντρες πεθαίνουν νωρίτερα γιατί, απλώς, ζουν πιο επικίνδυνα. Οι αριθμοί δείχνουν πως σκοράφρουν υψηλότερα ποσοστά κατανάλωσης αλκοόλ, καπνού, ναρκωτικών, περισσότερη συμμετοχή σε επικίνδυνα επαγγέλματα, μεγαλύτερη συχνότητα τροχαίων ατυχημάτων. Αν οι γυναίκες διατηρούν τη ζωή τους, οι άντρες τη ρισκάρουν. Το κοινωνικό πρότυπο του ανδρισμού, ακόμη και σήμερα, συνδέει τη δύναμη με την αδιαφορία για την πρόληψη. Οι περισσότεροι δεν κάνουν προληπτικούς ελέγχους, αποφεύγουν τον γιατρό, υποτιμούν τα πρώτα σημάδια ασθένειας. Αντίθετα, οι γυναίκες διαθέτουν μια κουλτούρα επιμέλειας του σώματος και της υγείας τους, ενσωματωμένη στην καθημερινότητα. Οι επιστήμονες της ψυχολογίας το αποκαλούν «παράδοξο της ασθένειας – επιβίωσης». Οι γυναίκες μπορεί να υποφέρουν συχνότερα από χρόνιες παθήσεις, ωστόσο επιβιώνουν περισσότερο. Επειδή, απλώς, φροντίζουν εγκαίρως, μιλούν για τα συμπτώματά τους, επιζητούν λύση πριν γίνει αργά.
Το κοινωνικό περιβάλλον βοηθάει τις γυναίκες
Σε κοινωνίες όπου η ανισότητα των φύλων είναι χαμηλότερη, η διαφορά στο προσδόκιμο ζωής μειώνεται. Η ποιότητα της εκπαίδευσης, η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, η ασφάλεια στην εργασία, ακόμη και η συμμετοχή στη δημόσια ζωή επηρεάζουν το πόσο ζει κανείς. Όσο πιο ισότιμη είναι μια κοινωνία, τόσο μεγαλύτερη είναι η συνολική διάρκεια ζωής και για τα δύο φύλα. Αυτό δείχνουν τα δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του ΟΟΣΑ. Σε χώρες όπως η Νορβηγία ή η Ισλανδία, όπου η κοινωνική ισότητα είναι θεμελιώδης αξία, η διαφορά στο προσδόκιμο ζωής δεν ξεπερνά τα 3 χρόνια. Αντίθετα, σε περιοχές με έντονη κοινωνική ανισότητα, η απόσταση φτάνει ή ξεπερνά τα 10 χρόνια. Η επιστήμη της επιγενετικής εξηγεί ότι το περιβάλλον γράφει πάνω στα γονίδια, τροποποιεί την έκφρασή τους. Με άλλα λόγια, το κοινωνικό περιβάλλον μπορεί να λειτουργήσει ως δεύτερο γενετικό πρόγραμμα. Η διαφορά δεν είναι μόνο στο DNA, αλλά και στη ζωή που το ενεργοποιεί.
Η εξέλιξη, η ζωή και το τίμημα της ταχύτητας
Οι εξελικτικοί βιολόγοι υποστηρίζουν πως το φαινόμενο έχει τις ρίζες του στο παρελθόν του είδους. Οι γυναίκες, ως φορείς της αναπαραγωγής, είχαν περισσότερα κίνητρα να προστατεύσουν τη ζωή τους, ενώ οι άντρες λειτουργούσαν ως «αναλώσιμοι» στο πεδίο της επιβίωσης. Η φύση επένδυσε στις γυναίκες με τρόπο πιο προσεκτικό, πιο μακροπρόθεσμο.Αυτό που άλλοτε ήταν εξελικτική στρατηγική, σήμερα μεταφράζεται σε στατιστικό προβάδισμα. Όμως, η ίδια η πρόοδος, με την ένταση και την υπερφόρτωση της σύγχρονης ζωής, αρχίζει να διαβρώνει αυτό το πλεονέκτημα. Η κατάθλιψη, το χρόνιο στρες, η πολυδιάσπαση, ο αγώνας επιβίωσης στις πόλεις λειτουργούν ισοπεδωτικά. Οι γυναίκες κερδίζουν χρόνια, αλλά χάνουν ποιότητα. Στην Ιαπωνία, όπου το προσδόκιμο ζωής των γυναικών ξεπερνά τα 87 έτη, ο μέσος αριθμός χρόνων καλής υγείας είναι κάτω από 73. Το υπόλοιπο διάστημα καταναλώνεται με ασθένειες, φάρμακα και φθορά. Η μακροζωία, χωρίς υγεία, είναι μια ψευδαίσθηση αθανασίας.
Ο κόσμος που γερνά και οι απαντήσεις που μένουν ανοιχτές
Η νέα επιστήμη της γήρανσης, η λεγόμενη longevity science, αντιμετωπίζει πια το φύλο ως κεντρικό παράγοντα έρευνας. Από τα πανεπιστήμια του Χάρβαρντ έως το Καίμπριτζ, οι ερευνητές αναζητούν μηχανισμούς επιδιόρθωσης των κυττάρων και παρακολούθησης της φλεγμονής με βάση το φύλο. Η απάντηση για το ποιος ζει περισσότερο ίσως είναι απλή. Το γιατί όμως, παραμένει βαθιά πολιτισμικό. Η γυναίκα, μέσα από τη διαχείριση της ευθύνης, της φροντίδας, της ανθεκτικότητας, έμαθε να ζει περισσότερο, όχι επειδή το σώμα της είναι πιο δυνατό, αλλά επειδή η στάση της απέναντι στη ζωή είναι πιο υπομονετική. Οι άντρες, κυνηγώντας την ταχύτητα, μένουν συχνά πίσω από τον χρόνο που οι ίδιοι δημιούργησαν. Το τέλος αυτής της ανισορροπίας δεν θα έρθει με φάρμακα ούτε με νέα βιοτεχνολογία. Θα έρθει όταν η κοινωνία σταματήσει να συνδέει την αξία της ζωής με την υπερβολή και αρχίσει να την μετρά με τη διάρκεια της ισορροπίας.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
