Ο «σκιώδης στόλος» που κινείται μακριά από τα ραντάρ των διεθνών αρχών έχει εξελιχθεί σε έναν από τους πιο καθοριστικούς αλλά και αμφιλεγόμενους παράγοντες της παγκόσμιας ναυτιλίας το 2025.
Νέα ανάλυση της Xclusiv Shipbrokers αποκαλύπτει ένα παράλληλο σύμπαν θαλάσσιων μεταφορών, το οποίο αναπτύχθηκε σταδιακά την τελευταία δεκαετία, καθώς οι κυρώσεις σε χώρες όπως η Ρωσία, το Ιράν και η Βενεζουέλα άλλαξαν τον χάρτη των εμπορικών ροών. Πλέον, αυτός ο ανεπίσημος στόλος αριθμεί περίπου 1.387 πλοία, εκ των οποίων τα 1.004 είναι δεξαμενόπλοια, αντιπροσωπεύοντας το 72% του συνόλου. Ο μέσος όρος ηλικίας τους υπερβαίνει τα είκοσι χρόνια, στοιχείο που δείχνει ότι η «καρδιά» του λειτουργεί πολύ πέρα από τα όρια της εμπορικής κανονικότητας.
Το προφίλ αυτών των πλοίων παρουσιάζει μια αγορά που δρα στο περιθώριο. Πρόκειται για γηραιά σκάφη, συχνά χωρίς πρόσβαση σε αναγνωρισμένη ασφάλιση ή ταξινόμηση, τα οποία εξακολουθούν να μεταφέρουν φορτία πετρελαίου σε περιοχές όπου οι διεθνείς κυρώσεις καθιστούν σχεδόν αδύνατη τη συμβατική δραστηριότητα. Πίσω από τις σημαίες και τις ονομασίες τους, κρύβονται περίπλοκα πλέγματα offshore εταιρειών και αδιαφανείς δομές ιδιοκτησίας, που δυσχεραίνουν τον εντοπισμό των πραγματικών διαχειριστών.
Η σύνθεση του στόλου φανερώνει και τις βαθύτερες ανακατατάξεις στην αγορά. Τα Aframax και LR2 δεξαμενόπλοια αποτελούν τον κορμό της δραστηριότητας με 320 μονάδες, δηλαδή το 26,8% της παγκόσμιας ενεργού χωρητικότητας στη συγκεκριμένη κατηγορία. Σημαντική είναι και η παρουσία των Suezmax (17,1%) και VLCC (16,1%), ενώ μικρότερες κατηγορίες, όπως τα MR1 και Panamax, συμπληρώνουν το πλαίσιο. Συνολικά, τα δεξαμενόπλοια που λειτουργούν υπό καθεστώς κυρώσεων αντιστοιχούν στο 12,8% του ενεργού παγκόσμιου στόλου, γεγονός που σημαίνει ότι περίπου ένα στα οκτώ πλοία πετρελαίου σήμερα δρα εκτός θεσμικού πλαισίου.
Η ηλικιακή σύνθεση αυτών των πλοίων αποκαλύπτει την πραγματική έκταση του φαινομένου. Πάνω από τα τέσσερα πέμπτα έχουν ηλικία άνω των δεκαεπτά ετών, ενώ σχεδόν 500 έχουν ξεπεράσει την εικοσαετία. Μόνο 175 μονάδες μπορούν να θεωρηθούν σχετικά σύγχρονες. Η εικόνα αυτή αντιστρέφει πλήρως την αναλογία που επικρατεί στον υπόλοιπο παγκόσμιο στόλο, όπου κυριαρχούν τα νεότερα πλοία. Με άλλα λόγια, το μεγαλύτερο μέρος της γηρασμένης παγκόσμιας χωρητικότητας έχει πλέον μεταφερθεί στο ανεπίσημο τμήμα της ναυτιλιακής αγοράς.
Οι σημαίες που φέρουν αυτά τα πλοία αποκαλύπτουν την έκταση της αδιαφάνειας. Ρωσία, Κομόρες και Σιέρα Λεόνε συγκεντρώνουν πάνω από το ένα τέταρτο του στόλου, ενώ Ιράν, Ομάν και Παναμάς ακολουθούν. Στις καταχωρίσεις εμφανίζονται ακόμη πιο απρόσμενες χώρες, όπως η Βόρεια Κορέα, τα Παλάου ή η Τανζανία (Ζανζιβάρη), που παρέχουν πρόθυμα «φιλοξενία» σε πλοία τα οποία δύσκολα θα γίνονταν δεκτά σε αυστηρότερα νηολόγια. Η συγκέντρωση σε τέτοιες δικαιοδοσίες υποδηλώνει μια συνειδητή προσπάθεια αποφυγής ελέγχων και επιτήρησης, φέρνοντας στην επιφάνεια τη διαβρωτική επίδραση των κυρώσεων στις ισορροπίες της ναυτιλίας.
Η πιθανότητα επιστροφής αυτών των πλοίων στο κανονικό εμπόριο, εφόσον αρθούν οι κυρώσεις, θεωρείται εξαιρετικά περιορισμένη. Η πολυετής λειτουργία εκτός διεθνών προτύπων, χωρίς τεχνικούς ελέγχους ή ασφαλιστική κάλυψη, έχει αφήσει βαθιά σημάδια στη συντήρηση και στην ασφάλειά τους. Πολλά από αυτά τα σκάφη θα οδηγούνταν σε ακινητοποίηση ή διάλυση, καθώς η εκ νέου πιστοποίησή τους θα ήταν τεχνικά δύσκολη και οικονομικά ασύμφορη. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, η παγκόσμια αγορά θα αντιμετώπιζε σοβαρή έλλειψη διαθέσιμης χωρητικότητας, ειδικά σε μια συγκυρία αυξημένης ζήτησης για μεταφορά πετρελαίου.
Εκτιμάται ότι το πρόβλημα δεν είναι προσωρινό. Με τις παραγγελίες νέων δεξαμενόπλοιων να αντιστοιχούν μόλις στο 15,6% του υπάρχοντος στόλου, η αντικατάσταση των παλαιών πλοίων είναι αδύνατη σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Έτσι, ο «σκιώδης στόλος» λειτουργεί σήμερα σαν μια παράλληλη δεξαμενή δυναμικότητας που στηρίζει προσωρινά τη ροή των εμπορικών φορτίων, αλλά δεν μπορεί να ανανεωθεί με τον ίδιο ρυθμό. Αν η λειτουργία του διακοπεί, οι πιέσεις στις τιμές των ναύλων θα είναι αναπόφευκτες.
Ήδη, οι δείκτες της ναυλαγοράς δείχνουν σημάδια σταθερής ανάκαμψης. Ο Baltic Dirty Tanker Index (BDTI), που αποτυπώνει τις μεταφορές αργού πετρελαίου, κατέγραψε άνοδο 4,1% την τελευταία εβδομάδα του Οκτωβρίου, ενώ ο Clean Tanker Index (BCTI), που αφορά τα καθαρά πετρελαϊκά προϊόντα, ενισχύθηκε κατά 15,2%. Τα ημερήσια έσοδα των πλοιοκτητών κινούνται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, με τα VLCC να υπερβαίνουν τα 85.000 δολάρια την ημέρα, τα Suezmax να φθάνουν τα 73.000 και τα Aframax να παραμένουν κοντά στα 45.000. Οι αποδόσεις αυτές θυμίζουν τις ισχυρότερες περιόδους της αγοράς και επιβεβαιώνουν ότι η ζήτηση για θαλάσσιες μεταφορές πετρελαίου παραμένει έντονη. Την ίδια στιγμή, οι τιμές των νεότευκτων πλοίων εξακολουθούν να κινούνται σε υψηλά επίπεδα, με τα VLCC να κοστολογούνται γύρω στα 126 εκατομμύρια δολάρια και τα Aframax στα 72 εκατομμύρια, γεγονός που δείχνει ότι ο κλάδος διατηρεί σταθερά περιθώρια κέρδους και ελκυστικές προοπτικές.
Η παγκόσμια ναυτιλία διανύει μια περίοδο σταδιακής αλλά ουσιαστικής αλλαγής. Στο επίκεντρο αυτής της μετάβασης διαμορφώνονται δύο διαφορετικές πραγματικότητες. Από τη μία, τα σύγχρονα και πλήρως ασφαλισμένα πλοία που κινούνται σε ένα περιβάλλον διαφάνειας και κανονιστικής σταθερότητας. Από την άλλη, ένας γηρασμένος και δυσδιάκριτος στόλος που συνεχίζει να μεταφέρει φορτία σε ζώνες γεωπολιτικής αβεβαιότητας. Ο πρώτος εξασφαλίζει συνέπεια και ασφάλεια στις θαλάσσιες μεταφορές, ενώ ο δεύτερος ενσωματώνει τον κίνδυνο αλλά ταυτόχρονα κρατά ανοιχτούς τους διαύλους του εμπορίου σε μια αγορά που ισορροπεί διαρκώς ανάμεσα στη νομιμότητα και την ανάγκη.
Η ύπαρξη αυτού του διπλού συστήματος φανερώνει τα όρια της διεθνούς ρύθμισης. Οι κυρώσεις ενδέχεται να στοχεύουν στην πίεση κρατών, όμως στην πράξη δημιουργούν ένα νέο «οικοσύστημα», λιγότερο διαφανές και περισσότερο επισφαλές. Ο «σκιώδης στόλος» δεν αποτελεί εξαίρεση, αλλά αναπόσπαστο κομμάτι του ναυτιλιακού χάρτη, που ενώνει τις σκιές της πολιτικής με τις αθέατες διαδρομές της παγκόσμιας οικονομίας.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
