Η ιστορία της φορολογίας είναι ένας καθρέφτης της ανθρώπινης κοινωνίας. Ό,τι θεωρείται αυτονόητο σήμερα κάποτε φορολογήθηκε ως πολυτέλεια και ό,τι θεωρούνταν ασήμαντο μετατράπηκε σε πηγή εσόδων.
Οι κυβερνήσεις ανά τους αιώνες, άπλωναν το χέρι εκεί που λίγοι το περίμεναν. Αν υπήρχε κάτι που μπορούσε να τιμολογηθεί, τελικά, κάποιος το έκανε και έτσι, γεννήθηκε μια σειρά από φόρους που μοιάζουν εντελώς ανορθόδοξοι, μα αποκαλύπτουν πώς λειτουργεί η ανθρώπινη εξουσία όταν αποφασίζει ότι χρειάζεται χρήματα. Οι παράλογοι φόροι δεν είναι λεπτομέρειες. Είναι μικρές ιστορίες δύναμης, αποφάσεων και αντίδρασης. Και, κάποιες φορές, ιστορίες χιούμορ που γράφτηκαν σοβαρά.
Ο φόρος περιόδου στο Πακιστάν ή όταν η βιολογία συναντά τη λογιστική
Στο Πακιστάν εφαρμόζεται, στις μέρες μας, τελωνειακός φόρος, που επιβαρύνει τα προϊόντα γυναικείας υγιεινής σαν να είναι είδη πολυτελείας. Το φορολογικό τέλος ανεβάζει το κόστος των βασικών αυτών προϊόντων και προκαλεί τώρα έντονες κοινωνικές αντιδράσεις. Ονομάζεται «φόρος περιόδου» και είναι πέρα από την κοινή λογική. Ο δημόσιος διάλογος πήρε διεθνείς διαστάσεις, καθώς οργανώσεις επεσήμαναν ότι το μέτρο ενισχύει ανισότητες που, ήδη, υφίστανται, ενώ ξεφεύγει από την οικονομικό και γίνεται ζήτημα πρόσβασης, σε ένα αγαθό που αφορά το μισό πληθυσμό δεν μπορεί να θεωρείται πολυτέλεια. Η δικηγόρος Μαχνοόρ Ομέρ έλαβε πρόσφατα πρωτοβουλία ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου για να καταργηθεί ο φόρος, υποστηρίζοντας ότι τα είδη υγιεινής πρέπει να χαρακτηρίζονται «βασικός υγειονομικός εξοπλισμός» και όχι είδη προς φορολόγηση.
Η Ευρώπη και η ευρηματικότητά της για παράθυρα, αλάτι και… σκιά
Η Ευρώπη έχει μεγάλη παράδοση στη δημιουργία φόρων που τώρα μοιάζουν με ανέκδοτο. Ο φόρος στα παράθυρα στη Μεγάλη Βρετανία τον 17ο και 18ο αιώνα είναι ένα τέτοιο παράδειγμα γελοίου παραλογισμού. Όσο μεγαλύτερος ο αριθμός τους, τόσο υψηλότερος ο λογαριασμός. Το αποτέλεσμα ήταν κτίρια που έχασαν το φυσικό τους φως επειδή οι ιδιοκτήτες προτιμούσαν να τσιμεντώσουν τα ανοίγματα παρά να πληρώσουν. Το σημερινό Λονδίνο διατηρεί ακόμη τα ίχνη αυτού του παράδοξου μέτρου. Ταυτόχρονα, το μέτρο απέδειξε πως όταν η εξουσία αποφασίζει να εισπράξει, δεν υπολογίζει αν οι κάτοικοι θα ζουν στο ημίφως. Στη Γαλλία ο φόρος στο αλάτι, η περιβόητη gabelle, κατάφερε να δημιουργήσει ολόκληρη παράλληλη οικονομία λαθρεμπορίου. Το αλάτι ήταν τόσο ακριβό ώστε άνθρωποι ριψοκίνδυνοι μετέφεραν κρυφά σακιά από περιοχή σε περιοχή. Δεν υπήρχε τίποτα το περίεργο στο προϊόν, μόνο η υπερβολή του συστήματος. Η ιστορία κατέγραψε κυνηγημένους λαθρεμπόρους αλατιού, μια σχεδόν σουρεαλιστική εικόνα που όμως αντανακλούσε την πραγματικότητα της εποχής. Η Ιταλία έδωσε και αυτή το στίγμα της στον παραλογισμό της φορολογίας της, βάζοντας τέλη στη σκιά! Κάθε στέγαστρο που εξέτεινε λίγο παραπάνω από την πρόσοψη θεωρήθηκε χρήση δημόσιου χώρου και χρεώθηκε αναλόγως. Η σκιά έγινε μετρήσιμη. Ο δημόσιος χώρος μεταφράστηκε σε έσοδο. Και οι πολίτες διαπίστωσαν για άλλη μια φορά ότι η φαντασία της διοίκησης δεν ξεμένει ποτέ από ιδέες.
Η Ασία και η τέχνη του απρόβλεπτου, για τις φαλάκρες στην Κίνα και τον αέρα στην Ιαπωνία
Στην Κίνα της δυναστείας Τσινγκ επιβλήθηκε φόρος που συνδεόταν με την κόμμωση. Οι άνδρες υποχρεώνονταν να φέρουν συγκεκριμένο χτένισμα. Όσοι είχαν… φαλάκρα ή ξυρισμένο κεφάλι καλούνταν να πληρώσουν ειδικό τέλος. Η κόμμωση ήταν πολιτική δήλωση και όχι αισθητική επιλογή. Η φορολόγησή της έδινε στην εξουσία τρόπο να ελέγχει τη συμμόρφωση. Ο φόρος αυτός αποκαλύπτει ότι τίποτα δεν είναι υπερβολικά προσωπικό ώστε να μη φορολογηθεί. Το σώμα, η εμφάνιση, η καθημερινή πρακτική, όλα μπορούν να ενταχθούν σε μηχανισμό εισπράξεων όταν το κράτος αποφασίσει ότι χρειάζεται έσοδα. Στην Ιαπωνία εφαρμόστηκε σε διάφορους δήμους ένας ιδιαίτερος φόρος που αφορούσε τις διαφημιστικές επιγραφές. Ο αέρας πάνω από τον δρόμο θεωρήθηκε δημόσιος χώρος. Έτσι, κάθε επιγραφή που βρισκόταν πάνω από το επίπεδο του πεζοδρομίου χρεωνόταν. Η λογική ήταν απλή. Ο δημόσιος χώρος είναι κοινός και η χρήση του πρέπει να κοστολογείται, ακόμη και όταν αφορά κάτι άυλο όπως ο όγκος του αέρα. Η εφαρμογή αυτού του φόρου προκάλεσε ζωηρές συζητήσεις για τα όρια της εξουσίας. Η έννοια της ιδιοκτησίας αποκτά άλλες διαστάσεις όταν ο αέρας μπορεί να μετατραπεί σε φορολογική βάση.
Οι πιο απίθανες περιπτώσεις με γενειάδες, εργένηδες και… σαπούνι
Η Ρωσία πρόσθεσε τον φόρο στη γενειάδα. Ο Μέγας Πέτρος θέλησε να ευθυγραμμίσει αισθητικά τη χώρα με τη Δύση και αποφάσισε ότι όσοι δεν ξυρίζονται πρέπει να πληρώνουν. Οι άνδρες που προτιμούσαν γενειάδα έπρεπε να έχουν πάνω τους μεταλλικό νόμισμα που αποδείκνυε ότι είχαν εξοφλήσει τον φόρο. Η εμφάνιση αποκτούσε χρηματικό κόστος. Στη Γιουγκοσλαβία επιβλήθηκε φόρος στους εργένηδες. Η λογική ήταν ότι όσοι δεν έχουν οικογένεια δεν συμμετέχουν επαρκώς στη δημογραφική προσπάθεια του κράτους. Το αποτέλεσμα ήταν υψηλότερη επιβάρυνση για όσους ζούσαν μόνοι. Η ιδιωτική επιλογή μετατράπηκε σε δημόσια υποχρέωση. Μα και η Αγγλία του Μεσαίωνα το προχώρησε φορολογώντας το σαπούνι! Σε μια εποχή που η υγιεινή ήταν ήδη περιορισμένη, το κράτος αποφάσισε ότι το καθαρό σώμα είναι προνόμιο. Το αποτέλεσμα ήταν αύξηση της παράνομης παραγωγής σαπουνιού, ένας μικρός υπόγειος κόσμος καθαριότητας και μια σωρεία ανεκδότων και φημών των γειτόνων Γάλλων για τις οσμές των Βρετανών!
Φόροι για τηλεόραση, τρίτα παιδιά, κοκόρια και μουσικά rig tones
Στη Νότια Αφρική υπήρξε φόρος κατοχής τηλεόρασης. Κάθε συσκευή απαιτούσε ειδική άδεια και όσοι πλήρωναν λάμβαναν σχετική απόδειξη. Η πρόσβαση στην ενημέρωση και στην ψυχαγωγία αντιμετωπίστηκε ως φορολογική υπόθεση. Η τεχνολογία έγινε μέσο εσόδων. Στο Βιετνάμ, η γέννηση τρίτου παιδιού συνεπαγόταν πρόσθετη φορολογική επιβάρυνση. Η πολιτική στόχευε στον έλεγχο της αύξησης του πληθυσμού. Η οικογένεια προσαρμοζόταν στη δημοσιονομική στρατηγική του κράτους. Στις Φιλιππίνες θεσπίστηκε τέλος συμμετοχής στις μονομαχίες κόκορων. Ένα παραδοσιακό θέαμα μετατράπηκε σε έσοδο. Η ψυχαγωγία έγινε φορολογική διαδικασία. Στην Τουρκία επιβλήθηκε χρέωση για συσκευές που διέθεταν… μουσικούς ήχους κλήσης! Η τεχνολογία επικοινωνίας προστέθηκε στον κατάλογο των φορολογήσιμων στοιχείων, με την αιτιολογία της χρήσης ηχητικού υλικού.
Η λεπτή γραμμή του παράλογου και η ατελείωτη φαντασία των κρατών
Οι παράλογοι φόροι θυμίζουν ότι οι κυβερνήσεις δεν στερεύουν ποτέ από ιδέες, ειδικά όταν πρόκειται να γεμίσουν τα ταμεία. Εκεί όπου η λογική σηκώνει τα χέρια ψηλά, η φορολογική έμπνευση κάνει το επόμενο βήμα. Αφήνει πίσω της ιστορίες που διασκεδάζουν με το χρόνο, αλλά προκαλούν δυσαρέσκεια, έως κοινωνική αναταραχή στον καιρό τους. Με τον χρόνο, όλες γίνονται μικρές αφηγήσεις ευρηματικότητας, αμηχανίας και εξουσίας. Η απόσταση ανάμεσα στο λογικό και στο παράλογο αποδεικνύεται τόσο μικρή, ώστε συχνά χωράει σε ένα έντυπο είσπραξης.
Και όσο η ανάγκη για έσοδα παραμένει σταθερή, η φαντασία των κρατικών μηχανισμών παραμένει ανεξάντλητη, χωρίς να δείχνει σημάδια κόπωσης εις τους αιώνες των αιώνων.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
