Η ιδέα της οικουμενικής γνώσης γεννήθηκε από πέτρα και πάπυρο. Απλώθηκε σε μοναστήρια και ακαδημίες, ταξίδεψε σε τυπογραφεία και σαλόνια, έφτασε στο Διαφωτισμό, στις εγκυκλοπαίδειες, στην απελευθέρωση της μάθησης από την ελίτ για όλους.
Κάποτε ήταν το όνειρο της ανθρωπότητας να μοιράζεται τη γνώση και όλοι να έχουν πρόσβαση σ’ αυτήν. Στη σημερινή ψηφιακή εποχή, η νέα μεγάλη υπόσχεση έρχεται όχι από σοφούς, αλλά από αλγορίθμους. Ο Έλον Μασκ, ο αυτοκράτορας της καινοτομίας και των διαστημικών φιλοδοξιών, λανσάρει τη Grokipedia. Την παρουσιάζει ως την μεγαλύτερη επανάσταση στη γνώση από την εποχή που κάποιος αποφάσισε πως τα βιβλία δεν πρέπει να φυλάγονται μακριά από το λαό και να τον αφυπνίζουν, αλλά να διαβάζονται και τον εξελίσσονται. Ως την αντικειμενική εγκυκλοπαίδεια της τεχνητής νοημοσύνης. Ως σωτήρα από την, κατά τον ίδιο, χειραγώγηση των παραδοσιακών μέσων και της Wikipedia. Και πριν ακόμη προλάβει να αγγίξει την αιωνιότητα που διεκδικεί, μια ρωγμή εμφανίζεται. Γιατί αυτή η πολυδιαφημισμένη ελευθερία της πληροφορίας αναδύεται, ήδη, κατηγορούμενη για δημιουργία ψευδών αφηγημάτων. Για αλλοίωση γεγονότων. Για πολιτική μεροληψία. Για ανακύκλωση συντηρητικών θεωριών που θα έμοιαζαν ξεχασμένες, αν δεν έμοιαζαν τόσο σύγχρονες στους παθιασμένους της ψηφιακής εποχής.
Η Grokipedia δεν γράφεται από ανθρώπους. Δεν επιμελείται από καθηγητές και εθελοντές. Δεν αναμετριέται με τον διάλογο και την αμφισβήτηση όπως η Wikipedia με τα λάθη, τις διορθώσεις, την ανθρώπινη διαφωνία της. Η τεχνητή νοημοσύνη του Grok, του ψηφιακού μυαλού που δημιούργησε ο Μασκ ως απάντηση στα μεγάλα συστήματα γλώσσας και που υπόσχεται λιγότερους περιορισμούς και περισσότερη «αλήθεια», γράφει και ελέγχει. Μόνη. Αδιαμφισβήτητη. Απόλυτη. Σαν ένας φιλόδοξος μαθητής που αποφάσισε πως δεν χρειάζεται δάσκαλο. Σαν μια ψηφιακή φιλοδοξία που πιστεύει πως η αλήθεια δεν προκύπτει από συγκρούσεις αλλά από κώδικα. Ο Μασκ μιλά για αυτό το έργο με τη γνωστή του πια, παράφορη αμετροέπεια που θυμίζει ιεραποστολικό πάθος. Χαρακτηρίζει δε, τη συγκεκριμένη αποστολή τους, ως έργο «υπερβολικά σημαντικό για τον πολιτισμό». Μια φράση που υπό κανονικές συνθήκες θα άνηκε σε φιλόσοφο ή ποιητή και όχι σε έναν δισεκατομμυριούχο, που τιτιβίζει ανάμεσα σε διαστημόπλοια, ηλεκτρικά αυτοκίνητα και πολιτικές εξάρσεις. Πίσω του, η επιρροή του Ντέιβιντ Σακς, που είναι παλιό μέλος της λεγόμενης PayPal-μαφίας και στενός συνεργάτης του Μασκ από την πρώτη χρυσή εποχή της Σίλικον Βάλεϊ. Επιχειρηματίας, επενδυτής, ιδεολόγος της σκληρής τεχνο-δεξιάς, με δημόσια στήριξη στον Ντόναλντ Τραμπ και ρόλο συμβούλου του για την τεχνητή νοημοσύνη και τα κρυπτονομίσματα. Ήταν εκείνος που φέρεται να έριξε την ιδέα της Grokipedia. Όχι σαν όραμα ανοικτής γνώσης, αλλά σαν ψηφιακή αντεπίθεση απέναντι στη Wikipedia και τα παραδοσιακά μέσα που, κατά τη δική τους οπτική, «ελέγχονται από το κατεστημένο». Ένα έργο όπου η τεχνολογία δεν υπηρετεί πληροφορία, αλλά αρχίζει και να την αξιολογεί, να την ελέγχει και πιθανόν να την κατασκευάζει. Ναι, ναι! Εδώ, ακριβώς, γεννιέται η μεγάλη ανησυχία.
Ήδη, η υπόσχεση της αντικειμενικότητας είναι αμφίβολη. Σε λήμματα που ήδη δοκιμάστηκαν καταγράφονται αφηγήσεις που η Ιστορία έχει διαψεύσει. Το άρθρο για την επίθεση στο Καπιτώλιο αναφέρεται σε «εκτεταμένους ισχυρισμούς για παρατυπίες στην ψηφοφορία» στις εκλογές του 2020. Σαν να μην έχουν δοθεί απαντήσεις. Σαν να μην έγιναν έρευνες. Σαν να μην έχουν καταρρεύσει αυτά τα επιχειρήματα στα δικαστήρια και στην κοινή λογική. Σαν οι ψηφιακές πηγές γνώσης να αλληθωρίζουν μπροστά στην άκρατη πολιτική να ξαναγραφούν τα γεγονότα. Εκείνη η επιμονή πως η αλήθεια είναι θέμα άποψης και όχι τεκμηρίωσης. Η αγαπημένη ρητορική των μετα-αληθειών. Και έπειτα η πιο σκοτεινή λεπτομέρεια! Η προβολή ενός παλιού και επικίνδυνου ισχυρισμού πως η πορνογραφία επιδείνωσε την επιδημία του AIDS. Όχι ως ιστορική αναφορά σε μια εποχή φόβου και προκατάληψης, αλλά ως δήθεν πραγματικότητα. Μια πληροφορία, που υψώνεται με άνεση μέσα από μια πλατφόρμα που παρουσιάζεται ως σύγχρονη αυθεντία. Μια υπενθύμιση πως όταν η τεχνολογία μιμείται το ύφος του θεού, μπορεί και να γεννήσει δαίμονες! Δεν είναι τυχαίο πως η Grokipedia επαινεί τις δικές της διασταυρώσεις δεδομένων, ενώ παράλληλα ο Μασκ επιτίθεται σε New York Times και NPR ως δήθεν φορείς ιδεολογίας. Την ίδια στιγμή που το X προσφέρει έντονη προβολή σε συντηρητικές και ακροδεξιές φωνές, και ο ίδιος καλλιεργεί δημόσια μια εικόνα σύγκρουσης με τον καθιερωμένο Τύπο. Η αλήθεια γίνεται προϊόν αντιπαλότητας. Η εγκυκλοπαίδεια μετατρέπεται σε πεδίο πολιτικής μάχης. Η ουδετερότητα μοιάζει να φεύγει από την εξώπορτα, καλυμμένη από ένα μανδύα αλγοριθμικής καθαρότητας.
Η ανησυχία έχει γίνει φόβος! Στις αίθουσες πανεπιστημίων και στα δημοσιογραφικά γραφεία δεν συζητούν μόνο για την προέλευση της πληροφορίας, αλλά για την επιβολή ενός μονολόγου χωρίς αντίλογο. Ο άνθρωπος δεν έχει δικαίωμα στην αμφισβήτηση όταν η αλήθεια γράφεται από κώδικα που δεν εξηγείται και δεν κρίνεται. Μια ψηφιακή ιερωσύνη αντικαθιστά την συλλογική σοφία της συμμετοχής. Κι αν η γνώση από πάντα ήταν εργαλείο εξουσίας, σήμερα η εξουσία αποκτά την πρωτοφανή δυνατότητα να μοιάζει με γνώση. Η Grokipedia παρουσιάζεται σαν λύτρωση από την προκατάληψη. Όμως στις πρώτες της ανάσες συναντά κανείς όχι ουδετερότητα, αλλά επιθυμία διαμόρφωσης μνήμης. Όχι ανοικτή πρόσβαση, αλλά ψηφιακή αυθεντία. Τα λάθη δεν διορθώνονται μέσα από κοινότητα, γιατί δεν υπάρχει κοινότητα. Υπάρχει ένας κεντρικός νους που αποφασίζει και αυτοεπιβεβαιώνεται. Η γνώση που δεν αμφισβητείται δεν είναι ελευθερία. Είναι μονοπώλιο. Η καθημερινότητά μας είναι κορεσμένη από πληροφορία και η αλήθεια δεν πεθαίνει από λογοκρισία, αλλά από τη υπερπληθώρα νέων, που μοιάζουν ισότιμα και χαοτικά πολλά. Από εξισώσεις που δηλώνουν πως τα πάντα είναι αξιολογικά ισοδύναμα. Από ψηφιακές πλατφόρμες που ψιθυρίζουν πως η αλήθεια είναι άποψη και η άποψη τεχνολογικό προϊόν.
Και ενώ ήδη, το ξέρουμε, μοιάζει να μη το μάθαμε ποτέ, πως στο καιρό μας, δεν καίγονται βιβλία. Απλά γράφονται ξανά.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
