Πόσο αγχωτικά εκδηλώθηκε την τελευταία δεκαετία το FOMO, το περιβόητο fear of missing out, πριν ο πλανήτης περάσει στο FOFO του fear of finding out!
Το FOMO ήταν κάτι σαν μια παγκόσμια διάγνωση πανικού ότι κάτι συμβαίνει ψηφιακά, κάπου αλλού και πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχει συμμετοχή. Ένα διεθνές πυρετικό κύμα επιθυμίας, άγχους, υπερδιέγερσης. Από τα πάρτι του Λος Άντζελες ως τα co-working hubs του Βερολίνου και από τις παραλίες του Μπαλί ως τα φασέικα καλοκαιρινά κυνήγια των πανηγυριών , ο φόβος να μη χαθεί μια εμπειρία έγινε μανία. Μια κουλτούρα διαρκούς καταδίωξης, μια κοινωνική εντολή ότι η ζωή πρέπει να καταναλώνεται, όχι να βιώνεται. Μα ήδη, η τεχνολογική μας πια διάθεση περνά στο FOFO, ή fear of finding out, που αποδεικνύεται ακόμη πιο απειλητικό. Αν το FOMO έσπρωχνε τις κοινωνίες σε υπερδιέγερση, το FOFO τις σπρώχνει βαθιά μέσα στη σκιά. Δεν πρόκειται για φόβο απουσίας πια, αλλά για εκδηλωμένη φοβία αποκάλυψης και πως ίσως αποκαλυφθεί κάτι που δεν αντέχεται. Είναι ο φόβος του αποτελέσματος, της διάγνωσης, της ενημέρωσης, και ίδιας της πραγματικότητας, τελικά!
Η στροφή από την υπερδιέγερση στην αποφυγή
Το FOMO ήταν προϊόν μιας εποχής εκρηκτικής εξωστρέφειας, ενός κόσμου που πίστεψε πως η ζωή είναι ένα ατελείωτο feed όπου κάθε στιγμή πρέπει να είναι εντυπωσιακή, φωτισμένη, φωτογενής. Η βιομηχανία του lifestyle το αγκάλιασε πρώτη και έκανε μια σειρά από καταστάσεις αγγλικών ονομασιών, όπως brand partnerships, limited editions, exclusive events, memberships διαβατήρια μιας συλλογικής παράστασης επιτυχίας. Οι influencers το μετέτρεψαν σε επάγγελμα. Οι εταιρείες το χρησιμοποίησαν ως εργαλείο. Και οι άνθρωποι, κουρασμένοι και ενθουσιασμένοι μαζί, έπεσαν σε έναν μαραθώνιο σύγκρισης. Το FOFO όμως αναδύεται σε μια εντελώς διαφορετική συνθήκη. Δεν ζητά να φανείς. Ζητά να κρυφτείς. Εκεί όπου το FOMO ήθελε περίσσευμα ζωής, το FOFO επιβάλλει έλλειμμα πληροφοριών. Είναι μια ψυχολογική άμυνα του να μη μάθεις, άρα να μην αναγκαστείς να δράσεις. Να μην κάνεις εξετάσεις υγείας για να μη δεις το αποτέλεσμα. Να μη διαβάσεις την τραπεζική σου κατάσταση για να μην αντιμετωπίσεις τις αριθμητικές αλήθειες. Να μη ρωτήσεις τον εργοδότη για την προοπτική σου, για να μην ακούσεις αυτό που υποψιάζεσαι. Να μην ανοίξεις το email, γιατί ίσως έχει μια απάντηση που δεν θέλεις να αντικρίσεις. Το FOFO είναι ο φόβος της διαύγειας. Ο φόβος της αλήθειας.
Όταν μια ψυχολογική τάση γίνεται διεθνές φαινόμενο
Η ψυχολογία το περιγράφει ως αποφυγή πληροφορίας, ένα μηχανισμό άρνησης, που ενεργοποιείται όταν υπάρχει υποψία ότι η πληροφορία θα είναι δυσάρεστη. Η τεχνολογία, όμως, το έκανε μαζικό. Η σύγχρονη εποχή παράγει τόσο όγκο δεδομένων, τόσο διαρκή έκθεση, τόση απαίτηση για γνώση, ώστε το FOFO γίνεται σχεδόν αναμενόμενο. Στο consulting, στον χώρο των συμβουλευτικών υπηρεσιών, το περιγράφουν ως decision paralysis, δηλαδή ως παραλυτική αναποφασιστικότητα. Στα financial desks, τα χρηματοοικονομικά γραφεία της Νέας Υόρκης, οι αναλυτές το βλέπουν σε νέους επενδυτές που αρνούνται να ανοίξουν το trading app, την επενδυτική πλατφόρμα, όταν η αγορά βυθίζεται. Στα HR departments, τα όλο και πιο σημαντικά τμήματα ανθρώπινου δυναμικού, εμφανίζεται ως αποφυγή αξιολόγησης, ως μια σιωπηλή αναβολή κρίσης. Και στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον διαχέεται ως εκείνη η διάχυτη, υπόγεια διστακτικότητα που κανείς δεν ομολογεί αλλά όλοι αναγνωρίζουν. Στις κλινικές ψυχικής υγείας, ως αναβλητικότητα που δεν αφορά τη δράση αλλά τη γνώση. Στον χώρο των media, αυτό εκδηλώνεται ως αποφυγή ενημέρωσης, σα μια κουρασμένη σχέση με την είδηση, επειδή ο διαρκής καταιγισμός αρνητικότητας κάνει πολλούς να κλείνουν τα μάτια για να αντέξουν. Ο φόβος του να μάθεις λειτουργεί σαν μια σύγχρονη πανοπλία. Αλλά και σαν φυλακή.
Το FOFO ως νέο lifestyle αξεσουάρ της εποχής
Το FOFO δεν περιορίζεται στην κλινική ψυχολογία, αλλά έχει, ήδη, γίνει trend. Η ίδια η αγορά το αναγνωρίζει και το μετατρέπει σε προϊόν. Υπάρχουν apps που καθυστερούν πληροφορίες για να μην αγχωθεί ο χρήστης, τα λεγόμενα delay apps, εφαρμογές καθυστερημένης ειδοποίησης. Υπάρχουν branded initiatives που υπόσχονται gentle updates, δηλαδή ήπιες ενημερώσεις, και ιατρικές πλατφόρμες που εφαρμόζουν soft disclosure, μια μαλακή και σταδιακή αποκάλυψη αποτελεσμάτων. Ακόμη και οι μεγάλες streaming υπηρεσίες χρησιμοποιούν adaptive alerts, προσαρμοζόμενες ειδοποιήσεις, που ρυθμίζονται ώστε να μην προκαλούν στρες. Ο φόβος της αποκάλυψης γίνεται business model! Και κάπου εκεί εμφανίζονται εμπορικές μάρκες και influencers, που αρχίζουν να χτίζουν πάνω στο FOFO το εμπορικό τους προϊόν, που δεν προτρέπει στη δράση αλλά στην αποφυγή της. Μια κοινωνική κουλτούρα που εξυψώνει την αποχή, την απόσυρση, την ηθελημένη άγνοια. Η δυσάρεστη πληροφορία μετατρέπεται σε στίγμα και η γνώση και επίγνωση σε απειλή. Και όλοι γνωρίζουν πολύ καλά πως μια κοινωνία που φοβάται να μάθει καταλήγει πιο εύκολα διαχειρίσιμη.
Καταρρέοντας μπροστά στην πληροφορία
Το FOFO εκδηλώνεται πιο συχνά στην υγεία, στην πιο ισχυρή μορφή του. Ο φόβος της διάγνωσης είναι τόσο μεγάλος, ώστε πολλοί καθυστερούν εξετάσεις ακόμη και όταν υπάρχει σαφής ανάγκη. Η αλήθεια γίνεται εχθρός, όχι σύμμαχος. Μετά εμφανίζεται στην οικονομία, με λογαριασμούς που δεν ανοίγονται, e-banking που αποφεύγεται, συζητήσεις για αύξηση ή αξιολόγηση που αναβάλλονται επ’ αόριστον. Ο φόβος της οικονομικής αλήθειας είναι πια διεθνές φαινόμενο. Και βέβαια το FOFO είναι ισχυρό σε σχέσεις και καριέρα με την αποφυγή πληροφοριών που μπορεί να επιβεβαιώσουν την υποψία ενός τέλους, μιας συνεργασίας, μιας θέσης, μιας επαγγελματικής προοπτικής να είναι ολοένα και συχνότερη. Είναι πανταχού παρόν ως σιωπηλή παράταση του αναπόφευκτου.
Όταν οι κοινωνίες φοβούνται την αλήθεια
Η μαζικότητα του FOFO πρέπει να ανησυχεί. Όχι επειδή δημιουργεί άτομα που αποφεύγουν μια εξέταση, αλλά επειδή δημιουργεί κοινωνίες που αποφεύγουν τη διαύγεια. Κοινωνίες που δεν θέλουν να ξέρουν. Κοινωνίες που κουράστηκαν τόσο πολύ από τον συνεχή ψηφιακό θόρυβο, ώστε επιλέγουν τη σιωπή των γεγονότων. Το FOFO είναι το αντίθετο της διαφάνειας, της ενημέρωσης, της προόδου, της πρόληψης. Και γίνεται όλο και ισχυρότερο, όταν οι πληροφορίες και η ικανότητά επικοινωνίας είναι καταιγιστικές, με τις επιπτώσεις να είναι τεράστιες τόσο για τον εργασιακό κόσμο, όσο και για την οικονομία. Στον χώρο των επιχειρήσεων, το FOFO διαβρώνει θεμέλια με στελέχη που δεν αναζητούν feedback, την ουσιαστική ανατροφοδότηση, με ομάδες που φοβούνται τα μετρήσιμα αποτελέσματα και τα στοιχεία αξιολόγησης, με εταιρείες που κρύβουν δείκτες και με ηγέτες που αποφεύγουν την πραγματική αποτίμηση της αγοράς.
Όλα δείχνουν πως Το FOFO, γέννημα της εποχής και σύμπτωμα της, θα καθορίσει τον παγκόσμιο πολιτισμό των επόμενων χρόνων. Και λίγο πολύ θα το εκδηλώσουμε όλοι. Και όσο αντέξουμε…
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
