Η λέξη της χρονιάς για το 2025, σύμφωνα με το Cambridge Dictionary, δεν είναι τεχνικός όρος, ούτε λέξη της pop κουλτούρας που απλώς διέφυγε από κάποιο viral…
…Είναι μια έννοια που περιγράφει την καθημερινή ψυχολογία του σύγχρονου ανθρώπου μέσα στον ψηφιακό κόσμο. Ο όρος parasocial δηλώνει μια μορφή σχέσης που δεν υπήρχε σε τέτοια έκταση σε προηγούμενες δεκαετίες. Μια σχέση στην οποία ο ένας νιώθει οικειότητα, σύνδεση και εμπιστοσύνη προς κάποιον που δεν τον γνωρίζει. Οι παλιές κοινωνιολογικές θεωρίες μιλούσαν για έναν θεατή που νιώθει κοντά σε έναν παρουσιαστή. Σήμερα όμως η έννοια έχει αλλάξει κλίμακα. Από τους mega celebrities μέχρι τους ψηφιακούς μικροστάρς, από τα τηλεοπτικά πρόσωπα μέχρι τους influencers και από τις φωνές του streaming μέχρι τα avatars της τεχνητής νοημοσύνης, η parasocial συνθήκη έχει μετατραπεί σε σταθερό υπόστρωμα του σύγχρονου πολιτισμού.
Η κυριαρχία μιας σχέσης που δεν είναι αμοιβαία
Η μονομερής αυτή σύνδεση έχει αποκτήσει μια πρωτοφανή ένταση. Δεν αφορά πια απλώς την εντύπωση που δημιουργεί ένας καλλιτέχνης. Αφορά την αίσθηση ότι υπάρχει αληθινή σχέση, ότι ο ψηφιακός δημιουργός βρίσκεται κάπου δίπλα, ότι ο celebrity απαντά, ότι ο streamer συνομιλεί. Η διαρκής υπερέκθεση στα social media δημιουργεί μια καθημερινότητα όπου η προσωπικότητα παρουσιάζεται σε μικρές δόσεις οικειότητας, γεμάτες ψευδοδιαφάνεια. Το κοινό παρακολουθεί ιδιωτικές στιγμές, καθημερινές ρουτίνες ή στιγμιαίες εξομολογήσεις και σχηματίζει την εντύπωση μιας αμοιβαιότητας που δεν υπάρχει. Η σχέση είναι μονόδρομη, όμως η ψευδαίσθηση συμμετοχής είναι ισχυρή. Το parasocial φαινόμενο δεν αποτελεί πια εξαιρετική περίπτωση. Συνιστά την κανονικότητα της ψηφιακής εποχής. Ο άνθρωπος που παρακολουθεί σειρές, influencers, δημόσιες πολιτικές φιγούρες, μοντέλα ή streamers, διαμορφώνει μια σύνδεση με προσωπεία που δεν γνωρίζουν την ύπαρξή του. Ο κόσμος των οθονών γίνεται ο χώρος όπου κατοικεί μια νέα μορφή συναισθηματικής επένδυσης.
Η οικονομία της προσοχής και η αξία της ψευδαίσθησης
Στον χώρο των εταιρειών τεχνολογίας, του ψηφιακού marketing και της πολιτικής επικοινωνίας, η λέξη parasocial δεν περιγράφει απλώς ένα κοινωνιολογικό φαινόμενο. Περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η οικονομία της προσοχής. Η αφοσίωση του κοινού έχει μετατραπεί σε προϊόν. Η σχέση που νιώθει ο θεατής επηρεάζει την κατανάλωση, την εμπιστοσύνη, ακόμη και τη συμπεριφορά του σε μεγάλα γεγονότα. Όταν ένας influencer ή ένας δημόσιος πολιτικός μιλάει στο κοινό του, δεν απευθύνεται σε αγνώστους. Απευθύνεται σε μια ομάδα ανθρώπων που αισθάνεται πως τον γνωρίζει. Η σχέση αυτή χτίζεται μεθοδικά και συντηρείται καθημερινά με μικρά δείγματα οικειότητας που ενισχύουν το αίσθημα ταύτισης. Οι μεγάλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης αυτό ακριβώς αξιοποιούν. Η διαρκής ροή περιεχομένου μετατρέπει τον θεατή σε συνοδοιπόρο ενός ψηφιακού χαρακτήρα. Η ανάγκη για engagement δημιουργεί έναν κύκλο όπου ο δημιουργός δίνει μικρές δόσεις προσωπικότητας και ο θεατής παραμένει συνδεδεμένος σε ένα συναίσθημα που ενισχύεται χωρίς να ανταποδίδεται.
Μια άλλη διάσταση του parasocial
Η πολιτική δεν έμεινε ανεπηρέαστη από αυτή τη μεταβολή. Αντίθετα, ενσωμάτωσε τις πρακτικές του ψηφιακού θεάματος πιο γρήγορα από κάθε άλλο πεδίο. Ο δημόσιος ηγέτης δεν αρκεί να είναι τεκμηριωμένος, σταθερός ή έμπειρος. Πρέπει να είναι οικείος. Να φαίνεται προσβάσιμος, καθημερινός, με στοιχεία που προσομοιάζουν τη συμπεριφορά ενός ανθρώπου που ο θεατής θα μπορούσε να συναντήσει στη ζωή του. Η εικόνα της πολιτικής εξουσίας έχει μετακινηθεί από την απόσταση του θεσμού στην ψευδαίσθηση της κοινότητας. Η parasocial σχέση λειτουργεί ως εργαλείο πολιτικής επικοινωνίας. Η γλώσσα του σώματος, η φωνή, το ύφος και η παρουσία στο ψηφιακό περιβάλλον δημιουργούν μια κατασκευή που επιδιώκει να μοιάζει με αυθεντική σχέση. Η εξουσία προσαρμόζεται στο μοντέλο του influencer, όπου η σταθερή παρουσία στα κοινωνικά δίκτυα και η διαρκής προβολή προσωπικών στιγμών μετατρέπουν τον ηγέτη σε διαρκές οπτικό σήμα. Η ψευδαίσθηση οικειότητας λειτουργεί ως παράγοντας επιρροής.
Ο νέος ρομαντισμός της μοναξιάς
Η εξάπλωση του parasocial δεν οφείλεται μόνο στις τεχνικές του marketing, αλλά έχει βαθιές, λυπηρές κοινωνικές ρίζες. Η ψηφιακή μοναξιά, η συρρίκνωση των φυσικών επαφών, η διάλυση της παραδοσιακής κοινότητας και η ρευστότητα των κοινωνικών δομών έχουν δημιουργήσει μια εποχή όπου η συναισθηματική αναζήτηση συχνά στρέφεται προς πρόσωπα που δεν απαντούν. Η ψηφιακή συντροφικότητα μοιάζει εύκολη. Δεν απαιτεί αμοιβαιότητα. Δεν θέτει όρια. Δεν εκθέτει τον άνθρωπο σε απογοήτευση ή ρήξη. Προσφέρει μια μορφή ζεστασιάς που βασίζεται στη φαντασία, όχι στη σχέση. Το parasocial φαινόμενο καλύπτει έτσι ένα ψυχικό κενό. Η αίσθηση ότι κάποιος γνωστός ή δημόσιος χαρακτήρας βρίσκεται καθημερινά σε μια οθόνη δημιουργεί μια μορφή σταθερότητας. Ο άνθρωπος αισθάνεται μέρος μιας κοινότητας που μπορεί να μην υπάρχει. Αυτή η αντίθεση ανάμεσα στη μοναξιά και τη φαντασιακή συνομιλία διαμορφώνει το συγκινησιακό κλίμα του σύγχρονου κόσμου.
Η αισθητική της ταύτισης
Ο ψηφιακός κόσμος λειτουργεί με εικόνες. Η οπτική γλώσσα αντικαθιστά τον λόγο. Η λεπτομέρεια του φωτισμού, ο τρόπος που κινείται η κάμερα, η έκφραση ενός προσώπου σε μια τυχαία στιγμή, δημιουργούν το πλαίσιο μέσα στο οποίο ο δημιουργός ή ο ηγέτης γίνεται οικείος. Το parasocial αποτέλεσμα ενισχύεται από την αισθητική που επιλέγεται. Δεν είναι τυχαίο ότι οι παγκόσμιες προσωπικότητες δεν παρουσιάζονται πια μέσα από στατικές εικόνες αλλά από ατέλειωτες στιγμές. Η ζωή τους μοιάζει διαθέσιμη στον καθένα. Η τάση αυτή αντικατοπτρίζει και τη λειτουργία της σύγχρονης εξουσίας σε όλες τις μορφές της. Η εικόνα έχει αποκτήσει ρόλο που υπερβαίνει την απλή καταγραφή. Συμμετέχει στην κατασκευή της σχέσης που θεωρείται κεντρική για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης.
Η λέξη του 2025 και το ψηφιακό μας μέλλον
Το γεγονός ότι το Cambridge Dictionary επέλεξε το parasocial ως λέξη της χρονιάς δείχνει ότι δεν πρόκειται για παροδική μόδα. Είναι έννοια που αποτυπώνει ένα μεταβατικό στάδιο του ψηφιακού πολιτισμού. Η συναισθηματική μας ζωή μεταμορφώνεται, όχι επειδή το αποφασίσαμε, αλλά επειδή έχουμε ενταχθεί σε ένα παγκόσμιο σύστημα εικόνων που λειτουργεί μέσα από καθημερινές δόσεις οικειότητας. Η σχέση με τους ανθρώπους των οθονών έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι συνδέονται με τον κόσμο. Το parasocial φαινόμενο δεν είναι απλώς μια λέξη. Είναι δείκτης του τρόπου με τον οποίο θα λειτουργήσει η επικοινωνία, η πολιτική, η τέχνη, η ψυχολογία και η οικονομία τα επόμενα χρόνια.
Η λέξη περιγράφει μια εποχή όπου η ανθρώπινη επαφή αναζητά νέα μορφή και έναν κόσμο που ζει μέσα στις οθόνες του.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
