H φιλοσοφία του ESG διεθνώς επικεντρώνεται στην περιβαλλοντική, κοινωνική και ορθή εταιρική διακυβέρνηση. Η επένδυση στον τομέα του ESG επικεντρώνει ουσιαστικά στον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες βαθμολογούν αυτές τις μετρήσεις ευθύνης και τα πρότυπα για πιθανές επενδύσεις. Τα περιβαλλοντικά κριτήρια έχουν το δικό τους ρόλο για πώς μια εταιρεία προστατεύει το περιβάλλον.
Τα κοινωνικά κριτήρια εξετάζουν πώς διαχειρίζεται τις σχέσεις με τους υπαλλήλους, τους προμηθευτές, τους πελάτες και τις κοινότητες. Η oρθή εταιρική διακυβέρνηση μετρά την ηγεσία μιας εταιρείας, τις αμοιβές στελεχών, τους ελέγχους, τους εσωτερικούς ελέγχους και τα δικαιώματα των μετόχων. Ο όρος ESG εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 2004 με σκοπό να αποτυπώσει την ολοένα και μεγαλύτερη σημασία των διαστάσεων αυτών στην επιχειρηματικότητα.
Έως εδώ λοιπόν όλα καλά. Τουλάχιστον ως προς τη θεωρία. Τι γίνεται όμως πρακτικά στην Ελλάδα σε σχέση με το ESG και κατά πόσο οι προαναφερόμενες βασικές αρχές του εφαρμόζονται στην πράξη; Θα μπορούσε κανείς να απαντήσει πολύ απλά και λογικά σκεπτόμενος, πως εάν όλα γίνονταν σωστά, το ESG δεν θα ήταν απαραίτητο. Εάν δηλαδή όλες οι εταιρείες μικρές, μεσαίες και κυρίως μεγαλύτερες σέβονταν το περιβάλλον και διατηρούσαν αγαστές σχέσεις με τους υπαλλήλους, τους προμηθευτές, τους πελάτες τους αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, η συγκεκριμένη έννοια πιθανώς δεν θα είχε λόγω ύπαρξης. Το ίδιο ισχύει και για τις περιπτώσεις της ορθής εταιρικής διακυβέρνησης.
Tα πρόστιμα για υπέρβαση περιθωρίου κέρδους και το ESG
Το πρώτο και βασικό ερώτημα όμως που προκύπτει για τη χώρα μας, είναι πώς από τη στιγμή που υπάρχουν εταιρείες που τιμωρούνται με μεγάλα πρόστιμα όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της Unilever αλλά και της Procter & Gamble, ύψους 1 εκατομμυρίου ευρώ για την καθεμία από το υπουργείο Ανάπτυξης, πληρούνται τα κριτήρια του ESG; Διότι εάν ένα από τα κριτήρια του ESG είναι ο σεβασμός προς τους πελάτες και το κοινωνικό σύνολο, στη συγκεκριμένη περίπτωση οι δύο εταιρείες πήγαν κόντρα σε αυτή την αρχή. Καθότι το πρόστιμο που τους επιβλήθηκε εντός του 2023 αφορούσε στην υπέρβαση του νομοθετημένου πλαφόν περιθωρίου κέρδους που έχει θεσπίσει η κυβέρνηση. Επομένως ο κύριος ζημιωμένος στην προκειμένη περίπτωση είναι ο εκάστοτε καταναλωτής – αγοραστής των προϊόντων τους.
Ενδιαφέρον όμως έχει και σε ό,τι αφορά την ορθή διακυβέρνηση, το γεγονός ότι η Ελαΐς Unilever Hellas, δηλαδή η θυγατρική εταιρεία του ομίλου Unilever στην Ελλάδα, έχει να δημοσιεύσει ισολογισμό από το 2021 και ενώ βάσει της νομοθεσίας για τις ανώνυμες εταιρείες, θα έπρεπε ήδη να έχει δημοσιεύσει και τις οικονομικές καταστάσεις του 2022, κάτι το οποίο έως αυτή τη στιγμή δεν έχει πράξει.
Τα πάντα λοιπόν είναι όχι απλά ζήτημα οπτικής και ισχυρισμών, αλλά και πράξεων. Διότι κατά το λαϊκό ρητό, «η γυναίκα του Καίσαρα δεν φτάνει μόνο να φαίνεται τίμια, αλλά και να είναι». Μιλώντας πάντως για το ESG, είναι γεγονός ότι θέτει το πλαίσιο για την εφαρμογή σχετικών κανόνων σε βασικούς τομείς λειτουργίας μίας επιχείρησης, επομένως η κατεύθυνση είναι ορθή. Υπό την προϋπόθεση ότι κάποιος την ακολουθεί.
Deloitte: Με αργά βήματα η ανταπόκριση στο ESG
Σχετική έρευνα της Deloitte ανέφερε σε προγενέστερο χρόνο ότι στην Ελλάδα η ανταπόκριση στα ESG κριτήρια προχωράει αργά. Παρόλ’ αυτά έχουν γίνει και εδώ κάποια βήματα. Στο πλαίσιο και των ευρωπαϊκών κανονισμών, τα ελληνικά συνταξιοδοτικά ταμεία, οι τράπεζες και άλλοι θεσμικοί επενδυτές αρχίζουν να εντάσσουν τα ESG κριτήρια στις στρατηγικές τους. To 2018 το Χρηματιστήριο Αθηνών εντάχθηκε στην πρωτοβουλία Sustainable Stock Exchanges (SSE) του ΟΗΕ. Έναν χρόνο αργότερα εξέδωσε «Οδηγό Δημοσιοποίησης Πληροφοριών ESG» για τις εισηγμένες εταιρείες, ενώ το 2021 ανακοίνωσε τη δημιουργία του νέου δείκτη ATHEX ESG, που παρακολουθεί την απόδοση των εισηγμένων που υιοθετούν ESG κριτήρια. Επιπλέον, η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (HDB) έχει αναπτύξει πλατφόρμα καταγραφής του ESG αποτυπώματος των επιχειρήσεων.
Eπιστρέφοντας τώρα στις πολυεθνικές εταιρείες, είναι αυτές που δαπανούν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ το χρόνο για να «διαφημίσουν» τις καμπάνιες ESG που υποστηρίζουν ότι υλοποιούν. Και κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι όλες αυτές οι εταιρείες δεν πράττουν όσα διακηρύσσουν. Γιατί πάντοτε υπάρχουν εξαιρέσεις και θετικά παραδείγματα. Το ίδιο συμβαίνει και εδώ.
Το green washing
Από την άλλη ουδείς μπορεί να αρνηθεί ότι το περίφημο και επίσης πολυακουσμένο τον τελευταίο καιρό, greenwashing, είναι ένα φαινόμενο απολύτως υπαρκτό. Η καχυποψία και η αδυναμία ορθής εφαρμογής του ESGδεν είναι όμως αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. Για παράδειγμα, σε διεθνές επίπεδο πολλά αμοιβαία κεφάλαια ESG είναι γεμάτα με μετοχές πετρελαίου και φυσικού αερίου ή σχετίζονται με εταιρείες που αποκρύπτουν τη συμμετοχή τους στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Γι’ αυτό και οι ρυθμιστικές αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου επί παραδείγματι τσεκάρουν αρκετά στενά τα «πράσινα» εμπορικά σήματα που χρησιμοποιούν παραπλανητικούς ισχυρισμούς σχετικά με τις περιβαλλοντικές τους αρετές. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, η τοποθέτηση του εν Ελλάδι think tank της Dianeosis είναι χαρακτηριστική σε σχέση με το θέμα του ESG. Καθώς διαπιστώνει ότι πολλές φορές και με διάφορες αφορμές είναι υπαρκτός ο κίνδυνος του greenwashing στο πλαίσιο των αξιολογήσεων ESG, δηλαδή των θετικών αξιολογήσεων που χρησιμοποιούνται με όρους προβολής, χωρίς να συνοδεύονται από πράξεις ουσίας. Τέτοιες πρακτικές, πέρα από το μέγεθος της αναντιστοιχίας κατά περίπτωση, είναι πιθανό να έχουν αντίκτυπο συνολικά στη διαχείριση της κλιματικής κρίσης και στο ζήτημα της ενεργειακής μετάβασης. Πολύ περισσότερο όταν αφορούν ειδικά το μέρος των επιχειρήσεων εκείνο που υποτίθεται ότι αναλαμβάνει δράση για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, κατά τα όσα αναφέρει η Dianeosis.
Το ESG σε κάθε περίπτωση είναι εδώ και θα μας απασχολήσει για αρκετά ακόμα χρόνια. Η προσαρμογή της χώρας μας σε νέες συνθήκες είναι κάτι που συνήθως απαιτεί χρόνο. Έτσι και σε αυτή την περίπτωση. Με την επισήμανση πως όταν γίνεται λόγος για πολυεθνικές επιχειρήσεις με παρουσία στην Ελλάδα, η έννοια του ESG δεν αποτελεί αποκλειστικά εσωτερική μας υπόθεση, αλλά μία διαδικασία με διεθνείς προεκτάσεις που έχει αντίκτυπο και στην Ελλάδα.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
