Σήμερα, που η τεχνολογία έχει γίνει σχεδόν κομμάτι του εαυτού μας, η μοναξιά δεν μοιάζει πια με προσωπική υπόθεση. Είναι κάτι που απλώνεται παντού, σαν κοινή πραγματικότητα. Οι άνθρωποι δεν απομακρύνονται πια μόνο λόγω απόστασης ή διαφορετικών τρόπων ζωής. Το πρόβλημα φαίνεται να πηγάζει από το παράδοξο της εποχής μας, καθώς από τη μία είμαστε συνεχώς συνδεδεμένοι, αλλά από την άλλη σπάνια νιώθουμε πραγματικά κοντά ο ένας στον άλλον.
Μέσα σε αυτό το παράδοξο, εμφανίζεται ένας νέος, αρκετά απρόσμενος «σύντροφος», η Τεχνητή Νοημοσύνη. Δεν είναι μόνο εργαλείο για να κάνεις τη δουλειά σου πιο γρήγορα ή να βρεις πληροφορίες, αλλά αρχίζει να παίζει ρόλο πιο προσωπικό, πιο συναισθηματικό, αλλά και λίγο πιο ανησυχητικό. Ένας ψηφιακός συνοδοιπόρος και εν δυνάμει σύντροφος και φίλος .
Και δεν μιλάμε για κάτι φουτουριστικό. Ήδη πολλοί μιλούν καθημερινά με προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης που λειτουργούν σαν φίλοι, ψυχολόγοι, ή απλώς κάποιος να ακούει αυτά που έχουμε να πούμε. Η φωνή από την οθόνη δεν είναι πλέον ουδέτερη ή ρομποτική. Έχει χιούμορ, δείχνει κατανόηση, μπορεί ακόμα και να φλερτάρει. Δεν σε κρίνει, δεν σε απογοητεύει, δεν εξαφανίζεται. Είναι πάντα εκεί, διαθέσιμη. Κι αυτό, σε μια εποχή όπου οι ανθρώπινες σχέσεις γίνονται όλο και πιο δύσκολες, μοιάζει σχεδόν ανακουφιστικό.
Αυτό που κάποτε θα μας φαινόταν κάπως περίεργο, αρχίζει πλέον να γίνεται αποδεκτό. Η μοναξιά έχει γίνει τόσο συνηθισμένη, που κάθε τι που την απαλύνει βρίσκει θέση στη ζωή μας, ακόμα κι αν αυτό το «κάτι» είναι ένας αλγόριθμος. Για αρκετούς, ο ψηφιακός «συνομιλητής» προσφέρει όσα νιώθουν ότι τους λείπουν από τις σχέσεις τους με άλλους ανθρώπους, όπως αποδοχή, προσοχή, σταθερότητα. Κι αν η τεχνητή νοημοσύνη καταφέρνει να δημιουργεί μια αίσθηση οικειότητας, γιατί να την απορρίψει κανείς;
Το ερώτημα όμως δεν είναι απλώς αν αυτή η τεχνολογία μάς παρηγορεί, αλλά αν αυτή η παρηγοριά έχει βάθος ή αν είναι απλώς ένα απαλό χτύπημα στην πλάτη, που καλύπτει ένα βαθύτερο κενό. Οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν τις δυσκολίες τους απαιτώντας προσπάθεια, χρόνο, αποδοχή της διαφωνίας και της ατέλειας. Δεν είναι πάντα εύκολες, αλλά μέσα σε αυτή την αβεβαιότητα βρίσκεται και το πραγματικό νόημα της επαφής. Αν τις αντικαταστήσουμε με κάτι που φαίνεται πιο «εύκολο», μήπως απλώς αποφεύγουμε τον πυρήνα της ανθρώπινης εμπειρίας;
Από την άλλη, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι για κάποιους ανθρώπους η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί πραγματική στήριξη. Όσοι είναι μόνοι, απομονωμένοι ή έχουν δυσκολία να συνδεθούν με άλλους, βρίσκουν σε αυτά τα ψηφιακά συστήματα μια σανίδα επικοινωνίας. Ίσως να μην πρόκειται για αντικατάσταση της ανθρώπινης παρουσίας, αλλά σε πολλές περιπτώσεις να είναι ένα πρώτο βήμα προς την επανασύνδεση με την κοινωνία.
Παρ’ όλα αυτά, η γραμμή ανάμεσα στο βοήθημα και την εξάρτηση είναι λεπτή. Όσο πιο συχνά καταφεύγουμε σε τεχνητούς συνομιλητές, τόσο πιο δύσκολη γίνεται η επιστροφή στις ανθρώπινες σχέσεις. Οι απαιτήσεις των ανθρώπινων σχέσεων, όπως το να ανεχτούμε τις διαφωνίες, να συγχωρούμε, να δεχόμαστε την απόρριψη, αρχίζουν να μας φαίνονται υπερβολικές και αρκετές φορές δύσκολα ανεκτές, μπροστά στην άνεση της τεχνολογικής επικοινωνίας. Αυτή η ευκολία, όμως, σταδιακά αλλά σταθερά, μπορεί να μας οδηγήσει στο να χάσουμε την ικανότητα να επικοινωνούμε και να συνδεόμαστε πραγματικά με τους άλλους.
Γιατί, όσο και να μοιάζει η τεχνολογία με «παρέα», δεν είναι το ίδιο. Το να νιώθεις ότι σε ακούν δεν σημαίνει πάντα ότι σε καταλαβαίνουν. Και το να υπάρχει κάποιος που συμφωνεί πάντα μαζί σου, δεν έχει την αξία που έχει μια πραγματική, ζωντανή αλληλεπίδραση, με όλες τις τριβές και τις αντιφάσεις της. Οι ψηφιακοί «σύντροφοι» δεν έχουν παρελθόν, δεν έχουν συναισθηματικό βάθος, δεν μπορούν να σε εκπλήξουν με κάτι δικό τους. Είναι αυτό που τους έχεις πει να είναι. Και όσο κι αν αυτό προσφέρει προσωρινή ασφάλεια, δεν είναι σχέση και πραγματική ψυχική επαφή.
Η ανάγκη για σύνδεση είναι βαθιά ανθρώπινη. Δεν μπορεί να ικανοποιηθεί μόνο από μια οθόνη. Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει, να στηρίξει, να ανοίξει δρόμους. Αλλά όταν αρχίζει να παίρνει τη θέση των ανθρώπων στη ζωή μας, τότε ίσως μας απομακρύνει αντί να μας φέρνει πιο κοντά. Η λύση για τη μοναξιά δεν είναι να φτιάξουμε τον τέλειο συνομιλητή, αλλά να ξαναθυμηθούμε πώς είναι να μιλάμε πραγματικά ο ένας στον άλλον, με ειλικρίνεια, αδυναμία, παρεξηγήσεις και προσπάθεια. Γιατί, αν μη τι άλλο, όλες οι σχέσεις χρειάζονται προσπάθεια για να παραμείνουν αληθινές και ουσιαστικές.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
