Ορισμένα αντικείμενα είναι απλώς παλιά. Άλλα είναι από πολύτιμα υλικά. Και μετά είναι εκείνα που κουβαλούν όπως αύρα, μύθο, ψευδαίσθηση, την αίγλη ενός ειδώλου. Είναι φθαρμένα, μεταχειρισμένα, κάποια ίσως κοινά καθημερινά, όμως έχουν περάσει από τα χέρια μιας φιγούρας μεγαλύτερης από τη ζωή.
Είναι η αγορά των αναμνηστικών διασημοτήτων, ή των λεγόμενων celebrity memorabilia. Μια βιομηχανία που δεν βασίζεται στην υλική αξία, αλλά στην τελετουργία της κατοχής, γιατί όταν αγοράζεις τη Fender του Κερτ Κομπέιν ή τις Converse του Στιβ Τζομπς, αυτό που αποκτάς δεν είναι ακριβώς το αντικείμενο. Είναι μια μορφή πρόσβασης σε κάτι άυλο, σχεδόν ιερό, θρησκευτικού χαρακτήρα λατρείας. Παλαιότερα ήταν πάθος λίγων, μα σήμερα είναι αγορά δισεκατομμυρίων.
Οι αγοραστές
Η λέξη «συλλέκτης» δεν αρκεί. Πολλοί από όσους αγοράζουν memorabilia δεν συλλέγουν, αλλά επενδύουν συναισθηματικά ή οικονομικά. Κάποιοι θέλουν να νιώσουν πιο κοντά σε μια φιγούρα που λάτρεψαν, άλλοι βλέπουν τα αντικείμενα αυτά ως μετοχές πολιτιστικής αξίας, που θα εκτιμηθούν στο μέλλον. Μεταξύ των αγοραστών συναντάμε ιδιώτες με υψηλό εισόδημα, ηθοποιούς, μουσικούς, gallery owners, αλλά και θεσμικούς παίκτες: μουσεία, θεματικά πάρκα όπως το Hard Rock Cafe, το Hollywood Museum ή το Museum of Pop Culture στο Σιάτλ. Το προφίλ του σημερινού συλλέκτη μοιάζει περισσότερο με εκείνο ενός επιμελητή σύγχρονης τέχνης παρά με του παραδοσιακού φανατικού θαυμαστή.
Που βρίσκονται
Η διαδρομή τους θυμίζει σχεδόν τον κύκλο της μετενσάρκωσης. Εχουμε πρώτα, τη χρήση από τον «θρύλο». Ύστερα, χάνονται και βυθίζονται στη λησμονιά. Κατόπιν, ανασυρονται στο φως ξανά και ακολουθεί η φωτισμένη δημοπράτηση. Από εκεί και πέρα, οι δρόμοι διχάζονται και άλλα εκτίθενται δημόσια, ενώ άλλα φυλάσσονται σε προσωπικού βωμούς, απόλυτα ιδιωτικής, κρυφής λατρείας. Οίκοι όπως οι Julien’s Auctions, Christie’s και Sotheby’s έχουν μετατραπεί σε ναούς αυτών των τελετουργικών. Οι αγοραπωλησίες γίνονται άλλοτε δημόσια, με τις κάμερες στραμμένες στα αντικείμενα σαν να είναι ιερά λείψανα κι άλλοτε ιδιωτικά, χωρίς δημοσιότητα. Μερικά από αυτά επανεμφανίζονται σε ειδικές εκθέσεις. Άλλα παραμένουν στο σκοτάδι, κλειδωμένα σε θησαυροφυλάκια συλλεκτών ή επενδυτών που τα βλέπουν ως έργα τέχνης με αποδόσεις.
Τα 10 ακριβότερα memorabilia διασημοτήτων που έχουν πωληθεί ποτέ
- Ρόλεξ «Ντέιτονα» του Πολ Νιούμαν – 17,8 εκατομμύρια δολάρια
Ένα ρολόι που φορέθηκε από έναν άνθρωπο-σύμβολο της κομψότητας, έγινε το πιο ακριβό ρολόι χειρός που πωλήθηκε ποτέ. Το απόλυτο σύμβολο της “άλλης” αμερικανικής αρρενωπότητας.
- Η Stratocaster του Κερτ Κομπέιν (MTV Unplugged) – 6 εκατομμύρια δολάρια
Η κιθάρα με την οποία ο Κομπέιν τραγούδησε το πιο γυμνό και ειλικρινές του live. Ένα κομμάτι από το τελευταίο του προσκύνημα στην ανθρώπινη σκηνή.
- Το φόρεμα της Μέριλιν Μονρόε (“Happy Birthday Mr. President”) – 4,8 εκατομμύρια
Η στιγμή που η διαφάνεια με τα ζιργκόν έγινε πολιτικό θέμα. Μια εμφάνιση τόσο φορτισμένη που μετατράπηκε σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης ποπ μυθολογίας.
- Η Fender «Black Strat» του Ντέιβιντ Γκίλμορ – 3,9 εκατομμύρια
Ένα μουσικό όργανο με δική του φωνή. Παρούσα σε άλμπουμ των Pink Floyd όπως το The Wall, αυτή η κιθάρα «μίλησε» όσο λίγες.
- Το Ford Mustang του Στιβ ΜακΚουίν από την ταινία “Bullitt” – 3,7 εκατομμύρια
Μηχανή, ιδρώτας και στυλ. Ένα αυτοκίνητο που δεν έπαιξε απλώς σε μια ταινία, αλλά πήρε τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
- Το πρώτο τεύχος του Superman – Action Comics #1 – 3,2 εκατομμύρια
Ο υπερήρωας που ξεκίνησε μια εποχή. Το κόμικ που σήμερα κοστίζει όσο μια Bentley.
- Το πιάνο του Τζον Λένον (στο οποίο συνέθεσε το “Imagine”) – 2,1 εκατομμύρια
Αν υπάρχει ένα όργανο που κουβαλάει ειρήνη, αυτό είναι. Λιτό, ξύλινο, απλό – και ακριβώς γι’ αυτό συγκλονιστικό.
- Το χειρόγραφο σενάριο του “Citizen Kane” με σημειώσεις του Όρσον Γουέλς – 1+ εκατομμύριο
Το απόλυτο φιλμικό χειρόγραφο. Ένα πολιτιστικό κειμήλιο γραμμένο με μελάνι και ιδιοφυΐα.
- Το γάντι με κρύσταλλα Swarovski του Μάικλ Τζάκσον – 420.000 δολάρια
Ένα γάντι που έγινε χορευτικό σύμβολο. Φτιαγμένο για μια σκηνή, και τελικά κομμάτι της ιστορίας της pop.
- Οι Converse του Στιβ Τζομπς – 218.000 δολάρια
Οι απλές σαγιονάρες που φόραγε ο γενάρχης της ψηφιακής μας εποχής, σήμερα δεν περπατιούνται, αλλά αιωρούνται στο σύμπαν των πιο παράδοξα υπερτιμημένων αντικειμένων.
Γιατί ξοδεύουν τόσα χρήματα;
Η απάντηση στο γιατί κάποιοι ξοδεύουν τεράστια ποσά για ένα φθαρμένο μικρόφωνο ή ένα ζευγάρι παλιές αθλητικές Converse δεν είναι απλή — αλλά ούτε και παράλογη. Ψυχολόγοι, όπως εκείνοι του Γέιλ, μιλούν για τη «μαγική μόλυνση», την αντίληψη δηλαδή ότι κάτι από την αύρα ή την «ουσία» του διάσημου ανθρώπου περνά στο αντικείμενο μέσω της επαφής. Έπειτα, υπάρχει το φαινόμενο της παρακοινωνικής σχέσης: οι άνθρωποι αναπτύσσουν μονόπλευρους, αλλά βαθιά συναισθηματικούς δεσμούς με διάσημους, και ένα αντικείμενο μπορεί να λειτουργεί ως γέφυρα για να μειώσει την απόσταση ανάμεσα στο «εμείς» και το απρόσιτο «εκείνοι». Η νοσταλγία επίσης παίζει ισχυρό ρόλο — το αντικείμενο γίνεται φορέας μνήμης, μίας εποχής, μιας μουσικής, μιας φωνής ή μιας στάσης ζωής που φοβόμαστε πως χάνεται. Σε ένα κόσμο ταχύτητας, ρευστότητας και διαγραφής με ένα scroll, η κατοχή ενός αυθεντικού τεκμηρίου μοιάζει με μικρή πράξη αντίστασης: κρατά κάτι ζωντανό. Παράλληλα, η διαδικασία της συλλογής προσφέρει ένα αίσθημα ελέγχου, ασφάλειας και προσωπικής ταυτότητας. Και τέλος, όσο κι αν δεν το παραδεχόμαστε, η απόκτηση ενός μοναδικού memorabilia αποτελεί κι ένα κοινωνικό statement κύρους, ιδιαιτερότητας, συμμετοχής σε μια μυημένη κοινότητα…
… και κάπως έτσι, η λατρεία των αναμνηστικών δεν είναι απλώς μια ακριβή ιδιοτροπία αλλά ένας τρόπος να μετουσιωθεί το εφήμερο σε διαχρονικό, όχι επειδή κάτι αξίζει αντικειμενικά, αλλά επειδή σημαίνει κάτι εντελώς προσωπικά.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
