Facebook και Instagram μετά Meta, λοιπόν και τι αλλάζει και γιατί προκαλεί ανησυχίες ή καλύτερα, πως οι νέες κινήσεις της Meta Platforms γεννούν τεράστια ερωτήματα για την προστασία των δεδομένων…
… Η Meta Platforms, ο αμερικανικός τεχνολογικός κολοσσός πίσω από το Facebook και το Instagram, ανακοίνωσε την πρόθεσή της να αξιοποιήσει τις δημόσιες αναρτήσεις των ευρωπαίων χρηστών για την εκπαίδευση της δικής της τεχνητής νοημοσύνης, της Meta AI. Η απόφαση αυτή προκαλεί τριγμούς στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και αφήνει ανοιχτά κρίσιμα ερωτήματα για τη διαφύλαξη της ιδιωτικότητας. Παρότι η Meta επικαλείται τη νομική βάση του «νόμιμου συμφέροντος», βάσει του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων ή GDPR, οι αντιδράσεις από ρυθμιστικές Αρχές, ανεξάρτητους οργανισμούς και ειδικούς στην τεχνολογία δεν λείπουν.
Οικονομίες δεδομένων και τεχνητή νοημοσύνη
Η Meta ανακοίνωσε στις 14 Απριλίου την επανεκκίνηση του σχεδίου που είχε προσωρινά «παγώσει» το 2023, όταν ευρωπαϊκές ρυθμιστικές Αρχές έκριναν ότι οι χρήστες δεν είχαν ενημερωθεί επαρκώς. Στόχος της είναι η τροφοδότηση του Meta AI, ενός προηγμένου chatbot που φιλοδοξεί να ανταγωνιστεί το ChatGPT της OpenAI και το Google Gemini, προσφέροντας λειτουργίες όπως δημιουργία κειμένων, απαντήσεις σε ερωτήσεις, ακόμα και παραγωγή εικόνων βάσει περιγραφών. Για να εκπαιδευτεί, το Meta AI θα συλλέγει δεδομένα όπως το όνομα των χρηστών, τη φωτογραφία προφίλ, και κυρίως τις αναρτήσεις σε δημόσια προφίλ ή ομάδες. Αντιθέτως, τα ιδιωτικά μηνύματα, οι λογαριασμοί ανηλίκων και οι συνομιλίες στο WhatsApp δεν συμπεριλαμβάνονται στη διαδικασία. Ωστόσο, η Meta δηλώνει ρητά ότι ακόμη και αν κάποιος χρήστης αντιταχθεί, ενδέχεται να εξακολουθήσει να επεξεργάζεται δεδομένα που τον αφορούν, εφόσον αυτά κοινοποιήθηκαν από τρίτους.
Νομικά θολό τοπίο στην Ευρώπη
Η νομική βάση της Meta για αυτήν την πρακτική είναι το «νόμιμο συμφέρον». Τη θέση αυτή ενίσχυσε η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Προστασίας Δεδομένων τον Δεκέμβριο του 2024, η οποία παρά τις σοβαρές επιφυλάξεις οργανώσεων για την ιδιωτικότητα, ενέκρινε το σχετικό πλαίσιο. Η Γαλλική CNIL υπενθυμίζει ωστόσο ότι η επίκληση του νόμιμου συμφέροντος προϋποθέτει ότι η επεξεργασία των δεδομένων έχει νόμιμο σκοπό, είναι απολύτως αναγκαία και δεν παραβιάζει δυσανάλογα τα δικαιώματα των χρηστών. Την ίδια στιγμή, το Εφετείο της Κολωνίας απεφάνθη πως η πρακτική της Meta δεν παραβιάζει τον ευρωπαϊκό νόμο, γεγονός που γεννά εύλογη ανησυχία για την ερμηνεία και την εφαρμογή του GDPR. Παράλληλα, η αυστριακή ΜΚΟ NOYB του γνωστού ακτιβιστή Μαξ Σρεμς έχει ήδη καταθέσει καταγγελίες σε έντεκα χώρες, κατηγορώντας την Meta για παραβίαση του ψηφιακού απορρήτου των πολιτών.
Τεχνολογίες αιχμής μεν, σε βάρος της συναίνεσης δε
Η Meta επιχειρεί να αιτιολογήσει την απόφασή της με το επιχείρημα ότι η τεχνητή νοημοσύνη χρειάζεται δεδομένα για να κατανοήσει καλύτερα τις ευρωπαϊκές γλώσσες και κουλτούρες. Ωστόσο, αρκετοί ειδικοί εκφράζουν σκεπτικισμό. Ο Σαντάι Ζούμποφ, καθηγητής στο Χάρβαρντ και συγγραφέας του βιβλίου The Age of Surveillance Capitalism, είχε προειδοποιήσει εδώ και χρόνια πως οι πλατφόρμες τεχνολογίας δεν περιορίζονται στην παροχή υπηρεσιών, αλλά αναπτύσσουν οικονομίες βασισμένες στην εξόρυξη της ανθρώπινης εμπειρίας. Ο Τίμπο Μπουνομιό, νομικός σύμβουλος της γαλλικής La Quadrature du Net, αναφέρει πως η επίκληση του νόμιμου συμφέροντος γίνεται κατά κόρον εργαλείο καταστρατήγησης της έννοιας της συναίνεσης. Η πίεση αυξάνεται καθώς η χρήση αυτών των δεδομένων δημιουργεί και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα: η Meta επενδύει δισεκατομμύρια στην ανάπτυξη αλγορίθμων και η εκπαίδευση αυτών των μοντέλων στηρίζεται άμεσα στη διαθέσιμη πληροφορία των κοινωνικών δικτύων. Σύμφωνα με αναλυτές της Morgan Stanley, η αγορά τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να ξεπεράσει τα 1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια έως το 2030, με τις μεγάλες πλατφόρμες να διεκδικούν το μεγαλύτερο μερίδιο.
Ο χρήστης απέναντι στον αλγόριθμο
Οι χρήστες έχουν δικαίωμα να αντιταχθούν, αλλά η διαδικασία δεν είναι απλή ούτε ευδιάκριτη. Απαιτείται συμπλήρωση ειδικής φόρμας στις ρυθμίσεις απορρήτου του Facebook ή του Instagram. Σε περίπτωση περιεχομένου που κοινοποιήθηκε από τρίτους, πρέπει να κατατεθεί και δεύτερη, πιο λεπτομερής αίτηση. Παράλληλα, οι χρήστες μπορούν να στείλουν email δηλώνοντας την αντίρρησή τους. Παρόλα αυτά, η Meta διατηρεί τη δυνατότητα να επεξεργάζεται δημόσια δεδομένα, ακόμα και χωρίς συγκατάθεση, επικαλούμενη και πάλι το «νόμιμο συμφέρον». Σε μια εποχή όπου τα προσωπικά δεδομένα μετατρέπονται σε πρώτη ύλη για τεχνολογικά προϊόντα, η ευθύνη μετατοπίζεται πλέον από τις εταιρείες στους ίδιους τους πολίτες. Όσοι δεν προλάβουν να αντιδράσουν, ουσιαστικά συναινούν σιωπηρά, επιτρέποντας σε μια πολυεθνική να χρησιμοποιήσει τη δημόσια ψηφιακή τους παρουσία για σκοπούς που ξεπερνούν κατά πολύ το αρχικό κοινωνικό συμβόλαιο χρήσης ενός μέσου δικτύωσης. Η υπόθεση Meta φέρνει στο προσκήνιο τη δομική αδυναμία των σημερινών κανονιστικών πλαισίων να ανταποκριθούν στην ταχύτητα και την ισχύ των τεχνολογικών εξελίξεων. Παρότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διακηρύξει ότι επιθυμεί να πρωτοστατήσει σε θέματα ψηφιακής προστασίας, οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν ότι χωρίς ριζική αναθεώρηση του GDPR και ενίσχυση των εποπτικών μηχανισμών, ο δρόμος προς την προστασία της ιδιωτικότητας παραμένει δύσβατος.
Η μάχη για τα ψηφιακά δικαιώματα δεν είναι πια αφηρημένη. Είναι καθημερινή, άμεση και αφορά τον καθένα γιατί στο καιρό μας, η σιωπή δεν είναι χρυσός, αλλά με συναίνεση.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
