Κάθε χρόνο, διάφοροι παγκόσμιοι οργανισμοί, όπως ο Economist Intelligence Unit, ή οι Mercer και Monocle, συνθέτουν και παρουσιάζουν λίστες με τις πιο βιώσιμες, ανθρώπινες και ευχάριστες πόλεις για να ζεις. Και κάθε χρόνο, οι ίδιες γνωστές και αναμενόμενες πόλεις καταλαμβάνουν την κορυφή: Βιέννη, Κοπεγχάγη, Ζυρίχη, Μελβούρνη, Βανκούβερ!
Γιατί αυτές, πάντα οι ίδιες πόλεις βρίσκονται σ αυτές τις κορυφαίες θέσεις των ωραίων, ανθρώπινων, φιλικών, με σεβασμό στους πολίτες τους πόλεων; Φυσικά και δεν οφείλεται μόνο στο το ότι έχουν πάρκα και ποδηλατοδρόμους, που είναι καλά πράγματα, βέβαια, αλλά στο ότι έχουν σύστημα, οργάνωση, σχεδιασμό χρόνων και ενδιαφέρονται για τους ανθρώπους τους. Τόσο απλά!
Σύμφωνα με το Global Liveability Index 2025 του Economist, η Βιέννη βαθμολογείται με 99,1 στα 100. Όχι γιατί είναι ωραία αρχιτεκτονικά, αριστοκρατική, με πολύ πράσινο, καθαρή και με την Ιστορία να φαίνεται σε κάθε της σημείο, αλλά γιατί έχει σχεδόν τέλειες επιδόσεις σε υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση, υποδομές, σταθερότητα και πολιτιστικές δυνατότητες. Η Κοπεγχάγη και η προβολή της ως «15‑λεπτη πόλη» αποδεικνύει πως όταν πάρκα, σχολεία, δημόσιες συγκοινωνίες και ποδηλατόδρομοι είναι τόσο οργανωμένα, τότε η μετακίνηση γίνεται πράξη ευκολίας. Δεν είναι ρουτίνα, είναι επιλογή ευημερίας. Το 62 % των κατοίκων πηγαίνει καθημερινά με ποδήλατο στη δουλειά, και δεν είναι τυχαίο, αφού το θέλουν και το κάνουν οι ίδιοι, με ασφάλεια, υπευθυνότητα από αυτούς και προστασία απ την πόλη. Στη Ζυρίχη, οικονομική έδρα του κόσμου και ορεινή καλλονή, η αίσθηση ασφάλειας και η προσβασιμότητα στις υπηρεσίες είναι τόσο ισχυρές, ώστε η πόλη να λειτουργεί ισότιμα για όλους. Το κόστος διαβίωσης δεν γίνεται εμπόδιο στην πρόσβαση εκπαίδευσης ή υγείας κι αυτό έχει τεράστια αξία.
Στο νότιο ημισφαίριο, η Μελβούρνη αποδεικνύει έμπρακτα πως η καινοτομία δεν ταυτίζεται με εντυπωσιασμούς. Οι πολιτιστικές της υποδομές, οι λειτουργικοί δημόσιοι χώροι και η ψηφιακή διοίκηση υπηρετούν την καθημερινότητα των πολιτών, χωρίς να την επιβαρύνουν. Η τεχνολογία δεν πλασάρεται ως στόχος στον οποίο κάποτε θα φτάσει η πόλη, αλλά ως εργαλείο ασφάλειας, σταθερότητας και αστικής αξιοπρέπειας, που ήδη, χρησιμοποιείται. Η Οσάκα εφαρμόζει το ιαπωνικό πρότυπο με συνέπεια και σιωπηλή ακρίβεια. Δεν προβάλλει τα περιβαλλοντικά της επιτεύγματα, αλλά τα ενσωματώνει στο σιδηροδρομικό δίκτυο, στην καθαριότητα των δρόμων, στον σχεδιασμό των δημόσιων πάρκων. Όλα υπολογισμένα. Τίποτα στην τύχη και τίποτα στην υπερβολή.
Σε όλες τις πόλεις που διακρίνονται για την ποιότητα ζωής, παρατηρείται σταθερή βελτίωση στον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης. Η εγκληματικότητα παραμένει χαμηλή, η πρόσβαση στην εκπαίδευση ενισχύεται, η διακυβέρνηση αποκτά συμμετοχικό χαρακτήρα. Η έκθεση της Mercer καταγράφει σημαντική αύξηση της κινητικότητας των εργαζομένων προς αυτές τις πόλεις, που φτάνει σε ορισμένες περιπτώσεις το 15 % σε ετήσια βάση. Ο λόγος δεν είναι μόνο οι συνθήκες διαβίωσης αλλά η εμπιστοσύνη πως όλα θα λειτουργήσουν, τακτοποιημένα στην καθημερινότητα. Οι κάτοικοι γνωρίζουν τι να περιμένουν και σε ποιο βαθμό μπορούν να βασιστούν στο αστικό τους περιβάλλον.
Η φράση του Μισέλ Φουκώ ότι η ουτοπία είναι η τάξη που γεννιέται από την κατανόηση αποκτά νόημα σε αυτούς τους τόπους. Οι πόλεις δεν διεκδικούν πως είναι τέλειες και χωρίς ψεγάδια ή πως δεν έχουν άλλα περιθώρια βελτιώσης, αλλά συντονίζονται σε ένα σύστημα αμοιβαίας εμπιστοσύνης ανάμεσα σε πολίτες και θεσμούς. Δεν προορίζονται να προκαλέσουν εντυπώσεις αλλά να εξυπηρετούν ζωές, ως οφείλουν απ την εποχή που δημιουργήθηκαν στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, γύρω στο 3000 π.Χ, με τη Πολιόχνη, στη Λήμνο, που είχε τακτοποιημένες γειτονιές, δρόμους, δημόσια κτήρια, αποχετευτικό σύστημα, βουλευτήριο, τείχη, εργαστήρια και έντονη κοινωνική οργάνωση!
Ο Αλμπέρ Καμύ έγραψε ότι «η ελευθερία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ευκαιρία να γίνεις καλύτερος» ως πολιτική στάση και για τις πόλεις που ζούμε, αφού η ελευθερία αυτή δεν προκύπτει από θεωρίες ή δηλώσεις, αλλά από υποδομές που λειτουργούν, θεσμούς που αντέχουν, και ένα πλαίσιο που δεν ζητά συνεχώς ανταλλάγματα για τα βασικά. Το δικαίωμα να ζεις χωρίς ψέματα, δηλαδή χωρίς να κάνεις εκπτώσεις σε κάθε σου επιλογή, υπάρχει μόνο όταν έχεις πρόσβαση, προστασία και σταθερότητα. Δεν είναι επίτευγμα του ατόμου. Είναι η θεμελιώδης προσφορά της πόλης.
Καμία από αυτές τις πόλεις δεν είναι τέλεια. Δεν υπάρχει επιτυχία χωρίς σκιά, ούτε συστήματα χωρίς πίεση. Υπάρχουν περίοδοι ύφεσης, δημογραφικές μεταβολές, προβλήματα στέγασης, ακόμη και κλιματικές προκλήσεις που γίνονται εντονότερες χρόνο με τον χρόνο. Η διαφορά βρίσκεται στο πώς ενσωματώνουν αυτά τα προβλήματα στη λειτουργία τους. Δεν καλύπτουν τις αδυναμίες τους. Τις επεξεργάζονται. Οι δημόσιες υπηρεσίες δεν αφήνονται στην τύχη. Οι αστικές μετακινήσεις δεν εξαρτώνται από το εισόδημα. Ο χρόνος του κατοίκου δεν αντιμετωπίζεται ως αόρατος. Όλα έχουν αξία μετρήσιμη.
Οι έρευνες που δημοσιεύουν κάθε χρόνο οργανισμοί όπως η Mercer, το Economist Intelligence Unit και η Monocle, δεν αποτελούν απλώς στατιστικά προϊόντα, αλλά αποτυπώνουν πολιτικές προτεραιότητες. Όταν μια πόλη παραμένει σταθερά στην κορυφή, όπως η Βιέννη για τέταρτη χρονιά, δεν πρόκειται για συγκυρία, αλλά για επιλογή. Μια επιλογή ασχολίας με τα στοιχειώδη και επένδυσης σε ό,τι φαίνεται αυτονόητο, αλλά δεν είναι. Όταν μια πόλη διαθέτει δίκτυο μεταφορών, που λειτουργεί και για το παιδί και για τον ηλικιωμένο, όταν φροντίζει οι χώροι της να μην αποκλείουν, όταν κρατά χαμηλά τις ανισότητες, τότε διαχειρίζεται το κοινό με σοβαρότητα και δεν το εμπορεύεται. Η πρόοδος δεν είναι ποτέ θεαματική. Είναι σταθερή και αργή, γι’ αυτό δεν την αναγνωρίζουμε εύκολα. Οι πόλεις, που διακρίνονται σήμερα έχουν ακριβώς αυτό το χαρακτηριστικό. Δεν αλλάζουν με ταχύτητα. Αλλάζουν με συνέχεια. Και αυτή η συνέχεια γεννά εμπιστοσύνη. Οι κάτοικοι γνωρίζουν πώς θα λειτουργήσει η πόλη αύριο γιατί την έζησαν συνεπή χθες. Το νόημα, τελικά, δεν είναι να αναγορευτούν συγκεκριμένες χώρες σε παραδείγματα, αλλά να αναγνωριστεί ότι υπάρχει άλλος τρόπος να φτιαχτεί το καθημερινό. Ο πολίτης δεν είναι αριθμός στον συνολικό πληθυσμό, αλλά θεμέλιο και οταν μια πόλη τον αντιμετωπίζει έτσι, δεν γίνεται πιο «πολιτισμένη», αλλά απλώς πιο δίκαιη.
Οι δέκα πρώτες πόλεις για το 2025, από τη Βιέννη ως τη Μελβούρνη, δεν διεκδικούν την τελειότητα. Δεν είναι μοντέλα πολυτελείας, δεν είναι χώρες θαυμάτων. Είναι παραδείγματα συνέπειας. Έχουν σύστημα και στρατηγική και τη πιο ριζοσπαστική στάση να φροντίζουν το βασικό. Και αυτό είναι το πρωταρχικό και μοναδικό αίτημα των πολιτών όλων των πόλεων του κόσμου.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
