Κάποτε, το ρολόι έδειχνε απλώς την ώρα. Σήμερα, το Apple Watch μετράει σφυγμούς, οξυγόνο, ύπνο, βήματα, καρδιακή λειτουργία, επίπεδα άγχους…
…Και αυτά τα δεδομένα δεν μένουν πια στο χέρι του χρήστη. Σταδιακά, μετακινούνται από την προσωπική σφαίρα στη χρηματοοικονομική αξιολόγηση. Η υγεία δεν είναι μόνο ιατρικό ζήτημα. Είναι και οικονομικό προφίλ.
Το σώμα ως στοιχείο αξιολόγησης
Η αγορά των wearables, των φορητών συσκευών υγείας δηλαδή, αναπτύσσεται εκρηκτικά. Σύμφωνα με την Statista, η παγκόσμια αξία της έφτασε τα 87 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, με προβλέψεις να ξεπεράσει τα 130 δισεκατομμύρια έως το 2027. Από fitness trackers μέχρι προηγμένα ρολόγια με αισθητήρες καρδιάς, η καθημερινότητα έχει αλλάξει και μαζί της και η χρήση τους. Τα δεδομένα που συλλέγονται, από παλμούς έως μοτίβα ύπνου, δεν καταγράφονται απλώς για την ενημέρωση του χρήστη. Ήδη, ασφαλιστικές εταιρείες τα ενσωματώνουν σε πακέτα «dynamic pricing», όπου τα ασφάλιστρα προσαρμόζονται με βάση τη συμπεριφορά υγείας. Η John Hancock στις ΗΠΑ ήταν από τις πρώτες που το εφάρμοσε και όσοι πετυχαίνουν στόχους κίνησης ή ύπνου, έχουν καλύτερες τιμές! Ήταν 1997, όταν η ταινία Gattaca φαντάστηκε έναν κόσμο όπου η γενετική σύνθεση καθόριζε την κοινωνική θέση. Οι «κανονικοί» γεννιόντουσαν σε δεύτερη μοίρα, ενώ οι «βελτιστοποιημένοι» κέρδιζαν προνόμια, δουλειές, ασφάλεια. Εκεί, η ταυτότητα επιβεβαιωνόταν όχι από έγγραφα, αλλά από δείγματα αίματος, ιδρώτα ή βλενογόνου. Αν και ήταν επιστημονική φαντασία, με υπόθεση που λέγαμε, μα που πάνε και τα σκέφτονται αυτά τα απίθανα, σήμερα μοιάζει όλο λιγότερο φανταστική η ιστορία. Δεν βρισκόμαστε -ακόμα!- σε γενετική ταξινόμηση, αλλά πλησιάζουμε σε μια εποχή όπου τα βιομετρικά δεδομένα παίζουν ρόλο στην πρόσβαση, στην τιμολόγηση, στην αξιολόγηση. Στο Gattaca, δεν χρειάζονταν ρατσισμός, μόνο ένας σαρωτής DNA. Στο σήμερα, ίσως δεν χρειάζονται καν σαρωτές. Αρκεί ένα έξυπνο ρολόι! Η διαφορά είναι ότι τώρα, πολλά από αυτά τα εργαλεία τα φοράμε με δική μας θέληση. Και, όπως συμβαίνει συχνά με την τεχνολογία, η απειλή δεν εμφανίζεται κραυγαλέα. Πλησιάζει ήσυχα, με φιλικό interface.
Ποιος βλέπει τι και -κυρίως- γιατί
Το ερώτημα δεν είναι μόνο ποιος καταγράφει, αλλά ποιος ερμηνεύει. Οι τράπεζες, για παράδειγμα, αρχίζουν να βλέπουν σταθερά βιομετρικά στοιχεία ως ενδείξεις αξιοπιστίας. Στη θεωρία, ένας άνθρωπος που φροντίζει την υγεία του είναι πιθανότερο να είναι και συνεπής στις υποχρεώσεις του. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα σου αρνηθούν δάνειο αν δεν τρέχεις κάθε πρωί. Αλλά σημαίνει ότι το «risk profile» αρχίζει να περιλαμβάνει και μη οικονομικές παραμέτρους. Ο Μισέλ Φουκώ αναλύοντας την έννοια της βιοπολιτικής, από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, θεωρούσε πως αυτή περιέγραφε έναν τύπο εξουσίας που δεν επιβάλλεται μόνο στα σώματα, αλλά διεισδύει στους ρυθμούς ζωής και στους κανόνες καθημερινότητας. Και να που σήμερα, ο τρόπος ζωής γίνεται και τραπεζικός δείκτης! Εταιρείες τεχνολογίας που δεν ανήκαν καν στον χώρο της υγείας, όπως η Apple, η Samsung ή η Huawei, βρίσκονται τώρα σε ρόλο διαχειριστή ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων. Και ταυτόχρονα, αποκτούν εμπορική επιρροή σε τομείς όπως η ασφάλιση, το lending, ακόμα και οι εταιρικές προσλήψεις. Η παγκόσμια στροφή προς την ευεξία, παύει να είναι θέμα προσωπικής κουλτούρας και γίνεται επένδυση. Επιχειρήσεις προσφέρουν, ήδη, κίνητρα στους εργαζόμενους για να συμμετέχουν σε προγράμματα ευεξίας, με τη βοήθεια wearables. Τα δεδομένα αυτά, συχνά, καταλήγουν σε πίνακες αξιολόγησης που σχετίζονται με απόδοση, συνέπεια ή προνόμια. Η PwC, σε μελέτη του 2022, ανέφερε ότι το 55% των εργοδοτών στις ΗΠΑ ενσωματώνουν τα δεδομένα ευεξίας στη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού. Το όριο ανάμεσα στην ιδιωτική ζωή και στην εργασιακή παρουσία γίνεται ολοένα και πιο ρευστό. Σε αυτό το πλαίσιο, η υγεία δεν λειτουργεί μόνο ως φυσική κατάσταση. Λειτουργεί ως κεφάλαιο. Και όποιος μπορεί να το αποδείξει ψηφιακά, αποκτά πλεονέκτημα.
Η σιωπηλή μετακίνηση των ορίων
Προσωπικά η όλη εξέλιξη μας κάνει σαν δυστοπικός εφιάλτης, ενώ η δημόσια συζήτηση για την ιδιωτικότητα, χάνει το δάσος και επικεντρώνεται στα δεντράκια και στο τι κάνουν οι πλατφόρμες. Και οι περισσότεροι χρήστες προσφέρουν τα δεδομένα τους εθελοντικά, για να λάβουν μικρά οφέλη. Καλύτερη τιμή, μικρότερο επιτόκιο, ένα εταιρικό bonus. Η οικονομική ανταμοιβή δεν είναι ευθεία. Είναι έμμεση. Κι όμως, αρκεί για να νομιμοποιήσει πρακτικές που πριν από μερικά χρόνια θα θεωρούνταν παραβίαση. Η αποδοχή είναι σχεδόν αθόρυβη, χωρίς φασαρία. Και κυρίως, χωρίς ερώτηση. Η φιλόσοφος και πολιτική θεωρητικός Χάνα Άρεντ είχε γράψει ότι «η εξουσία είναι πιο σταθερή όταν δεν μοιάζει με εξουσία» και δικαιώνεται, σήμερα, για άλλη μια φορά, περισσότερο από ποτέ. Όσο τα δεδομένα γίνονται πιο ακριβή, και η τεχνολογία πιο προσιτή, τόσο οι αριθμοί αποκτούν ρόλο πέρα από την πληροφόρηση. Γίνονται επιχείρημα. Δεν έχει σημασία μόνο τι αισθάνεται ο εργαζόμενος, ο πολίτης, ο άνθρωπος, αλλά τι καταγράφει ο αισθητήρας. Όσο τα βιομετρικά δεδομένα αποκτούν ρόλο στον υπολογισμό ασφαλίστρων, στα προγράμματα δανειοδότησης και στην εταιρική αξιολόγηση, η καθημερινή φυσική κατάσταση μετατρέπεται σε εργαλείο εμπορικής ανάλυσης. Αυτό που καταγράφει μια συσκευή στον καρπό, μπορεί να επηρεάσει τιμή, πρόσβαση, προνόμια. Όχι ως ένδειξη υγείας, αλλά ως τεκμήριο συμπεριφοράς.
Η υγεία λειτουργεί πλέον όχι μόνο ως ιατρική πληροφορία, αλλά ως στοιχείο οικονομικού φακέλου. Και αυτός ο φάκελος διαμορφώνεται σιωπηλά, χωρίς συνεντεύξεις, χωρίς ερωτήσεις. Μόνο με τις καταγραφές των πιο προσωπικών μας δεδομένων.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
