Η Eurovision δεν είναι απλώς ένας διαγωνισμός τραγουδιού. Είναι ένα πολιτισμικό πάρτι της Ευρώπης, μια χορογραφία εικόνας, μουσικής, ταυτότητας και πολιτικής…
Από την ίδρυσή της τη δεκαετία του ’50 έως σήμερα, ο θεσμός παρουσιάζεται ως μια σκηνή ενότητας, όπου τα έθνη παίζουν με φώτα, συναισθήματα και σημαίες, μα κάτω από τα φώτα σιγοκαίει πάντα η πολιτική. Το 2026, η φωτιά αυτή φαίνεται να απειλεί να κάψει τα θεμέλια του ίδιου του θεσμού. Η Ισπανία, μία από τις πέντε μεγάλες οικονομικές δυνάμεις του διαγωνισμού, τις λεγόμενες Big 5, ανακοίνωσε ότι δεν θα συμμετάσχει αν επιτραπεί στο Ισραήλ να λάβει μέρος. Η επίσημη αιτιολογία είναι πως δεν μπορεί να αγνοεί τον πόλεμο στη Γάζα. Για πρώτη φορά, μια χώρα με τόσο βαθιά θεσμική επιρροή απειλεί να αποσυρθεί όχι για λόγους καλλιτεχνικούς ή διοικητικούς, αλλά για καθαρά πολιτικούς και ηθικούς. Αυτό που μέχρι πρότινος ήταν μια αντιπαράθεση περιορισμένη σε χώρες μικρότερου βάρους, τώρα μετατρέπεται σε κρίση εξουσίας. Διότι αν η Ισπανία, ένας από τους βασικούς χρηματοδότες του θεσμού, αποσύρει τη συμμετοχή της, θα γίνει σαφές πως κανένας πολιτιστικός θεσμός δεν μπορεί να παραμένει ουδέτερος όταν ο κόσμος γύρω φλέγεται.
Το “Big 5” και η ισορροπία του συστήματος
Η Eurovision στηρίζεται σε μια λεπτή οικονομική αρχιτεκτονική. Η Μεγάλη Βρετανία, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, οι Big 5συνεισφέρουν δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό στη χρηματοδότηση του διαγωνισμού. Είναι εκείνες που διασφαλίζουν τη σταθερότητα του εγχειρήματος, τις συμφωνίες μετάδοσης, τα δικαιώματα, τη διαφήμιση και τη λάμψη. Αν η Ισπανία αποσυρθεί, η ισορροπία θα σπάσει. Η οικονομική «δεξαμενή» του θεσμού θα μικρύνει, και η EBU, δηλαδή η European Broadcasting Union, θα χρειαστεί να αναδιανείμει το κόστος παραγωγής. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι οι μικρότερες χώρες θα δυσκολευτούν να ανταποκριθούν οικονομικά, η βιωσιμότητα της διοργάνωσης θα τεθεί υπό πίεση και ο κύκλος των χορηγιών θα συρρικνωθεί. Η Ισπανία δεν είναι μόνο χρήματα. Είναι επιρροή, αγορά, γλώσσα. Αν χαθεί το ισπανόφωνο κοινό, χάνονται και εκατομμύρια θεατές στη Λατινική Αμερική, έστω κι αν δεν συμμετέχουν επισήμως. Για έναν θεσμό που πουλάει θέαμα και τηλεθέαση, αυτό μεταφράζεται σε απώλεια κύρους και σε ένα ρήγμα στην εικόνα «παγκόσμιας γιορτής».
Όταν η μουσική γίνεται όπλο
Η Eurovision χτίστηκε πάνω στην ιδέα ότι η μουσική ενώνει. Ότι σε αυτή τη σκηνή δεν υπάρχει πόλεμος, μόνο φώτα, σημαιάκια και ελπίδα. Όμως, κάθε φορά που ένα γεωπολιτικό γεγονός συγκλονίζει την ήπειρο, ο διαγωνισμός μετατρέπεται σε καθρέφτη του. Το είδαμε το 2022 με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, όταν η Ρωσία αποκλείστηκε και η EBU υπερασπίστηκε την απόφαση ως «πράξη υπευθυνότητας». Η Ισπανία σήμερα χρησιμοποιεί το ίδιο επιχείρημα, αλλά από την ανάποδη. Θεωρεί ότι η μη αποπομπή του Ισραήλ συνιστά υποκρισία. Η απόφαση δεν αφορά τη μουσική, αλλά το μήνυμα: ότι δεν μπορείς να προβάλλεις την ειρήνη την ίδια στιγμή που φιλοξενείς μια χώρα εμπλεκόμενη σε αιματηρή σύγκρουση. Η στάση της Ισπανίας δημιουργεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο. Διότι αν κάθε χώρα συνδέσει τη συμμετοχή της με τις διεθνείς της θέσεις, η Eurovision θα μετατραπεί από μουσικό θέαμα σε πολιτικό πεδίο μάχης. Από ένα show εκατομμυρίων θα γίνει μια σκηνή διαπραγμάτευσης ισχύος.
Η EBU ανάμεσα στην ουδετερότητα και την κρίση νομιμοποίησης
Η Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση βρίσκεται στη δυσκολότερη θέση των τελευταίων δεκαετιών. Αν υποχωρήσει στην πίεση της Ισπανίας, θα κατηγορηθεί για πολιτικοποίηση. Αν αγνοήσει το ισπανικό βέτο, κινδυνεύει να χάσει έναν βασικό πυλώνα του θεσμού. Είναι μια σύγκρουση μεταξύ αρχών και συμφερόντων, όπου καμία επιλογή δεν είναι αναίμακτη. Η ουδετερότητα, αυτή η λέξη-φετίχ του δυτικού πολιτισμού, μοιάζει πια με ανέκδοτο. Διότι στην εποχή των social media, των πολεμικών livestream και των παγκόσμιων hashtags, τίποτα δεν είναι ουδέτερο. Ούτε η μουσική. Ούτε ο διαγωνισμός που φιλοξενεί τα τραγούδια του. Η EBU προσπαθεί να κρατήσει την εικόνα της ενότητας, επικαλούμενη το καταστατικό της. Όμως τα ίδια της τα μέλη, χώρες όπως η Ιρλανδία, η Ολλανδία και η Σλοβενία, ήδη μιλούν για αποχώρηση. Το ντόμινο μπορεί να ξεκινήσει ανά πάσα στιγμή. Και τότε το αφήγημα της «γιορτής χωρίς πολιτική» θα έχει καταρρεύσει.
Ο πόλεμος των αξιών
Η στάση της Ισπανίας δεν είναι μόνο πράξη διαμαρτυρίας. Είναι μια προσπάθεια επανακαθορισμού των ορίων του πολιτισμού. Για πρώτη φορά, μια μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα τολμά να πει ότι οι πολιτιστικοί θεσμοί οφείλουν να έχουν συνείδηση. Ότι η τέχνη δεν μπορεί να σταθεί έξω από τον πόλεμο. Αυτή η στάση, βεβαίως, διχάζει. Κάποιοι τη βλέπουν ως υπεύθυνη πολιτική ηθική· άλλοι, ως επικίνδυνη μετατροπή της τέχνης σε πεδίο ιδεολογικής καθαρότητας. Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση και στο ότι η Eurovision υπήρξε πάντα πολιτική, απλώς τώρα το ομολογεί χωρίς ντροπή. Η Ευρώπη του 2026 δεν είναι εκείνη του 1986. Οι λαοί της βιώνουν τις κρίσεις όχι από εφημερίδες αλλά από οθόνες, σχεδόν σε πραγματικό χρόνο. Οι θεσμοί δεν έχουν την πολυτέλεια της αδιαφορίας. Και η Ισπανία, με την αποχώρησή της, το θυμίζει σε όλους.
Η πιο κρίσιμη στιγμή του μουσικού διαγωνισμού
Αν η EBU χάσει τη συμμετοχή της Ισπανίας, δεν θα χάσει μόνο ένα μέλος, αλλά και ένα κομμάτι της νομιμοποίησής της. Ο θεσμός που διαφημίζεται ως σύμβολο ευρωπαϊκής ενότητας θα μοιάζει περισσότερο με ένα τηλεοπτικό προϊόν που επιβιώνει χάρη στους χορηγούς του. Η Eurovision είναι ένας μηχανισμός δισεκατομμυρίων: έσοδα, τουρισμός, διαφήμιση, πλατφόρμες streaming, πνευματικά δικαιώματα, διακρατικές συμφωνίες. Η απουσία μιας χώρας με τόσο ευρύ δίκτυο μετάδοσης θα επηρεάσει αλυσιδωτά τα πάντα, από τις τηλεθεάσεις έως τις εμπορικές συμφωνίες. Η μουσική, όσο κι αν το αρνούμαστε, είναι επιχείρηση. Και η επιχείρηση αυτή βρίσκεται τώρα μπροστά στο δίλημμα της εποχής της, του να κρατήσει τα φώτα αναμμένα ή να παραδεχθεί ότι το θέαμα δεν μπορεί να σβήσει τον καπνό του πολέμου. Η Ισπανία έχει τη δύναμη να ταρακουνήσει ένα οικοδόμημα που έμοιαζε ακλόνητο. Η απόφασή της είναι προειδοποίηση ότι οι πολιτιστικοί θεσμοί δεν μπορούν πια να λειτουργούν ως αποστειρωμένα εργαστήρια χαράς. Ο κόσμος έχει αλλάξει. Οι θεσμοί που θα επιβιώσουν είναι εκείνοι που θα τολμήσουν να το παραδεχτούν. Η Eurovision του 2026 ίσως αποδειχθεί το σημείο καμπής. Αν η EBU επιμείνει στην αδιαφορία, κινδυνεύει να χάσει όχι απλώς μέλη, αλλά το ίδιο της το νόημα. Αν προσαρμοστεί, μπορεί να μετατραπεί σε κάτι πιο ώριμο, πιο ειλικρινές, λιγότερο επιφανειακό…
…Ο θεσμός που άλλοτε γεννήθηκε για να ενώσει με τη μουσική, καλείται τώρα να αποφασίσει αν μπορεί να σταθεί όρθιος μέσα σε έναν κόσμο που μοιάζει να μη θέλει να ενωθεί.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
