Η αλήθεια που όλοι ξέρουμε, αλλά όλοι ξεχνάμε, κάπου ανάμεσα στα email και τα stories είναι πως ο άνθρωπος δεν αντέχει να είναι μόνος!…
Το ανθρώπινο ον δεν φτιάχτηκε για να μετράει φίλους με αριθμούς στο Instagram, ούτε για να γελάει με emoji. Αισθάνεται και νιώθει με βλέμματα, κουβέντες που κρατούν λίγο παραπάνω, αγγίγματα και χροιές φωνής που υπάρχουν. Κάπου εκεί, έρχεται ο Βρετανός ανθρωπολόγος Ρόμπιν Ντάνμπαρ και ταράζει τον κόσμο των big data με κάτι απλό και σχεδόν αφοπλιστικό. Ο επιστήμονας δείχνει πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να συντηρήσει σταθερές, ουσιαστικές σχέσεις με περίπου 150 άτομα. Ούτε έναν παραπάνω!
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος και η βιολογία της φιλίας
Ο Ρόμπιν Ντάνμπαρ, ψύχραιμα, αφοσιωμένα και συστηματικά, μελετώντας πίθηκους και ανθρώπους, βρήκε το μέτρο της κοινωνικότητας. Ο όγκος του νεοφλοιού, του τμήμαματος του εγκεφάλου που ρυθμίζει τη συναισθηματική νοημοσύνη και την κατανόηση, καθορίζει πόσους ανθρώπους μπορούμε να χωρέσουμε στη ζωή μας. Το είδος πιθίκων, οι μακάκοι έχουν γύρω στους 50 άλλους του είδους τους. Εμείς, 150. Και κάπως έτσι, από την αγέλη φτάσαμε στην πόλη, από τη φωτιά στην πλατεία, από το «εμείς» στο «εγώ» κι ίσως τώρα, στον ψηφιακό μας μικρόκοσμο, να γυρνάμε πάλι πίσω, ψάχνοντας την αρχική μας φύση και την ανάγκη του ανήκειν. Το Dunbar’s Number, ο αριθμός του Ντάνμπαρ, που έγινε θεωρία, να εξηγεί γιατί, όσο και να μεγαλώνει η λίστα επαφών, το τηλέφωνό μας χτυπά πάντα από τους ίδιους πέντε. Αυτούς που θα πάρουμε στα πραγματικά τεράστια προβλήματα μας, στις απώλειες μας, στα έκτακτα ζητήματα και τα αδιέξοδα μας. Ή όταν θέλουμε να μοιραστούμε κάτι πολύ ωραίο. Αυτούς που ξέρουν πώς πίνουμε τον καφέ μας χωρίς να ρωτήσουν. Η έρευνα λέει πως αυτοί οι 150 άνθρωποι δεν είναι όλοι επιστήθιοι φίλοι ή κολλητοί. Μαζι δημιουργούν έναν κύκλο, που αποτελείται από έναν πυρήνα πέντε ανθρώπων, τους πιο στενους, έναν ευρύτερο κύκλο των δεκαπέντε, που είναι οι κοντινοί για να φτάσουμε στους 150, που έχουν θέση στη μνήμη μας, στις συγκινήσεις, στους μεγάλους εορτασμούς και τις χαρές μας. Κι όσο παράδοξο κι αν φαίνεται, αυτοί οι αριθμοί, που καθορίζονται από τη βιολογία, είναι οι ίδιοι που ορίζουν και την ψυχολογία μας. Γιατί, ναι, οι κοινωνικοί άνθρωποι ζουν περισσότερο. Κυριολεκτικά.
Η χημεία της παρέας και η μοναξιά ως νέα πανδημία
Όταν γελάς με φίλους, όταν σε ακουμπά κάποιος στον ώμο, όταν μοιράζεσαι κάτι δικό σου, ο εγκέφαλος πλημμυρίζει με οξυτοκίνη, ντοπαμίνη, ενδορφίνες. Αυτές είναι οι ορμόνες της σύνδεσης, της ασφάλειας και της αίσθηση του «είμαι καλά γιατί δεν είμαι μόνος». Το Harvard το έχει μετρήσει σε δεκαετίες ερευνών, όπου άνθρωποι με σταθερούς δεσμούς, όχι απαραίτητα ερωτικούς, αλλά ανθρώπινους, ζουν έως και 10 χρόνια περισσότερο. Οι φίλοι, κυριολεκτικά, σώζουν ζωές. Όχι με δραματικό τρόπο, αλλά με καθημερινό, τρυφερό, ζεστό και απλά ανθρώπινο. Στην Ιαπωνία υπάρχει Υπουργός Μοναξιάς. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, γίνονται κρατικές εκστρατείες για κοινωνική συνταγογράφηση, όπου προτείνει ο γιατρός παρέα και όχι φάρμακα. Στις ΗΠΑ υπάρχουν διαδικτυακοί τόποι, όπου νοικιάζονται φίλοι για να ακούνε και να πηγαίνουν σε καλεσματα με την ώρα. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας δηλώνει ότι η απομόνωση αυξάνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου, όσο το κάπνισμα. Κι όμως, ποτέ άλλοτε δεν είχαμε τόσους πολλούς και εύκολους τρόπους επικοινωνίας. Σαν ζωντανές ειρωνικές υπογραμμισης της εποχής, είμαστε υπερσυνδεδεμένοι και ασύνδετοι ταυτόχρονα. Έχουμε ηλεκτρονικά συνδεδεμένους εκατοντάδες και συχνά χιλιάδες «φίλους» σε όλο τον κόσμο, αλλά κανέναν να μας συνοδεύσει στα επείγοντα. Ο εγκέφαλος δεν αναγνωρίζει το like ως αγάπη, ούτε το DM ως οικειότητα. Θέλει πρόσωπο, ανάσα, συναίσθημα, προσωπική μυρωδιά, άγγιγμα, ήχο γέλιου ή αλμύρα από δάκρυ. Θέλει σάρκα και χρόνο, όχι pixels.
150 αρκούν για να σωθεί το ατομικό μας σύμπαν
Η θεωρία του Ρόμπιν Ντάνμπαρ δεν είναι περιορισμός, μα υπενθύμιση. Όσο κι αν τρέχουμε, όσο κι αν δικτυωνόμαστε, η ψυχή μας έχει χωρητικότητα και όχι data storage. Είναι η βιολογική επιβεβαίωση ότι η σχέση είναι θεραπεία, η φιλία, φάρμακο και το «είμαι εδώ», η πιο αποτελεσματική αγωγή κατά της κατάθλιψης. Κι αν κάποιοι το θεωρούν ρομαντισμό, οι νευροεπιστήμονες λένε το αντίθετο, πως η κοινωνική αλληλεπίδραση ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό, ρυθμίζει τον ύπνο, μειώνει τη φλεγμονή. Η έξοδος για ένα ποτό με αγαπημένους, είναι πιο υγιεινή υπόθεση από τι φαινεται. Οι πιο κοινωνικοί άνθρωποι όχι απλώς ζουν περισσότερο, αλλά αντέχουν καλύτερα στις δυσκολίες. Ο εγκέφαλος τους έχει μάθει να ανακουφίζεται μέσα από την επαφή, όχι την απομόνωση. Σε αντίθεση, οι απομονωμένοι άνθρωποι, αυτοί που είναι μόνοι, συχνά εγκλωβίζονται στον φαύλο κύκλο της σιωπής. Η κορτιζόλη ανεβαίνει, η άμυνα πέφτει, η υγεία φθείρεται. Και το χειρότερο; Χάνεται η επιθυμία για επαφή με τη μοναξιά να αυτοαναπαράγεται.
Προσωπική ανθρωπότητα
Ο Ντάνμπαρ είναι ξεκάθαρος πως δεν μπορούμε να ξεγελάσουμε τη βιολογία μας. Ο εγκέφαλος χρειάζεται χρόνο για να επεξεργαστεί εμπιστοσύνη. Και η εμπιστοσύνη δεν κατεβαίνει με Wi-Fi. Θέλει κόπο, θέλει φυσική παρουσία, χρόνο και επικοινωνία. Ο διάσημος ανθρωπολόγος μας θυμίζει, επιστημονικά κάτι πολύ απλό, που ήδη, έχουμε ως αταβιστική γνώση, απ την εποχή των σπηλαίων. Το πιο σημαντικό μέτρο της ζωής δεν είναι τα χρόνια, αλλά οι άνθρωποι μέσα τους! Και ξέρουμε, ακόμη, καλά πως στο τέλος, δεν θυμόμαστε ποιος μας έκανε like ή θαύμασε μια φωτογραφία, αλλά ποιος μας έφτιαξε σούπα όταν είχαμε πυρετό ή ήρθε κοντά μας, όταν πέσαμε…
… Και είναι αυτοί, οι 150 του Ντάνμπερ, που αποτελούν τη μικρή μας ανθρωπότητα.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
