Η θριαμβική άνοδος και η παταγώδης πτώση του Ρενέ Μπένκο θα μπορούσε να είναι πρώτης τάξεως υλικό για σενάριο τηλεοπτικού δράματος…
…Ο νεαρός από το Ίνσμπρουκ της Αυστρίας που ξεκίνησε χωρίς πανεπιστημιακές σπουδές να επισκευάζει παλιές στέγες στα 18 του, κατέληξε να αγοράζει τα πιο λαμπερά ακίνητα της Ευρώπης, από το Χέρτφορντ και τη Βιέννη μέχρι τη Ρώμη. Ήταν το παιδί-θαύμα της Κεντρικής Ευρώπης, το αξιοθαύμαστο, αυτοδημιούργητο πρότυπο νέου που έδειχνε λαμπερά, πως ο πλούτος μπορεί να αποκτηθεί γρήγορα, χάρη στον σύγχρονο καπιταλισμό, αν πούλας όνειρα σε τετραγωνικά. Ώσπου όλα διαψεύστηκαν με βοή, κρότο και κοινωνικές εκφράσεις σκανδάλου.
Μια αυτοκρατορία από στέγες και σοφίτες
Ο Μπένκο ίδρυσε τη Signa Holding το 1999, σε ηλικία μόλις 21 ετών. Στην αρχή, το όνειρο του ήταν απλό και προσγειωμένο. Ήθελε να αγοράζει εγκαταλειμμένα κτίρια και να τα μετατρέπει σε πολυτελείς κατοικίες. Μέσα σε δέκα χρόνια, η μικρή του εταιρεία έγινε ο μεγαλύτερος ιδιωτικός όμιλος ακινήτων της Αυστρίας. Το 2013, η Signa απέκτησε το περίφημο πολυκατάστημα Kaufhaus des Westens ή KaDeWe στο Βερολίνο, που ηταν το μεγαλύτερο της Γερμανίας, μαζί με ιστορικά ακίνητα της Βιέννης, της Μονάχου και της Ζυρίχης. Η επιχειρηματική του μέθοδος θύμιζε περισσότερο Αμερικανό παρά Ευρωπαίο επενδυτή. Προχωρούσε με δανεισμό υψηλού ρίσκου, επαναξιολόγηση ακινήτων με βάση την υπεραξία, προβολή της πολυτέλειας ως ασφαλούς επένδυσης. Γύρω του δημιουργήθηκε ένας κύκλος υποστηρικτών από πολιτικούς, τραπεζίτες και επιχειρηματίες, που έβλεπαν στον νεαρό Αυστριακό μια σπάνια ικανότητα να μετατρέπει τα ερειπωμένα και παρακμασμένα κουφάρια κτηρίων της πόλης σε σύμβολα status.
Το ευρωπαϊκό όνειρο της πολυτέλειας
Η Signa δεν περιορίστηκε στη Γερμανία και στην Αυστρία. Μέχρι το 2020 είχε στο χαρτοφυλάκιό της περισσότερα από 300 ακίνητα σε 10 χώρες, συνολικής αξίας άνω των 27 δισ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία του Financial Times. Ανάμεσά τους, το ιστορικό Chrysler Building στη Νέα Υόρκη, αγορασμένο το 2019 με τη συμμετοχή του fund του Άμπου Ντάμπι Mubadala. Ήταν το αποκορύφωμα της παντοδυναμίας του Μπένκο! Ναι ο Αυστριακός κάποτε οικοδόμος, κρατούσε, πια, στα χέρια του τον ουρανοξύστη-σύμβολο της αμερικανικής λάμψης και μπορούσε να ατενίζει κυριαρχικά τον κόσμο από τον 77ο όροφο του και τη κορυφή των 319 μέτρων του. Τα ΜΜΕ, τότε, τον παρουσίαζαν ως «τον νέο βασιλιά της ευρωπαϊκής ακίνητης περιουσίας». Τα περιοδικά Forbes και Der Spiegel τον χαρακτήριζαν οραματιστή που κατάφερε να επαναπροσδιορίσει το real estate ως πολυτελές lifestyle. Είχε, πια, γραφείο στον ουρανοξύστη Park Hyatt Tower, στην καρδιά της Βιέννης, ιδιωτικό jet με τα αρχικά του ζωγραφισμένα στην ουρά και τη συνήθεια να οργανώνει λαμπερές εκδηλώσεις στα εγκαίνια των πολυκαταστημάτων του. Στο KaDeWe του Βερολίνου προσήλθαν εκπρόσωποι των μεγαλύτερων οίκων μόδας και προσωπικότητες της τέχνης και του design. Η αυτοκρατορία του έμοιαζε πια, σχεδόν μυθική.
Ο άνθρωπος πίσω από την εικόνα
Η προσωπικότητα του Μπένκο συνδύαζε, χαρισματικότητα επικοινωνιακή, αυταρέσκεια και γοητεία. Μιλούσε σπάνια στα μέσα, προτιμούσε να κινείται στο παρασκήνιο και να εμφανίζεται μόνο σε μεγάλες στιγμές. Δεν είχε σπουδάσει οικονομικά, ούτε αρχιτεκτονική, ούτε τίποτα άλλο, αλλά καυχιόταν πως ειχε την μόρφωσή που του έμαθε η αγορά, η πιάτσα. Ήταν αυτοδίδακτος καπιταλιστής, με εντυπωσιακή ικανότητα να πείθει τράπεζες και επενδυτές ότι κάθε ρίσκο του θα αποδώσει. Πιστεύοντας στις δυνάμεις τους, στη καλή του τύχη και στο ότι είχε ακολουθήσει το πεπρωμένο του για μεγιστάνα, έμοιαζε και ο ίδιος κεραυνόπληκτος όταν τον βρήκε η ολοκληρωτική καταστροφή. Μετά το 2021, η ραγδαία άνοδος των επιτοκίων και η κρίση του λιανεμπορίου έφεραν την Signa στα όρια. Οι δανειακές της υποχρεώσεις ξεπέρασαν τα 13 δισεκατομμύρια ευρώ! Όταν οι τιμές των εμπορικών ακινήτων κατέρρευσαν, η μαγεία της αυτοκρατορίας του Μπένκο έσβησε αδύναμη.
Η αρχή του τέλους
Το φθινόπωρο του 2023, οι πρώτες φήμες για προβλήματα ρευστότητας άρχισαν να επιβεβαιώνονται. Οι τράπεζες Deutsche Bank και Julius Baer απέσυραν πιστώσεις, ενώ η Credit Suisse, προτού απορροφηθεί από την UBS, ζήτησε εγγυήσεις, που δεν μπορούσαν να δοθούν. Το Νοέμβριο του 2023, η Signa Real Estate Management κατέθεσε αίτηση πτώχευσης στη Βιέννη. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, κατέρρευσαν και οι θυγατρικές στη Γερμανία και στην Ελβετία. Το «ντόμινο» παρέσυρε 170 εταιρείες του ομίλου, σύμφωνα με στοιχεία του Reuters. Η κατάρρευση θεωρείται η μεγαλύτερη στην ιστορία της αυστριακής οικονομίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκατοντάδες έργα ανάπτυξης σταμάτησαν απότομα, χιλιάδες θέσεις εργασίας κινδυνεύουν, και η κυβέρνηση της Βιέννης αναγκάστηκε να συστήσει επιτροπή έρευνας. Ο ίδιος ο Μπένκο παραιτήθηκε από το διοικητικό συμβούλιο τον Δεκέμβριο, εξαφανίστηκε από τα δημόσια βλέμματα και περιορίστηκε σε δηλώσεις μέσω δικηγόρων.
Το σκάνδαλο πίσω από την πτώση
Η κατάρρευση δεν οφείλεται μόνο στην οικονομία. Η αυστριακή εφημερίδα Der Standard αποκάλυψε ότι, ήδη, από το 2020 υπήρχαν καταγγελίες για αδιαφανείς σχέσεις με πολιτικούς και δωρεές που συνδέονταν με κρατικές αποφάσεις. Έρευνα των εισαγγελικών αρχών εξετάζει ακόμη αν υπήρξαν χρηματοδοτήσεις πολιτικών κομμάτων μέσω ενδιάμεσων εταιρειών του ομίλου. Στη Γερμανία, η Süddeutsche Zeitung δημοσίευσε στοιχεία που δείχνουν ότι μεγάλα έργα της Signa στη Φρανκφούρτη και στο Μόναχο υπερεκτιμήθηκαν κατά 30 % προκειμένου να εξασφαλιστεί τραπεζική δανειοδότηση. Οι εισαγγελικές αρχές της Βαυαρίας ερευνούν, πλέον, ενδεχόμενη απάτη εις βάρος επενδυτών. Δεν έχουν απαγγελθεί κατηγορίες στον Μπένκο προσωπικά, αλλά η εικόνα του καταρρέει. Ο άνθρωπος που ήταν καλεσμένος στις αίθουσες του Νταβός, σήμερα εμφανίζεται ως σύμβολο της υπερβολής μιας εποχής.
Από τη λάμψη στην απαξίωση
Η εικόνα του Μπένκο ως «βασιλιά των ακινήτων» ανήκει στο παρελθόν. Τα έργα-βιτρίνα της Signa, όπως το νέο KaDeWe και ο ουρανοξύστης Elbtower στο Αμβούργο, έχουν παγώσει. Οι εργολάβοι ζητούν πληρωμές, οι τράπεζες προχωρούν σε ρευστοποιήσεις, και το ευρωπαϊκό real estate επανεξετάζει τη φούσκα των τελευταίων ετών. Όπως σημειώνει το Bloomberg, η περίπτωση Μπένκο αποτελεί «σύμπτωμα μιας αγοράς που έμαθε να δανείζεται για να ονειρεύεται». Οι οικονομικοί αναλυτές θεωρούν την πτώση του Μπένκο προειδοποίηση για όλη την ευρωπαϊκή αγορά ακινήτων, που στηρίχθηκε στην αέναη πίστωση και στα χαμηλά επιτόκια. Είναι ένα τέλος μιας αισιόδοξης εποχής και της πίστη στο πρόσωπο που τη συμβόλιζε. Και η πτώση του Ρενέ Μπένκο δεν είναι απλώς επιχειρηματική, αλλά και πολιτισμικά αποκαλυπτική για το τέλος της ιδέας ότι η πολυτέλεια είναι αιώνια. Ο ίδιος, που κάποτε αγόραζε ολόκληρα τετράγωνα στη Βιέννη, βλέπει σήμερα την αυτοκρατορία του να διαλύεται σε δικαστικούς φακέλους. Ο πλούτος που στηρίχθηκε στην εικόνα, στην υπερβολή και στη φαντασίωση της ασφάλειας, γκρεμίστηκε από την ίδια του τη λάμψη. Και η Ευρώπη των ακινήτων δεν έχει ξαναδεί κάτι παρόμοιο. Η κατάρρευση της Signa μοιάζει με καθρέφτη της ευρωπαϊκής ματαιοδοξίας και της ανάγκης της για επενδύσεις όχι σε αξία, αλλά σε εντύπωση…
… Και ο Μπένκο με την παταγώδη πτώση του θυμίζει πως όλα τα γυάλινα κτίρια χρειάζονται θεμέλια που δεν χτίζονται πάνω στην άμμο.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
