Για χρόνια ο όρος «έξυπνη πόλη» ακουγόταν μάλλον αφηρημένος στο ελληνικό κοινό. Συχνά παραπέμπει σε εικόνες από τη Σιγκαπούρη, τη Σεούλ ή το Άμστερνταμ, σε τεχνολογίες που μοιάζουν μακρινές και ακριβές, ή σε σχεδιασμούς που δεν αφορούν τον μέσο πολίτη.
Στην πραγματικότητα, όμως, μια έξυπνη πόλη δεν είναι ένα φουτουριστικό όραμα. Δεν είναι drones που πετούν πάνω από τα κτήρια, ούτε αυτοκινούμενα οχήματα που κινούνται σε γυάλινους διαδρόμους.
Είναι μια αλληλουχία πρακτικών λύσεων που λύνουν καθημερινά προβλήματα όπως τη στάθμευση, τη μετακίνηση, την καθαριότητα, την εξυπηρέτηση του πολίτη, την εξοικονόμηση ενέργειας. Και όταν αυτές οι λύσεις εφαρμόζονται συστηματικά, τότε η πόλη γίνεται πιο ανθρώπινη κι όχι μόνο πιο σύγχρονη τεχνολογικά.
Πάνω σε αυτή τη βάση, η συζήτηση έχει αλλάξει εντελώς. Οι έξυπνες πόλεις στην Ελλάδα δεν αποτελούν πλέον θεωρητική άσκηση αλλά μια μεγάλη, συστηματική προσπάθεια μετασχηματισμού που επηρεάζει καθημερινά χιλιάδες πολίτες.
Και σε αυτή τη μετάβαση υπάρχουν δύο βασικοί πυλώνες. Το μεγάλο πρόγραμμα που αφορά 52 δήμους σε όλη τη χώρα και το παράδειγμα των Τρικάλων, μιας πόλης που απέδειξε ότι η τεχνολογία μπορεί να γίνει εργαλείο πραγματικής αναβάθμισης της ποιότητας ζωής.
Πώς οι έξυπνες πόλεις αλλάζουν την καθημερινότητα
Η ουσία των έξυπνων πόλεων δεν βρίσκεται στην ίδια την τεχνολογία αλλά στον τρόπο που αυτή λύνει πραγματικά, καθημερινά προβλήματα. Έξυπνος φωτισμός που μειώνει το κόστος ενέργειας και βελτιώνει την ασφάλεια.
Συστήματα διαχείρισης στάθμευσης που μειώνουν τον χρόνο αναζήτησης θέσης και περιορίζουν την άσκοπη κυκλοφορία. Αισθητήρες σε κάδους απορριμμάτων που ενημερώνουν τον δήμο πότε πρέπει να αδειάσουν, μειώνοντας άσκοπα δρομολόγια.
Πλατφόρμες παρακολούθησης κυκλοφορίας που επιτρέπουν παρεμβάσεις σε πραγματικό χρόνο και αποσυμφόρηση των δρόμων. Ψηφιακές υπηρεσίες που απαλλάσσουν τον πολίτη από ουρές και χρονοβόρες διαδικασίες.
Όλα αυτά συνθέτουν μια πιο οργανωμένη πόλη, όπου οι δημοτικές υπηρεσίες λειτουργούν με περισσότερα δεδομένα, μεγαλύτερη ταχύτητα και καλύτερο σχεδιασμό. Για τον πολίτη αυτό μεταφράζεται σε πιο ασφαλείς διαδρομές, λιγότερη ταλαιπωρία, καθαρότερους δρόμους και άμεση εξυπηρέτηση. Εν τέλει, μια έξυπνη πόλη γίνεται πιο ανθρώπινη, όχι πιο απρόσωπη.
Η «έξυπνη επανάσταση» 52 ελληνικών δήμων
Τον Ιούλιο του 2024 ανακοινώθηκε επίσημα η ένταξη 52 δήμων στη μεγάλη δράση των Smart Cities, που χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα «Ψηφιακός Μετασχηματισμός» του ΕΣΠΑ 2021-2027.
Πρόκειται για ένα από τα πιο εκτεταμένα προγράμματα που έχουν υλοποιηθεί ποτέ στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, με συνολικό προϋπολογισμό άνω των 235 εκατ. ευρώ και με περισσότερα από 39 εκατ. ευρώ να αφορούν αποκλειστικά τις πρώτες 52 εντάξεις.
Κάθε δήμος λαμβάνει χρηματοδότηση ανάλογα με το μέγεθός του, από 210.000 έως 2,77 εκατ. ευρώ. Με αυτά τα χρήματα υλοποιεί περίπου δέκα έργα smart city, επιλεγμένα από μια «βεντάλια» 38 προτεινόμενων λύσεων, ώστε να προσαρμόζονται στις πραγματικές τοπικές ανάγκες.
Οι πιο δημοφιλείς προτάσεις για επενδύσεις δείχνουν καθαρά πού βρίσκονται οι ανάγκες των ελληνικών πόλεων. Συνολικά αίτηση για ένταξη στο πρόγραμμα είχαν καταθέσει 312 δήμοι με τις προτάσεις τους να είναι ενδεικτικές των αναγκών τους.
Η προστασία από κυβερνοεπιθέσεις και οι λύσεις τηλεργασίας βρίσκονται στην κορυφή, αφού προτάθηκαν από 165 δήμους, δείχνοντας την ανάγκη θωράκισης των κρίσιμων υποδομών.
Η κεντρική ενιαία πλατφόρμα διαχείρισης δεδομένων, την οποία επέλεξαν 149 δήμοι, ανοίγει τον δρόμο για μια νέα εποχή όπου ο δήμος έχει εικόνα για όσα συμβαίνουν σε πραγματικό χρόνο. Σημαντική είναι και η οργάνωση του δημοτικού στόλου, η οποία επιτρέπει αποτελεσματικότερη διαχείριση οχημάτων και καυσίμων. Ο έξυπνος οδηγός πόλης, με καταγραφή επιχειρήσεων και χρήσιμων σημείων, επιλέχθηκε από 144 δήμους, ενώ το σύστημα ηλεκτρονικών πληρωμών, που διευκολύνει τις συναλλαγές, από 135.
Οι υπουργοί Θοδωρής Λιβάνιος και Δημήτρης Παπαστεργίου τόνισαν τότε ότι στόχος είναι κάθε δήμος να αποκτήσει τα εργαλεία για να γίνει πιο φιλικός, πιο προσβάσιμος και πιο βιώσιμος. Η έμφαση δεν δίνεται πια στη βιτρίνα αλλά στη λειτουργικότητα, στην ασφάλεια, στη διαφάνεια και στη διευκόλυνση του πολίτη.
Φυσικά και άλλοι δήμοι ακολουθούν ανάλογη στρατηγική με έργα μεγάλης ή μικρότερης κλίμακας, αφού είναι ξεκάθαρο ότι το μέλλον δε μπορεί να μην συνδυαστεί με πιο έξυπνες, ανθρώπινες και προσιτές πόλεις για τους δημότες τους.
Τρίκαλα: Το ελληνικό πρότυπο της έξυπνης πόλης
Αν υπάρχει μία πόλη που κατάφερε να αποδείξει τι μπορεί να κάνει η τεχνολογία όταν υπάρχει στρατηγική, αυτή είναι τα Τρίκαλα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο σημερινός υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου, διετέλεσε επί εννέα χρόνια δήμαρχος της πόλης, οδηγώντας μια βαθιά μεταρρύθμιση που άλλαξε την εικόνα των Τρικάλων.
Το πιο χαρακτηριστικό σύμβολο της νέας εποχής βρίσκεται στο ισόγειο του δημαρχείου της πόλης. Πρόκειται για ένα ανοιχτό κέντρο ελέγχου, με μεγάλες οθόνες που δείχνουν την κατάσταση της πόλης σε πραγματικό χρόνο. Εκεί, ο πολίτης μπορεί να δει την πληρότητα των θέσεων στάθμευσης ΑμεΑ, την ποιότητα του πόσιμου νερού, τη ροή της κίνησης, το επίπεδο ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, ακόμη και την κίνηση του δημοτικού στόλου. Αυτό που για τις περισσότερες πόλεις θα ήταν ένα κλειστό δωμάτιο, στα Τρίκαλα είναι προσβάσιμο και ορατό, συμβολίζοντας μια νοοτροπία που θέλει την τεχνολογία δίπλα στον πολίτη.
Οι πρώτες βάσεις μπήκαν το 2004 με το e-trikala, μια Αναπτυξιακή Εταιρεία ΟΤΑ που έδωσε στον δήμο τεράστια ευελιξία να διεκδικεί και να υλοποιεί ευρωπαϊκά προγράμματα. Ήταν η εποχή που η πόλη κατασκεύαζε ένα από τα πρώτα μητροπολιτικά δίκτυα οπτικών ινών στην Ελλάδα και πρόσφερε δημόσιο Wi-Fi όταν αυτό ακουγόταν σχεδόν εξωτικό. Σήμερα, το δημοτικό δίκτυο οπτικών ινών ξεπερνά τα 48 χλμ.
Σημαντικά ήταν και τα πιλοτικά προγράμματα, όπως το CityMobil2, όπου έξι αυτόνομα λεωφορεία εκτέλεσαν χιλιάδες δρομολόγια στην πόλη, προσελκύοντας τεράστιο διεθνές ενδιαφέρον. Ωστόσο, η πραγματική αλλαγή δεν ήρθε από τα εντυπωσιακά πειραματικά έργα αλλά από τις απλές λύσεις που έλυσαν συγκεκριμένα προβλήματα.
Ένα παράδειγμα είναι η γραμμή εξυπηρέτησης 20000, μέσω της οποίας ο πολίτης μπορούσε να καταγγέλλει βλάβες και προβλήματα και να παρακολουθεί την επίλυσή τους. Από 2.193 αιτήματα το 2017, η πόλη έφτασε σχεδόν στα 19.000 το 2023, έχοντας δημιουργήσει μια νέα κουλτούρα αλληλεπίδρασης ανάμεσα στον δήμο και τους δημότες.
Σήμερα, τα Τρίκαλα συμμετέχουν σε ένα νέο μεγάλο πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο από το Ταμείο Ανάκαμψης, με στόχο τη μετάβαση στη φάση “restart mAI city”. Προβλέπεται αυτοματοποίηση φωτεινών σηματοδοτών, νέες εφαρμογές ενημέρωσης πολιτών, σύστημα ανταμοιβής με Tricoins, αλλά και επέκταση ψηφιακών υπηρεσιών.
Η επόμενη ημέρα για τις ελληνικές έξυπνες πόλεις
Η εμπειρία των Τρικάλων δείχνει ότι η τεχνολογία μπορεί να αλλάξει μια πόλη μόνο όταν ενώνει τη βιτρίνα με το αποτέλεσμα. Τα έργα που υλοποιούνται σε όλο και περισσότερους ελληνικούς δήμους αποτελούν ένα κρίσιμο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
Αν αξιοποιηθούν σωστά, μπορούν να δημιουργήσουν πόλεις με καλύτερη ποιότητα αέρα, λιγότερη κίνηση, καλύτερο φωτισμό, αποδοτικότερη καθαριότητα και ψηφιακές υπηρεσίες που καταργούν την ταλαιπωρία.
Οι «έξυπνες πόλεις» πρέπει να γίνουν κανόνας κι όχι εξαίρεση
Στο τέλος της ημέρας, μια έξυπνη πόλη είναι μια πόλη που λειτουργεί καλύτερα και όχι πιο περίπλοκα. Είναι μια πόλη που απαντά στα προβλήματα πριν αυτά γίνουν αντιληπτά, που εξοικονομεί πόρους για να τους επενδύσει αλλού και που δίνει στους πολίτες τη δυνατότητα να ζουν με μεγαλύτερη ασφάλεια, ταχύτητα και άνεση.
Αν τα Τρίκαλα αποτέλεσαν την αρχή και το πρόγραμμα των 52 δήμων αποτελεί τη συνέχεια, τότε η πραγματική δοκιμασία της επόμενης δεκαετίας θα είναι να γίνει η «έξυπνη πόλη» ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
