H Πέννυ Κοντογεώργου, e-Business & ICT Lawyer και Managing Partner της δικηγορικής εταιρείας ZK Law Firm, μας μίλησε για το πώς η τεχνολογία και η εφαρμογή της σε όλο το φάσμα της αγοράς χρήζει σωστών νομικών συμβουλών και υποστήριξης. Από τις συμβάσεις πώλησης, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι όροι χρήσης, τα ζητήματα ηλεκτρονικών πληρωμών, το portfolio με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας μέχρι και την στρατηγική Digital Marketing, οι νομικές συμβουλές αποδεικνύονται απαραίτητες για τον Έλληνα επιχειρηματία.
1. Ποια είναι η δραστηριότητα του γραφείου σας;
Η Τεχνολογία και η εφαρμογή της από τις επιχειρήσεις όλων των βιομηχανιών και κλάδων της οικονομίας τόσο στο σχεδιασμό των προϊόντων και υπηρεσιών τους, όσο και στο σχεδιασμό του operational excellence.
Η δικηγορική εταιρεία μας ΖΟΥΛΟΒΙΤΣ – ΚΟΝΤΟΓΕΩΡΓΟΥ (ZK LAW FIRM) ιδρύθηκε το 2018 από εμένα και τη Μίνα ΖΟΥΛΟΒΙΤΣ και αποτελεί το επιστέγασμα μιας εξαιρετικά επιτυχούς και πολυετούς αυτοτελούς δραστηριοποίησης της κάθε μιας μας στο χώρο του Ηλεκτρονικού Εμπορίου και των Ψηφιακών Τεχνολογιών. Σήμερα αποτελεί την πρωτοπόρο στο χώρο του Δικαίου της Τεχνολογίας, διότι είναι ίσως η μόνη που εξειδικεύεται πάνω από μια εικοσαετία αποκλειστικά στα νομικά ζητήματα του Ψηφιακού Μετασχηματισμού, του Ηλεκτρονικού Εμπορίου και των Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και τα τελευταία χρόνια και των αναδυόμενων Τεχνολογιών Βιομηχανίας 4.0 (AI, IoT, VR, Big Data, Cloud Computing, κ.α.).
Ειδικότερα παρέχουμε στρατηγικές νομικές συμβουλές σε Εμπόρους όλων των κλάδων που επιχειρούν στο Ηλεκτρονικό Εμπόριο, για ζητήματα σχετικά με την προστασία καταναλωτή, ηλεκτρονικών πληρωμών, προσωπικών δεδομένων, διαφήμισης, ανταγωνισμού, πνευματικής ιδιοκτησίας, ευθύνης, εταιρικού μετασχηματισμού, εμπορικού δικαίου, χρηματοδοτήσεων, κ.ά.
Υποστηρίζουμε μεγάλης κλίμακας IT Projects που μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν τη χρήση μοντέλων λειτουργίας επιχειρησιακών πληροφοριακών συστημάτων που παρέχονται ως υπηρεσία SaaS, PaaS, τη χρήση υποδομών για τη μεταφορά δεδομένων σε υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους (Cloud Services), τη χρήση τεχνολογιών αυτοματοποίησης παραγωγής, ανάλυσης δεδομένων, Governance, Security, τη λειτουργία ηλεκτρονικής τιμολόγησης, ηλεκτρονικών υπογραφών, τη μεταβίβαση ΙΤ υποδομών και αδειών δυνάμει συγχωνεύσεων και εξαγορών κ.α.
Τα τελευταία χρόνια όπως ανέφερα και παραπάνω η ενασχόλησή μας έχει επεκταθεί και στις τεχνολογίες buzzword όπως τις αποκαλώ, δηλαδή το Blockchain, AI, IoT, Smart Contracts, NFTs, Crypto κ.α. για την εφαρμογή των οποίων η πρόσφατη νομοθεσία σε ευρωπαικό και εθνικό επίπεδο θέτει πλαίσιο στις υπόχρεες επιχειρήσεις, οπότε και παρέχουμε σε αυτές κρίσιμη καθοδήγηση για το σχεδιασμό των προϊόντων / υπηρεσιών τους.
Σημαντική είναι επίσης και η νομική συνδρομή μας σε disruptive Startup ομάδες στο χώρο του FinTech, RegTech, InsurTech, FoodTech, HeathTech κ.α, για τις οποίες αναλαμβάνουμε από τα ζητήματα κανονιστικής συμμόρφωσης, τη σύσταση των εταιρειών τους, τις χρηματοδοτήσεις, ανάπτυξης σε άλλες αγορές κ.α.
Την αφοσίωσή μας μας αυτή στην Τεχνολογία έχουν αναγνωρίσει διακεκριμένοι νομικοί επιστήμονες από τη διεθνή σκηνή, κατατάσσοντας την εταιρεία μας το 2022, στον διεθνή οδηγό αξιολόγησης δικηγορικών γραφείων & εταιρειών Legal 500 EMEA 2022, με την τιμητική διάκριση: η πρώτη δικηγορική εταιρεία στην Ελλάδα στην κατηγορία “Firms to Watch”, “diversifying into new practice areas”. Για τους ίδιους λόγους η Εταιρεία μας έλαβε και το 2021 και δυο ακόμα διακρίσεις στα Business Law Awards αυτή της “Best Law Firm in Digital Transformation” και “Highly Commended TMT Project”.
2. Ποια είναι τα πιο σημαντικά νομικά πεδία που πρέπει να προσέξει μια επιχείρηση όσον αφορά στο Ηλεκτρονικό Εμπόριο;
Πολλά και όλα στρατηγικά. Καταρχήν θα πρέπει να διευκρινιστεί το μοντέλο ηλεκτρονικών πωλήσεων που θα υιοθετήσει η επιχείρηση, διότι με βάση αυτό καθορίζεται το lifecycle της πώλησης και άρα και τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της επιχείρησης: είναι B2C και άρα εφαρμόζονται διατάξεις για την προστασία του καταναλωτή ή B2B; Είναι μοντέλο Direct 2 Consumer, οπότε να πρέπει να εξεταστούν τυχόν ζητήματα απαγόρευσης πωλήσεων λόγω συμφωνιών διανομής/ αποκλειστικής αντιπροσωπείας; Αν οι πωλήσεις θα διενεργούνται μέσω Πλατφορμών/ Marketplace, πρέπει να εξεταστεί περαιτέρω το μοντέλο πωλήσεων του εκάστοτε Marketplace, ώστε να προσδιοριστούν ποιος θα διενεργεί την πώληση, ποιος τη διανομή, ποιος θα θεωρηθεί ο υπεύθυνος επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων, ρόλοι δηλαδή που καθορίζουν τις εκατέρωθεν υποχρεώσεις. Αν πάλι πρόκειται για μοντέλο Franchise Online, πολλά ακόμα θα πρέπει να διερευνηθούν, όπως ενδεικτικά πώς ενδεχόμενες διαφοροποιήσεις στις γεωγραφικές περιοχές που εξυπηρετεί online ο franchisee επηρεάζουν τη συμφωνία για τις πωλήσεις “offline”, τι γίνεται αν κάποιος Franchisee δε θέλει να συμμετέχει στις online κτλ,. Το μοντέλο πωλήσεων και συνεργασιών είναι η άκρη του νήματος που πρέπει πρώτα να τραβηχτεί για να καθοριστεί ο καμβάς των υποχρεώσεων και δικαιωμάτων.
Οι συμβάσεις πώλησης, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι Όροι Χρήσης. Οι όροι τους δεν είναι υπόθεση copy paste της πολιτικής του διπλανού. Είναι η ευκαιρία της επιχείρησης να παρουσιάσει τη δική της πολιτική που διέπει την πώληση των προϊόντων/ υπηρεσιών της και καθορίζει τις ευθύνες της. Οι όροι αυτοί θα πρέπει να ανταποκρίνονται τόσο στα συστήματα, όσο και στο operational excellence της επιχείρησης αναφορικά με τον κύκλο της πώλησης.
Ζητήματα ηλεκτρονικών πληρωμών. Πέρα από την ανάγκη να επιστρατεύσει η επιχείρηση τους κατάλληλους συνεργάτες για την παροχή τραπεζικών υπηρεσιών που ταιριάζουν στο μοντέλο της που θα της επιτρέψουν να κρατήσει το user experience στα επίπεδα που επιθυμεί (εύκολο onboarding, προγράμματα επιβράβευσης κλπ), είναι σημαντικό η επιχείρηση να λάβει τα κατάλληλα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα προκειμένου να επιδείξει συμμόρφωση με τη νομοθεσία και να είναι έτοιμη να διαχειριστεί περιπτώσεις απάτης διατηρώντας παράλληλα ένα φιλικό προς το χρήστη περιβάλλον (λ.χ υιοθέτηση μηχανισμών Strong Customer Authentication όταν, όπου και στο βαθμό που απαιτείται)
Το Portfolio με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας όπου συγκαταλέγονται τα εμπορικά σήματα, domain names, designs, δικαιώματα τυχόν στον κώδικα των eCommerce εφαρμογών κ.α, πρέπει να δημιουργηθεί, ώστε αφενός να μη προσκρούει η επιχείρηση κατά την άσκηση του Ηλεκτρονικού Εμπορίου σε τυχόν δικαιώματα τρίτων που προϋπάρχουν, αφετέρου να αποτρέψει τρίτους από την καταστρατήγηση των δικών της δικαιωμάτων.
Η στρατηγική Digital Marketing είναι πλέον κομβική, καθώς βρίσκει άμεση εφαρμογή ο GDPR, δεδομένης της συλλογής και επεξεργασίας μεγάλου όγκου προσωπικών δεδομένων που είναι σύμφυτη με τη διαφήμιση στο διαδίκτυο (βλ. cookies, google analytics)
Όλα τα παραπάνω είναι ενδεικτικά. Θέλω να υπογραμμίσω όμως ότι η αξιολόγηση των νομικών ζητημάτων μιας επιχείρησης που εισέρχεται στο Ηλεκτρονικό Εμπόριο είναι δυναμική, όσο δυναμικό είναι και το eCommerce: Κάθε νέα λειτουργία, χαρακτηριστικό, τεχνολογία, διαδικασία, συνεργασία, προϊόν/ υπηρεσία, πρέπει να περνάει από νομική θεώρηση πριν την εφαρμογή τους.
- Ποια είναι το πιο συχνά νομικά λάθη των επιχειρήσεων στο Ηλεκτρονικό Εμπόριο;
Η άγνοια του βαθμού και της έκτασης που η νομοθεσία δύναται να επηρεάζει ή/ και να ανατρέπει τα επιχειρηματικά πλάνα στο Ηλεκτρονικό Εμπόριο, οδηγεί τις επιχειρήσεις στο ένα και μοναδικό κατηγορικά νομικό σφάλμα: τη μη συμπερίληψη της σωστής νομικής καθοδήγησης στο αρχικό στάδιο του e-επιχειρείν, αυτό του στρατηγικού σχεδιασμού.
Συνήθως ο δικηγόρος καλείται λίγες μέρες πριν το ‘launching’ για να συντάξει τους Όρους Χρήσης και την Πολιτική Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Και την ώρα του ‘Go to the Market’ ξετυλίγεται το γαϊτανάκι με τις νομικές παραλείψεις, που θέτουν, λόγω υψηλού συνήθως νομικού ρίσκου, υπό αμφισβήτηση το μοντέλο πωλήσεων/ υπηρεσιών και τις σχετικές με αυτό στρατηγικές συνεργασίες, τις ροές εσόδων, στα κόστη, τα budgets, τα χρονοδιαγράμματα του Break Even, τις πηγές και τα ποσά χρηματοδότησης, κ.α.
Ενδεικτικό, ωστόσο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δημιουργία στρατηγικού πλάνου για το σχεδιασμό και λειτουργία ενός Marketplace, το οποίο δε λαμβάνει υπόψη διατάξεις της νομοθεσίας περί ηλεκτρονικών πληρωμών (τη γνωστή PSD2), δυνάμει της οποίας ο ενδιάμεσος πάροχος που διαμεσολαβεί ανάμεσα στους χρήστες, δε δικαιούται να εισπράττει την αμοιβή για λογαριασμό του επιχειρηματικού χρήστη, παρά μόνο υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Ξέρεις τι σημαίνει αυτό για την επιχείρηση; Υποχρεωτική συνεργασία με ένα Ίδρυμα Πληρωμών, επιπλέον κόστος, επιπλέον χρόνος για τη διασύνδεση των πληροφοριακών συστημάτων, περισσότερο frustration για τους επιχειρηματικούς χρήστες που καλούνται σε Digital Onboarding από το Ίδρυμα, ειδικά αν ανήκουν σε κατηγορία επαγγελματιών που δεν είναι οργανωμένοι με γραφειοκρατικά, digital υπηρεσίες κτλ..
Άλλοι στην περίπτωση των Marketplaces πάλι, δε λαμβάνουν υπόψη τυχόν άδειες που απαιτούνται για τη λειτουργία του, όπως ενδεικτικά τουριστική άδεια, άδεια διαμεσολάβησης στη μεταφορά, υγειονομικές, άδεια διανομέα κ.α. Και στην Ελλάδα άδεια σημαίνει καθυστέρηση και κόστος. Και εκεί αναγκάζονται να αλλάξουν το μοντέλο και άρα και το revenue stream, και άρα και το χρόνο κερδοφορίας, δηλαδή όλο το επιχειρηματικό τους πλάνο. Εκεί έχουμε δει επενδυτές να αποσύρονται και ωραίες ιδέες και προϊόντα (πλατφόρμες σε MVP) να εγκαταλείπονται.
Από τις σοβαρές επίσης περιπτώσεις που έχω συναντήσει και είναι ενδεικτική της έλλειψης νομικής θεώρησης του πλάνου δραστηριοποίησης στο Ηλεκτρονικό Εμπόριο στο στάδιο του σχεδιασμού, ήταν ενός μεγάλου e-shop, το οποίο κατά την περίοδο διαπραγματεύσεων για την εξαγορά του, διαπιστώθηκε στο νομικό έλεγχο ότι δεν είχε κατοχυρώσει τα εμπορικά του σήματα, το domain του δε, προσέκρουε σε πρυπάρχον κοινοτικό εμπορικό σήμα. Οι συζητήσεις ναυάγησαν και η επιχείρηση αναγκάστηκε να κάνει rebranding του οποίο κόστισε ακριβά.
Περιττό βεβαίως να αναφέρω ουσιώδεις ελλείψεις σε πολύ βασικά θέματα προστασίας προσωπικών δεδομένων, όπως για παράδειγμα είναι η δημιουργία βάσεων δεδομένων με εκατοντάδες χιλιάδες αποδέκτες Newsletters χωρίς σωστή νομιμοποίηση για την αποστολή αυτών, άρα παράνομης βάσης, ή όπως των μηχανισμών άσκησης δικαιωμάτων των υποκειμένων των δεδομένων, περιπτώσεις που έχουν ήδη οδηγήσει αρκετά e-shop στην πύλη της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και σε υψηλά πρόστιμα.
Ελπίζω ότι θα φτάσει σύντομα η εποχή που και ο μέσος Έλληνας επιχειρηματίας θα καταλάβει πως η συμμόρφωση με τη νομοθεσία θα δημιουργήσει γέφυρα εμπιστοσύνης με τον καταναλωτή και τελικά θα φέρει ROI και Conversion στην επιχείρησή του.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
