Θυμάστε την εποχή που αγοράζαμε το αγαπημένο μας βιντεοπαιχνίδι και περνούσαμε ώρες θαυμάζοντας το εξώφυλλο, το artwork και το προσεγμένο κουτί;
Όταν ανοίγαμε τη συσκευασία και ξεκινούσαμε να ξεφυλλίζουμε το manual, διαβάζοντας την ιστορία του ήρωα, τις κινήσεις και τα tips, λες και ετοιμαζόμασταν για μια ιερή αποστολή;
Ή μήπως θυμάστε το αίσθημα όταν αγοράζαμε ένα νέο CD; Το άνοιγμα του κουτιού ήταν τελετουργία. Το φυλλάδιο με τους στίχους, τις φωτογραφίες του συγκροτήματος ή του καλλιτέχνη, ίσως και κάποιο προσωπικό σημείωμα ή ευχαριστίες.
Όλα είχαν μια υλική υπόσταση, ένα βάρος, έναν χαρακτήρα. Και το ίδιο συνέβαινε με τα DVD. Special εκδόσεις, director’s cut, αφίσες, artbooks, πλούσιο υλικό που γέμιζε τα ράφια μας, τις βιβλιοθήκες μας, το δωμάτιό μας. Ένα αληθινό σύμπαν που μπορούσαμε να κρατήσουμε στα χέρια μας.
Αυτή ήταν η εποχή της συλλογής, της απόκτησης, του να «ανήκει» κάτι σε σένα. Όχι απλώς να το έχεις δει ή ακούσει, αλλά να το έχεις, να το κατέχεις. Να το δείχνεις, να το προσφέρεις, να το ξαναζείς.
Ο κίνδυνος της εποχής των ψηφιακών συνδρομών
Σήμερα, ζούμε στην εποχή των ψηφιακών συνδρομών. Spotify για τη μουσική, Netflix για τις ταινίες, PlayStation Plus για τα παιχνίδια. Με λίγα ευρώ τον μήνα, έχουμε πρόσβαση σε χιλιάδες τίτλους.
Όμως δεν κατέχουμε τίποτα. Δεν ανοίγουμε κουτιά, δεν μυρίζουμε το μελάνι του έντυπου, δεν κρατάμε manuals, δεν ξεφυλλίζουμε στίχους. Ακούμε, βλέπουμε, παίζουμε και… προσπερνάμε.
Το ίδιο το αντικείμενο έχει χαθεί. Η αγορά έγινε ενοικίαση. Η εμπειρία έγινε υπηρεσία. Και, χωρίς να το καταλάβουμε, χάσαμε κάτι πολύτιμο. Την υλικότητα του πολιτισμού μας.
Μπορεί να έχουμε μεγαλύτερη πρόσβαση από ποτέ, αλλά αυτή η αφθονία έρχεται χωρίς την αίσθηση της κατοχής. Οι μουσικές μας βιβλιοθήκες δεν είναι πια ράφια με CD, αλλά λίστες αναπαραγωγής.
Τα βιντεοπαιχνίδια μας δεν είναι κουτιά με θήκες, αλλά λήψεις στο cloud. Οι ταινίες μας δεν συνοδεύονται από αφίσες και making-of, αλλά από έναν αλγόριθμο που λέει «ίσως σας αρέσει κι αυτό».
Μια πολύπλευρη μετάβαση
Η μετάβαση αυτή δεν είναι μόνο τεχνική. Είναι ψυχολογική, πολιτιστική, αισθητική. Μας απομακρύνει από την έννοια της σχέσης με το έργο τέχνης. Δεν «ανήκουμε» πια σε κάτι, ούτε «ανήκει» κάτι σε εμάς. Είμαστε προσωρινοί χρήστες σε έναν ψηφιακό κόσμο όπου όλα είναι διαθέσιμα, αλλά τίποτα δεν είναι πραγματικά δικό μας.
Ας αναρωτηθούμε κάτι απλό. Πότε ήταν η τελευταία φορά που κρατήσαμε κάτι καινούριο στα χέρια μας και νιώσαμε τη συγκίνηση της απόκτησης; Πότε ήταν η τελευταία φορά που αφιερώσαμε χρόνο να εξερευνήσουμε το artwork ενός άλμπουμ ή να μυρίσουμε το χαρτί ενός manual; Αυτές οι μικρές στιγμές που ξυπνούσαν τις αισθήσεις μας είναι που έδιναν ουσία στην εμπειρία του καταναλωτή.
Η συλλογή κάποτε ήταν τέχνη. Ήταν ένα είδος αυτοέκφρασης. Οι δίσκοι στο ράφι έλεγαν κάτι για εμάς. Τα κουτιά των παιχνιδιών ήταν δείγμα πάθους. Τα DVD με τις special editions ήταν κόσμημα σε μια εποχή που σεβόταν τον δημιουργό και τον καταναλωτή. Τώρα, όλα αυτά έχουν αντικατασταθεί από άυλες λίστες, προσωρινά downloads και ένα αδιάκοπο scroll.
Η αναλογική εποχή αντιστέκεται
Και όμως, το αναλογικό κομμάτι δεν έχει πεθάνει. Απλώς υποχώρησε. Υπάρχουν ακόμα συλλέκτες, φανατικοί της φυσικής μορφής, άνθρωποι που πληρώνουν αδρά για παλιά CD, περιορισμένες εκδόσεις βινυλίων, σφραγισμένα βιντεοπαιχνίδια ή box sets ταινιών.
Αυτό δείχνει πως η ανάγκη για την υλική υπόσταση των πραγμάτων δεν έχει εξαφανιστεί, απλώς έχει περιθωριοποιηθεί.
Η νοσταλγία δεν είναι αδυναμία. Είναι ένδειξη ότι κάτι σημαντικό έχει χαθεί. Ότι η εμπειρία του να αγαπάς ένα έργο τέχνης περιελάμβανε και τη φυσική του παρουσία. Ότι η κουλτούρα δεν είναι μόνο δεδομένα, αλλά και τελετουργίες. Το άνοιγμα ενός κουτιού, το ξετύλιγμα του πλαστικού, το ξεφύλλισμα ενός booklet, όλα αυτά είναι μέρη της εμπειρίας.
Μήπως χάνουμε πιο πολλά από όσα κερδίζουμε;
Και σήμερα, όσο οι συνδρομές αυξάνονται και οι συλλογές εξαφανίζονται, ίσως είναι η ώρα να αναρωτηθούμε: τι χάνουμε στην πορεία;
Μπορεί να είναι πιο εύκολο να ακούς μουσική στο Spotify, αλλά θα νιώσεις ποτέ αυτό το ρίγος όταν δεις το εξώφυλλο του δίσκου που σου άλλαξε τη ζωή;
Μπορεί να είναι πιο φτηνό να βλέπεις ταινίες στο Netflix, αλλά θα νιώσεις ποτέ την ανυπομονησία που ένιωθες όταν περίμενες την κυκλοφορία του αγαπημένου σου DVD box set;
Έχουμε πιο πολλά χωρίς να έχουμε τίποτα
Μπορεί να είναι πιο βολικό να παίζεις παιχνίδια από το cloud, αλλά θα νιώσεις ποτέ την ίδια ικανοποίηση που σου έδινε το να κρατάς το κουτί στα χέρια σου, να μυρίζεις το χαρτί, να διαβάζεις το manual σαν προοίμιο της περιπέτειας που ερχόταν;
Δεν είναι απλώς ρομαντισμός. Είναι μια βασική ανάγκη. Για ουσία. Για σύνδεση. Για εμπειρία.
Ας μην αφήσουμε την τεχνολογία να εξαλείψει τη χαρά της υλικής κουλτούρας. Ας επαναφέρουμε την αξία της συλλογής, της αισθητικής, της φυσικής επαφής με το έργο.
Γιατί τελικά, αυτό που κρατάμε στα χέρια μας, είναι και αυτό που κρατάμε στην καρδιά μας.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
