Η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί πλέον μια αφηρημένη έννοια, ένα θεωρητικό σενάριο για το μέλλον ή ένα πρόβλημα που αφορά μονάχα τις επόμενες γενιές. Αντιθέτως, είναι μια παρούσα πραγματικότητα που ήδη διαμορφώνει τις ζωές μας, επηρεάζει τις οικονομίες και απειλεί τη σταθερότητα των κοινωνιών. Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της McKinsey & Company, οι φυσικοί και κοινωνικοοικονομικοί κίνδυνοι που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή εντείνονται με αυξανόμενο ρυθμό και απαιτούν άμεση, συντονισμένη και πολυεπίπεδη δράση από κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και κοινωνικούς φορείς.
Από τη Βιομηχανική Επανάσταση έως σήμερα, οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν προκαλέσει τη συσσώρευση σχεδόν 2,5 τρισεκατομμυρίων μετρικών τόνων διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) στην ατμόσφαιρα, οδηγώντας σε αύξηση της συγκέντρωσής του κατά 67%. Αυτή η μαζική εκπομπή έχει ήδη προκαλέσει μη αναστρέψιμες συνέπειες στο κλίμα του πλανήτη. Ακόμη και αν σταματούσαμε όλες τις εκπομπές από σήμερα, η ποσότητα του CO₂ που έχει ήδη συσσωρευτεί είναι αρκετή για να διατηρήσει την υπερθέρμανση του πλανήτη σε ανησυχητικά επίπεδα για πολλές δεκαετίες. Πρόκειται για μια νέα κανονικότητα που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε.
Η φύση του κλιματικού κινδύνου είναι σύνθετη και χαρακτηρίζεται από επτά διακριτά χαρακτηριστικά, όπως τα παρουσιάζει η McKinsey. Πρώτον, είναι ένας κίνδυνος αυξανόμενος. Τα φυσικά φαινόμενα, όπως οι καταιγίδες, οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες και οι ξηρασίες, εμφανίζονται πλέον με μεγαλύτερη συχνότητα και σφοδρότητα, οδηγώντας σε καταστροφές που δεν είναι πλέον μόνο «ακραίες», αλλά σχεδόν αναμενόμενες. Δεύτερον, ο κίνδυνος είναι χωρικός, δηλαδή εκδηλώνεται τοπικά, αλλά με συνέπειες που διαπερνούν σύνορα και τομείς. Δεν επηρεάζονται όλες οι περιοχές με τον ίδιο τρόπο, από τη στιγμή που χώρες, πόλεις και ακόμα και γειτονιές μπορεί να αντιμετωπίζουν πολύ διαφορετικές μορφές απειλής.
Τρίτον, ο κλιματικός κίνδυνος είναι μη στατικός. Δεν είναι σταθερός ούτε προβλέψιμος με βάση τα ιστορικά δεδομένα. Το γεγονός ότι μια περιοχή δεν είχε ποτέ ξηρασία ή πλημμύρα στο παρελθόν δεν σημαίνει πως δεν θα πληγεί στο μέλλον. Η δυναμική της αλλαγής καθιστά απαραίτητη τη χρήση νέων εργαλείων πρόβλεψης και λήψης αποφάσεων. Τέταρτον, είναι μη γραμμικός: οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν αυξάνονται σταδιακά, αλλά μπορεί να εκτοξευτούν απότομα, όταν ξεπεραστούν κρίσιμα φυσικά ή κοινωνικά όρια, προκαλώντας καταρρεύσεις συστημάτων και αλυσιδωτές κρίσεις.
Πέμπτον, είναι συστημικός. Ένα τοπικό γεγονός –όπως μια πλημμύρα ή μια πυρκαγιά– μπορεί να διαταράξει ολόκληρες εφοδιαστικές αλυσίδες, να επηρεάσει τιμές τροφίμων ή ενέργειας και να οδηγήσει σε κοινωνικές αναταραχές σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές. Έκτον, ο κίνδυνος είναι άνισα κατανεμημένος, καθώς πλήττει δυσανάλογα τις ευάλωτες κοινότητες, τις φτωχότερες χώρες και τις κοινωνικές ομάδες με λιγότερους πόρους προσαρμογής, ακόμη και αν αυτές συνέβαλαν ελάχιστα στο πρόβλημα. Τέλος, είναι επιταχυνόμενος. Όσο περισσότερο καθυστερούμε τη λήψη μέτρων, τόσο πιο δύσκολη, δαπανηρή και αναποτελεσματική γίνεται η όποια μελλοντική παρέμβαση.
Η αντιμετώπιση του κλιματικού κινδύνου, σύμφωνα με την McKinsey, οφείλει να στηρίζεται σε τρεις βασικές στρατηγικές. Η πρώτη είναι η ενσωμάτωση της ανάλυσης του κλιματικού κινδύνου σε κάθε επίπεδο λήψης αποφάσεων, από τις επενδυτικές επιλογές και την αστική ανάπτυξη έως τον σχεδιασμό προϊόντων και την πολιτική προστασία. Δεν αρκεί να γνωρίζουμε ότι υπάρχει πρόβλημα, αλλά χρειάζεται αυτό να λαμβάνεται υπόψη σε κάθε επιχειρησιακή, πολιτική και κοινωνική απόφαση.
Η δεύτερη στρατηγική είναι η επιτάχυνση της προσαρμογής. Αυτό σημαίνει την κατασκευή ανθεκτικών υποδομών, την υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων στην αγροτική παραγωγή, τη δημιουργία συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και τη μεταρρύθμιση των πολεοδομικών σχεδίων ώστε να λαμβάνουν υπόψη τους μελλοντικούς κλιματικούς κινδύνους. Η πρόληψη είναι πολύ πιο αποτελεσματική, και οικονομικά αποδοτική, από την αποκατάσταση ζημιών.
Η τρίτη και πιο κρίσιμη στρατηγική είναι η αποανθρακοποίηση σε μαζική κλίμακα. Η μετάβαση σε μηδενικές καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι η μόνη βιώσιμη λύση για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Αυτό απαιτεί ριζικές αλλαγές στο ενεργειακό σύστημα, μαζικές επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τεχνολογική καινοτομία και -κυρίως- πολιτική βούληση και κοινωνική συναίνεση.
Ο κλιματικός κίνδυνος δεν είναι πια κάτι που μπορούμε να αγνοήσουμε ή να αφήσουμε για το μέλλον. Αντιθέτως, μας καλεί να επαναπροσδιορίσουμε τις αξίες, τις προτεραιότητες και τους τρόπους με τους οποίους λειτουργούν οι οικονομίες και οι κοινωνίες μας. Η κατανόηση της φύσης του κινδύνου είναι το πρώτο βήμα. Η ανάληψη δράσης είναι το επόμενο και είναι επιτακτικό να συμβεί τώρα.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
