Τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εντείνει τις προσπάθειές της για τη μείωση του καπνίσματος, αναγνωρίζοντας τις τεράστιες συνέπειες που έχει για τη δημόσια υγεία. Το κάπνισμα εξακολουθεί να είναι μία από τις βασικές αιτίες σοβαρών ασθενειών, όπως ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά νοσήματα, και κάθε χρόνο χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν πρόωρα εξαιτίας του. Με στόχο να αλλάξει αυτή την εικόνα, η ΕΕ προσπαθεί να χτίσει μια νέα πραγματικότητα στην οποία το κάπνισμα δεν θα έχει θέση, ειδικά στις νεότερες γενιές.
Ένας από τους βασικούς άξονες αυτής της πολιτικής είναι να γίνουν τα καπνικά προϊόντα λιγότερο ελκυστικά, λιγότερο προσβάσιμα και, σε βάθος χρόνου, ολοένα και πιο αδιάφορα, ιδιαίτερα για τους νέους. Για να το πετύχει αυτό, η ΕΕ έχει θεσπίσει αυστηρούς κανόνες για τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται τα προϊόντα καπνού, καθώς τα πακέτα είναι υποχρεωτικό να φέρουν σοκαριστικές φωτογραφίες και προειδοποιήσεις για τις συνέπειες του καπνίσματος, ενώ έχει απαγορευτεί η χρήση αρωματικών ή γευστικών ουσιών που τα καθιστούν πιο ευχάριστα. Στόχος είναι να αφαιρεθεί από το κάπνισμα το στοιχείο της «γοητείας» ή της μόδας και να μείνει μόνο η πραγματικότητα, δηλαδή ότι είναι ένας εθισμός με σοβαρές επιπτώσεις.
Ταυτόχρονα, ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέσα που διαθέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση για να περιορίσει το κάπνισμα είναι η αύξηση της φορολογίας στα προϊόντα καπνού. Η λογική πίσω από αυτό το μέτρο είναι σχετικά απλή, αλλά ιδιαίτερα αποδοτική. Όσο πιο ακριβό γίνεται ένα προϊόν, τόσο λιγότερο προσιτό γίνεται, ειδικά για εκείνες τις ομάδες του πληθυσμού που είναι πιο ευάλωτες, όπως οι έφηβοι και οι άνθρωποι με χαμηλότερο εισόδημα. Οι οικονομικές δυσκολίες λειτουργούν αποτρεπτικά, και έτσι μειώνεται σημαντικά η κατανάλωση. Πρόκειται για έναν τρόπο παρέμβασης που δεν απαγορεύει άμεσα την κατανάλωση, αλλά δυσκολεύει τη συνήθεια, την καθιστά πιο κοστοβόρα και λιγότερο “εύκολη”, ιδιαίτερα για κάποιον που ξεκινάει από μικρή ηλικία ή που καπνίζει συστηματικά.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει μια ριζική αναθεώρηση του συστήματος φορολόγησης των καπνικών προϊόντων, όπως αναφέρει πρόσφατα το Euractiv. Σύμφωνα με τις προτάσεις που εξετάζονται, ο ελάχιστος φόρος στα συμβατικά τσιγάρα αναμένεται να αυξηθεί από τα 90 ευρώ στα 215 ευρώ ανά 1.000 τεμάχια. Πρόκειται για αύξηση 139%, που, αν εφαρμοστεί, θα έχει άμεσο αντίκτυπο στην τελική τιμή των πακέτων στα ράφια. Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι η προτεινόμενη αύξηση στον καπνό για στριφτά τσιγάρα, όπου ο φόρος αναμένεται να εκτοξευθεί από τα 60 ευρώ στα 215 ευρώ ανά κιλό, ποσοστό αύξησης που φτάνει το 258%. Η συγκεκριμένη πρόταση δεν είναι τυχαία, καθώς ο καπνός για στριφτά έχει γίνει πολύ πιο δημοφιλής τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω του χαμηλότερου κόστους του, και χρησιμοποιείται συχνά από νεαρά άτομα ή καπνιστές που θέλουν να εξοικονομήσουν χρήματα. Με αυτή την αλλαγή, η ΕΕ επιδιώκει να μειώσει αυτή τη “φτηνή” εναλλακτική και να εξισώσει ουσιαστικά τη φορολογική επιβάρυνση μεταξύ των διαφορετικών μορφών καπνού.
Στην Ελλάδα, όπου οι τιμές των τσιγάρων παραμένουν ακόμη σχετικά χαμηλές σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η εφαρμογή αυτών των αυξήσεων θα μπορούσε να μεταφραστεί σε μια σημαντική επιβάρυνση για τον καταναλωτή. Οι υπολογισμοί δείχνουν ότι ένα πακέτο τσιγάρα ενδέχεται να ακριβύνει έως και κατά 2 ευρώ. Για παράδειγμα, ένα πακέτο που σήμερα κοστίζει 4 ευρώ, μπορεί να φτάσει τα 6, δηλαδή να αυξηθεί κατά περίπου 50%. Πρόκειται για μια αξιοσημείωτη αλλαγή, που είναι πολύ πιθανό να ωθήσει αρκετούς καπνιστές στο να περιορίσουν την κατανάλωση, να αναζητήσουν βοήθεια για διακοπή ή, ιδανικά, να σταματήσουν εντελώς το κάπνισμα. Η αύξηση αυτή έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία αν αναλογιστεί κανείς ότι έρχεται να προστεθεί σε μια περίοδο οικονομικής πίεσης για πολλά νοικοκυριά, οπότε η αγορά τσιγάρων ίσως πάψει να θεωρείται καθημερινή “πολυτέλεια” και μετατραπεί σε μια συνήθεια που δύσκολα συντηρείται.
Παράλληλα με τις αυξήσεις στη φορολογία, η ΕΕ θέλει να επεκτείνει τους κανονισμούς και σε νέα προϊόντα που έχουν εμφανιστεί στην αγορά, όπως τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα σακουλάκια νικοτίνης. Στόχος είναι να κλείσει τα «παραθυράκια» που επιτρέπουν τη διάδοση εναλλακτικών μορφών καπνίσματος, ιδιαίτερα σε νεανικά κοινά. Για παράδειγμα, προβλέπεται φορολόγηση των ηλεκτρονικών τσιγάρων ανάλογα με την περιεκτικότητα σε νικοτίνη, δηλαδή όσο πιο υψηλή η περιεκτικότητα, τόσο μεγαλύτερος ο φόρος.
Μέσα σε όλα αυτά, η ΕΕ ενισχύει και την ενημέρωση του κοινού. Εκστρατείες στα μέσα ενημέρωσης, στα σχολεία και στο διαδίκτυο, με συνθήματα όπως «Ζωή χωρίς καπνό», προσπαθούν να αλλάξουν συνειδήσεις και να προσφέρουν εναλλακτικές στους νέους, πριν καν ξεκινήσουν το κάπνισμα. Η πρόληψη αντιμετωπίζεται πλέον ως εξίσου σημαντική με τη θεραπεία.
Φυσικά, τέτοιες πολιτικές συναντούν και αντιδράσεις. Κάποιες χώρες, όπως η Ιταλία, η Ελλάδα και η Ρουμανία, έχουν ζητήσει να μην εξισωθούν φορολογικά τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού, όπως τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, με τα παραδοσιακά, υποστηρίζοντας πως δεν είναι το ίδιο επιβλαβή. Ωστόσο, η τάση που κυριαρχεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο δείχνει προς μια κατεύθυνση αυστηρότερης ρύθμισης για όλα τα προϊόντα που περιέχουν νικοτίνη, με κοινό σημείο αναφοράς την προστασία της υγείας του πληθυσμού.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
