Η ευρωπαϊκή αγορά εργασίας βρίσκεται σε τροχιά ανακατατάξεων. Οι παραδοσιακές σταθερές, όπου ο Βορράς της Ευρώπης πρωταγωνιστούσε στη σταθερότητα και την απασχόληση, ενώ ο Νότος πάλευε με την ανεργία και τη στασιμότητα, φαίνεται πως ανατρέπονται.
Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της ING και επικαιροποιημένα στοιχεία της Eurostat, η τάση αντιστρέφεται, καθώς ο ευρωπαϊκός Νότος, με την Ελλάδα σε κομβική θέση, μετατρέπεται σε βασικό μοχλό ενίσχυσης της απασχόλησης και της παραγωγικότητας, ενώ ο Βορράς εμφανίζει αυξανόμενες δυσκολίες, ιδίως στον ιδιωτικό τομέα.
Αυτή η μεταστροφή θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ιστορικής σημασίας. Μέσα στα δύο τελευταία χρόνια, χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία κατάφεραν να μειώσουν αισθητά τα ποσοστά ανεργίας τους, από 0,8 έως και 2,6 ποσοστιαίες μονάδες, ανατρέποντας την αρνητική εικόνα της προηγούμενης δεκαετίας. Ειδικά για την Ελλάδα, η πρόοδος είναι εντυπωσιακή, καθώς καταγράφεται αύξηση της απασχόλησης τόσο στον ιδιωτικό τομέα (με αιχμή το λιανεμπόριο, τις υπηρεσίες και τις κατασκευές) όσο και στον δημόσιο τομέα.
Το πιο αξιοσημείωτο, όμως, είναι ότι αυτή η ενίσχυση της απασχόλησης συνοδεύεται και από αύξηση της παραγωγικότητας, ένα στοιχείο-κλειδί που διαφοροποιεί την τρέχουσα ανάκαμψη από παλαιότερες κυκλικές ανόδους. Όπως υπογραμμίζει η ING, Ελλάδα και Ισπανία παρουσιάζουν έναν «υγιή συνδυασμό» ανάπτυξης, όπου η ποσοτική επέκταση της αγοράς εργασίας συνοδεύεται από ποιοτική αναβάθμιση. Αυτό δημιουργεί θετικό αντίκτυπο στην εσωτερική ζήτηση, θωρακίζει την οικονομία απέναντι σε εξωτερικούς κραδασμούς και ενισχύει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του αναπτυξιακού μοντέλου.
Η δυναμική αυτή δεν είναι τυχαία. Η αξιοποίηση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης της Ε.Ε για επενδύσεις σε υποδομές, ψηφιακό μετασχηματισμό και πράσινη ανάπτυξη λειτούργησε καταλυτικά. Παράλληλα, ο τουρισμός επανήλθε ισχυρότερος μετά την πανδημία, δίνοντας ώθηση σε ευρύτερους τομείς της οικονομίας. Η ίδια η δομή των οικονομιών του Νότου, με μεγαλύτερη εξάρτηση από τις υπηρεσίες και λιγότερη από τη βιομηχανία, αποδείχθηκε πιο ανθεκτική στις πιέσεις που άσκησε η αυτοματοποίηση, η τεχνολογική μετάβαση και η γεωπολιτική αστάθεια.
Την ίδια στιγμή, ο Βορράς αρχίζει να εμφανίζει στοιχεία ύφεσης. Σε χώρες, όπως η Γερμανία, το Βέλγιο και η Ολλανδία, παρατηρείται αύξηση της ανεργίας και κάμψη της απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα. Η Γερμανία, η οποία μέχρι πρότινος αποτελούσε υπόδειγμα ανθεκτικότητας, κατέγραψε τον Μάιο του 2025 το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας για τον συγκεκριμένο μήνα από το 2010, με 2,96 εκατομμύρια ανέργους και ποσοστό ανεργίας 6,3%. Ανάλογη είναι η εικόνα και στην Ουγγαρία, όπου η ανεργία διαμορφώθηκε στο 4,4%, υπερβαίνοντας τις προβλέψεις των οικονομολόγων.
Ένα κρίσιμο σημείο διαφοροποίησης είναι η αυξανόμενη εξάρτηση των βορειοευρωπαϊκών χωρών από τον δημόσιο τομέα για τη διατήρηση της απασχόλησης. Ο ιδιωτικός τομέας, που αποτελούσε τον κύριο πυλώνα δημιουργίας θέσεων εργασίας, εμφανίζει σημάδια κόπωσης, ιδίως σε τομείς υψηλής εξειδίκευσης και βιομηχανικής παραγωγής. Η αδυναμία ανανέωσης του εργατικού δυναμικού, οι προκλήσεις της πράσινης μετάβασης και η αύξηση του εργασιακού κόστους επιβαρύνουν την ανταγωνιστικότητα.
Αν και συνολικά η απασχόληση στην Ευρωζώνη αυξήθηκε κατά 0,3% το πρώτο τρίμηνο του 2025, το υψηλότερο ποσοστό ετήσιας μεταβολής των τελευταίων δώδεκα μηνών, αυτή η θετική μεταβολή προέρχεται σχεδόν αποκλειστικά από τις νότιες χώρες. Η σύγκλιση Βορρά–Νότου συνεχίζεται, αλλά αυτή τη φορά με εντελώς διαφορετικούς όρους. Ο Νότος προσεγγίζει το Βορρά μέσω ανάπτυξης, ενώ ο Βορράς πλησιάζει τον Νότο λόγω στασιμότητας.
Αυτή η ανατροπή έχει ιδιαίτερη σημασία για τη συνοχή της Ευρωζώνης. Η μείωση των ανισορροπιών μεταξύ των κρατών-μελών διευκολύνει την άσκηση ενιαίας νομισματικής πολιτικής, μειώνει τις αποκλίσεις στις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων και ενισχύει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Παράλληλα, δημιουργεί νέο ενδιαφέρον για την τοποθέτηση επενδυτικών κεφαλαίων στον ευρωπαϊκό Νότο.
Παρόλα αυτά, η ING κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον. Το αν αυτή η δυναμική θα μετατραπεί σε μακροχρόνια τάση εξαρτάται από κρίσιμες επιλογές πολιτικής. Η συνέχιση των επενδύσεων σε καινοτομία, κατάρτιση και ανθρώπινο κεφάλαιο, καθώς και η προσαρμογή των συστημάτων εργασίας στις νέες τεχνολογικές συνθήκες, είναι παράγοντες καθοριστικής σημασίας. Εξίσου καθοριστικές θα είναι και οι επόμενες κινήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας όσον αφορά τα επιτόκια και τη νομισματική πολιτική.
Η παρούσα συγκυρία προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία για τις χώρες του Νότου να θεμελιώσουν ένα βιώσιμο αναπτυξιακό πρότυπο, μακριά από την υπερβολική εξάρτηση από δημόσια κατανάλωση ή επιδοματικές ενισχύσεις. Την ίδια στιγμή, η Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη καλείται να επαναπροσδιορίσει τις προτεραιότητές της, ενισχύοντας τη δυναμική της ιδιωτικής οικονομίας και διατηρώντας τον ρόλο της «ατμομηχανής» της ευρωπαϊκής ανάπτυξης.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
