Το καλοκαίρι του 2025 η Ευρώπη βρέθηκε αντιμέτωπη με μια πραγματικότητα που θέτει λόγους για προβληματισμό. Στη Βαρκελώνη, οι δρόμοι της πόλης γέμισαν από κατοίκους που διαδήλωναν εναντίον της μαζικής τουριστικής ροής. Ο τρόπος της διαμαρτυρίας, με νεροπίστολα στραμμένα προς ξενοδοχεία και περαστικούς επισκέπτες, έδωσε διεθνώς την εικόνα μιας βαθιάς κοινωνικής κόπωσης.
Λίγες εβδομάδες αργότερα, στο Παρίσι, το προσωπικό του Λούβρου υποχρεώθηκε να προχωρήσει σε στάση εργασίας, εξαιτίας της αδυναμίας να διαχειριστεί την υπερβολική επισκεψιμότητα. Το μουσείο, που είχε σχεδιαστεί για ένα σαφώς μικρότερο κοινό, κατέγραψε το 2024 σχεδόν εννέα εκατομμύρια επισκέπτες, αριθμός που ξεπερνά κατά πολύ τις υποδομές του. Οι εργαζόμενοι μίλησαν για εξαντλητικές συνθήκες, για έλλειψη χώρων ανάπαυσης και για μια εμπειρία που υποβαθμίζεται, όχι μόνο για το προσωπικό, αλλά και για τους ίδιους τους επισκέπτες.
Οι εικόνες αυτές δεν αποτελούν μεμονωμένα επεισόδια, αλλά ενδείξεις μιας τάσης που απλώνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ο όρος υπερτουρισμός έχει ενταχθεί στο καθημερινό λεξιλόγιο, καθώς ολοένα και περισσότερες πόλεις βλέπουν τις ισορροπίες τους να διαταράσσονται. Η τουριστική ανάπτυξη, που για δεκαετίες θεωρούνταν ευλογία, σήμερα γεννά αντιφάσεις. Από τη μια πλευρά, ο τουρισμός τροφοδοτεί θέσεις εργασίας και ενισχύει τα δημόσια έσοδα. Από την άλλη, η υπέρμετρη συγκέντρωση επισκεπτών προκαλεί συμφόρηση, επιβαρύνει τις υποδομές και διαβρώνει την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Η νέα έκθεση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ταξιδιών και Τουρισμού έρχεται να φωτίσει το οικονομικό σκέλος του προβλήματος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της, η επιβολή περιορισμών χωρίς στρατηγική σε έντεκα κορυφαίους ευρωπαϊκούς προορισμούς, θα μπορούσε να προκαλέσει τεράστιο πλήγμα στην οικονομία της ηπείρου. Υπολογίζεται ότι την περίοδο 2025–2027 το ΑΕΠ του τουρισμού θα μπορούσε να συρρικνωθεί κατά 245 δισεκατομμύρια δολάρια, οι απώλειες σε φορολογικά έσοδα να ξεπεράσουν τα 120 δισεκατομμύρια και οι θέσεις εργασίας που κινδυνεύουν να χαθούν, να φτάσουν τα 2,9 εκατομμύρια. Το μέγεθος των απωλειών αυτών είναι συγκρίσιμο με τη συνολική ετήσια συμβολή του ιταλικού τουρισμού στην οικονομία της χώρας, δίνοντας μια σαφή εικόνα της κλίμακας του κινδύνου.
Οι πόλεις που βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της έρευνας έχουν γίνει συνώνυμες με τον υπερτουρισμό. Η Βενετία, όπου ήδη εφαρμόζεται εισιτήριο εισόδου για τους επισκέπτες, θα μπορούσε να χάσει πάνω από 14 δισεκατομμύρια δολάρια σε άμεσο τουριστικό προϊόν και άλλα 18 δισεκατομμύρια από έμμεσες δραστηριότητες. Η ζημιά δεν θα περιοριστεί μόνο στην ίδια την πόλη, αλλά θα πλήξει και την περιφέρεια του Βένετο, με απώλειες φορολογικών εσόδων που υπολογίζονται σε 15 δισεκατομμύρια. Στο Άμστερνταμ, το πλήγμα εκτιμάται στα 36 δισεκατομμύρια συνολικά, ενώ η απώλεια θέσεων εργασίας μπορεί να ξεπεράσει τις 360.000. Η Βαρκελώνη και το Παρίσι, εάν προχωρήσουν σε περιορισμούς κυρίως στους διεθνείς επισκέπτες, θα μπορούσαν να δουν το ΑΕΠ τους να μειώνεται κατά 29 και 30 δισεκατομμύρια δολάρια αντίστοιχα. Στη Γαλλία συνολικά, οι επιπτώσεις ενδέχεται να μεταφραστούν σε απώλεια 284.000 θέσεων εργασίας και πάνω από 16 δισεκατομμύρια σε φορολογικά έσοδα.
Οι αριθμοί σκιαγραφούν μια δύσκολη εξίσωση. Από τη μια πλευρά, ο υπερτουρισμός φθείρει τις πόλεις, οδηγεί σε διαμαρτυρίες και μειώνει την αντοχή των υποδομών. Από την άλλη, ο περιορισμός της τουριστικής δραστηριότητας εγκυμονεί σοβαρές συνέπειες για την οικονομία. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες βρίσκονται μπροστά σε ένα δίλημμα που δεν μπορεί να λυθεί με απλές απαγορεύσεις. Χρειάζεται μια νέα προσέγγιση στη διαχείριση των προορισμών, με συνδυασμό πολιτικών που θα προστατεύουν τις τοπικές κοινότητες και θα διασφαλίζουν παράλληλα τα οφέλη της τουριστικής ανάπτυξης.
Το WTTC προτείνει τη χρήση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο για την παρακολούθηση των ροών επισκεπτών και τον εντοπισμό προβλημάτων πριν αυτά εκδηλωθούν. Παράλληλα, ζητεί μεγαλύτερη συνεργασία ανάμεσα στις αρχές, τις επιχειρήσεις και τους κατοίκους, ώστε οι αποφάσεις να έχουν κοινωνική νομιμοποίηση. Η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών είναι καθοριστική, καθώς μόνο έτσι μπορεί να αναπτυχθεί το αίσθημα της συναπόφασης. Όταν οι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι ο τουρισμός ωφελεί άμεσα την πόλη τους και βελτιώνει τις δικές τους συνθήκες, είναι πολύ πιο πιθανό να τον υποστηρίξουν.
Στη συζήτηση για τις λύσεις μπαίνουν και οι ταξιδιωτικοί οργανισμοί. Επισημαίνεται ότι πρέπει να ενθαρρυνθούν οι επισκέπτες να ανακαλύψουν εναλλακτικούς προορισμούς. Η Ευρώπη διαθέτει αμέτρητες μικρότερες πόλεις και κωμοπόλεις που παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητες και θα μπορούσαν να απορροφήσουν σημαντικό μέρος της πίεσης. Η διαμονή σε λιγότερο πολυσύχναστες περιοχές δεν είναι μόνο λύση στο πρόβλημα, αλλά και ευκαιρία για μια πιο αυθεντική εμπειρία. Το Άμστερνταμ έχει ήδη αρχίσει να εφαρμόζει αυτή τη στρατηγική, προβάλλοντας αξιοθέατα εκτός του ιστορικού κέντρου και συνεργαζόμενο με γειτονικές πόλεις για να δημιουργήσει νέες τουριστικές διαδρομές.
Η αντιπαράθεση γύρω από τον υπερτουρισμό δεν είναι καινούρια, αλλά η ένταση που έχει λάβει τα τελευταία χρόνια δείχνει ότι πλέον δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η Ευρώπη καλείται να βρει τρόπους ώστε ο τουρισμός να παραμείνει βασικός πυλώνας της οικονομίας, χωρίς να εξαντλεί τις κοινωνίες και τα οικοσυστήματα που τον στηρίζουν. Η αναζήτηση ισορροπίας ανάμεσα στην οικονομική ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα είναι ίσως η πιο δύσκολη πρόκληση που θα αντιμετωπίσει ο ευρωπαϊκός τουρισμός τα επόμενα χρόνια.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
