Λαμπερές, ρετουσαρισμένες προσεκτικά φωτογραφίες, ταξίδια φωτεινά, πλουσιοπάροχα σε τόπους με εκτυφλωτικά χρώματα, αψεγάδιαστα πρόσωπα και πορσελάνινα χαμόγελα, να υπογραμμίζουν μια ζωή σαν από ΑΙ, απόκοσμα τέλεια…
…Κι όταν τα φίλτρα του Instagram, απενεργοποιούνται και η πραγματικότητα καραδοκεί την πόζα, η μοναξιά δαγκώνει την αλήθεια των influencers. Και η πιο συνδεδεμένη γενιά στην ιστορία της ανθρωπότητας, η Gen Z, φαίνεται να είναι και η πιο δυστυχισμένη, γιατί οι καλοφωτισμένες πόζες, όχι, δεν είναι ευτυχία.
Η αμείλικτη αλήθεια προδοτικών αριθμών
Ω! Αυτές οι έρευνες! Βάζουν αριθμούς και ποσοστά σε ζωές ανθρώπων, που πιστεύουν πως είναι επίκεντρο στο σύμπαν, όταν μετριούνται σε πολλά ψηφία πίσω απ το κώμα του μεγάλου αριθμού. Έτσι και η έρευνα της Global Web Index (GWI) για το 2024 αποκαλύπτει μια θλιβερή πραγματικότητα. Μόλις το 15% των παιδιών, ή καλύτερα των νέων από 13 έως 28 ετών, της Gen Z, όπως τους ομαδοποιούμε, στερώντας τους τα ατομικά τους χαρακτηριστικά, δήλωσε πως δεν ένιωσε μοναξιά μέσα στον τελευταίο χρόνο. Στους Baby Boomers, τους παππούδες τους σα να λέμε, που είναι από 61 έως 79 ετών, το ποσοστό αυτό αγγίζει το 54%. Οι νεότεροι, δηλαδή, ως σχεδόν φυσικοί χρήστες των social media, νιώθουν, παρά τη τόσο νεανική ηλικία, συναισθήματα απομόνωσης και έλλειψης σύνδεσης! Ο μεγάλος διεθνής όμιλος υγείας με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο Bupa, σε αντίστοιχη μελέτη του, καταγράφει ότι το 40% των εργαζόμενων της Gen Z αισθάνονται απομονωμένοι στο πλαίσιο της εξ αποστάσεως εργασίας. Οι influencers, οι παντοδύναμοι, λαμπεροί βασιλιάδες της υπέρ-έκθεσης, παραδέχονται ότι η δουλειά τους είναι συχνά μια μοναχική διαδικασία, χωρίς σταθερές ανθρώπινες σχέσεις. Είναι αυτά τα παιδιά, επιπλέον, που κουβαλάνε την κληρονομιά της πανδημίας. Η Gen Z πέρασε τα κρίσιμα χρόνια εφηβείας και της πρώιμης ενηλικίωσης μέσα σε καραντίνες, κλειστά σχολεία, φόβους, περιορισμούς, ανακοινωθέντα θανάτων και περιορισμένες κοινωνικές επαφές. Σύμφωνα με έρευνα της American Psychological Association, το 46% των νέων 13-24 ετών δηλώνει ότι η πανδημία επηρέασε αρνητικά την ικανότητά τους να δημιουργούν και να διατηρούν σχέσεις. Η απομόνωση εκείνης της περιόδου, σε συνδυασμό με τη συνεχή διαδικτυακή συνδεσιμότητα, δημιούργησε το παράδοξο μιας γενιάς περισσότερο δικτυωμένης ή καλωδιωμένης από ποτέ, που δεν έμαθε να κάνει σχέσεις με άλλους ανθρώπους.
Η αβάσταχτη κόπωση της υπέρ-σύνδεσης
Οι ψυχολόγοι λένε με την αποστασιοποιημένη επιστημονικότητά τους πως η διαρκής σύγκριση με επιμελημένες, λαμπερές, τέλειες εκδοχές ζωής οδηγεί αναπόφευκτα σε σμπαράλιασμα της αυτοεκτίμησης. Και επειδή «σε μια στιγμή, κανείς δε χάθηκε, αργά γλιστράς – στη συντριβή» όπως έγραφε και η κλεισμένη σπίτι της Έμιλι Ντίκινσον από τον 19ο αιώνα, έτσι και η Gen Z, η πρώτη γενιά που μεγάλωσε πλήρως online, βυθίζεται σταδιακά στη μοναξιά και την απομόνωση, μπροστά στα μάτια μας. Οι κοινωνικές τους σχέσεις, η επαγγελματική τους παρουσία, η ερωτική τους ζωής και ο ερωτισμός τους, η εικόνα του εαυτού τους χτίζονται σχεδόν αποκλειστικά μέσα σε ένα ψηφιακό περιβάλλον και δεν τους ικανοποιούν. Έρευνα του Emory University έδειξε ότι οι νέοι που περνούν πάνω από 3 ώρες ημερησίως στα social media έχουν 60% αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης συμπτωμάτων κατάθλιψης, άγχους και προβλημάτων ύπνου. Το ίδιο ποσοστό συσχετίζεται άμεσα με υψηλά επίπεδα FOMO, δηλαδή Fear of Missing Out, δημιουργώντας έναν φαύλο, αδιέξοδο κύκλο ψυχολογικής πίεσης.
Η επιρροή και το κενό
Το «να έχεις σημασία» είναι μια κρίση της εποχής μας, γράφει ο συγγραφέας Γουίλ Στορ στο βιβλίο του The Status Game. Η ανάγκη του ανθρώπου να νιώθει ότι ανήκει, ότι αναγνωρίζεται, ότι μετράει μέσα σε μια κοινότητα, είναι αρχέγονη, μα στον ψηφιακό κόσμο, αυτό το παιχνίδι κύρους και σημαντικής, έχει αλλάξει δραματικά. Τα likes, τα shares και οι followers λειτουργούν ως σύγχρονα σύμβολα αξίας, επιβεβαίωσης, επιτυχίας. Η κοινωνική ιεραρχία δεν ορίζεται πλέον από το επάγγελμα, τον τίτλο, τις σπουδές, τις γνώσεις, τα επιτεύγματα, αλλά από τον αλγόριθμο. Το πρόβλημα, όπως επισημαίνει ο Στορ, είναι ότι το παιχνίδι αυτό δεν έχει σταθερούς κανόνες. Σήμερα μπορείς να είσαι viral, μα αύριο σχεδόν αόρατος. Και η αίσθηση αυτής της διαρκούς αβεβαιότητας δημιουργεί μια βαθιά ψυχολογική αστάθεια, ιδιαίτερα στους νέους, που χτίζουν ταυτότητες, μέσα σε αυτό το περιβάλλον. Η συνεχής αγωνία για «σημασία» σιγά – σιγά, διαβρωτικά, ύπουλα, μετατρέπεται σε κούραση, άγχος και, τελικά, μοναξιά. «Επίσημη, η Κατάρρευση – δουλειά διαβόλου – αδιάκοπη και αργή», γράφει στο ποίημα 1010, που αναφέραμε και πιο πριν, η Ντίκινσον. Σήμερα, με τη προβολή να είναι το νέο νόμισμα, η αίσθηση προσωπικής αξίας εξαρτάται από τα likes και τα shares. Κι όταν η αναγνώριση δεν έρχεται, η ψυχολογική φθορά γίνεται με το καιρό αβάσταχτη και κάποτε οριστική. Το TikTok, η νέα αρένα αυτο-έκθεσης, έχει δώσει όνομα σε μια σύγχρονη κανονικότητα, που λέγεται «crashing out». Βίντεο, όπου οι νέοι μοιράζονται δημόσια στιγμές συναισθηματικής κατάρρευσης γίνονται viral, με τους ειδικούς, να προειδοποιούν πως η εξιδανίκευση αυτών των ακραίων προσωπικών ρωγμών, ενισχύει την ψυχολογική πίεση, αντί να προσφέρει εκτόνωση ή και παρηγοριά.
Η ψυχική κούραση μιας τόσο νέας γενιάς
Η McKinsey καταγράφει το 65% της Gen Z να συνειδητοποιεί πως η συνεχής έκθεση στα social media έχει αρνητική επίδραση στην ψυχική του υγεία. Το 32% παραδέχεται ότι βιώνει κοινωνική κόπωση, ενώ πάνω από το 60% θεωρεί ότι οι πλατφόρμες προκαλούν περισσότερο κακό παρά καλό. Επιστημονική επιτροπή που επικεφαλής είναι η Ινδονήσια ερευνήτρια και ακαδημαϊκός στον χώρο της ψυχολογίας, της κοινωνιολογίας και της συμπεριφοράς καταναλωτών, Δρ Ντγουιντιεναουάτι, επιβεβαιώνει ότι η κοινωνική υποστήριξη είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της ψυχικής ανθεκτικότητας της Gen Z. Όσο αυξάνεται ο χρόνος οθόνης και το FOMO, ο φόβος, δηλαδή, ότι κάτι σημαντικό συμβαίνει χωρίς εμάς, τόσο πιο εύθραυστη γίνεται η ψυχική ισορροπία, βαθαίνει το αίσθημα κόπωσης και μοναξιάς και δοκιμάζεται η συναισθηματική αντοχή.
Αν υπάρχει διέξοδος, λύση και ελπίδα
Στο σημείο εξάρτησης και εθισμού που βρίσκεται η τεχνολογική μας ζωή μας, πια δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Όμως τα δεδομένα δεν αφήνουν περιθώρια αναβολής και δείχνουν πως η αναζήτηση πραγματικών σχέσεων είναι ανάγκη για την ανθρωπότητα, που δεν παραβλέπεται. Εταιρείες και πλατφόρμες καλούνται να επαναπροσδιορίσουν την ευθύνη τους απέναντι στη νεότερη γενιά των ανθρώπων. Η τεχνολογία μπορεί να αποτελέσει εργαλείο σύνδεσης, εύκολης επικοινωνίας, κάποτε δημιουργικότητας, αλλά η υπερβολή της, φέρνει αντίθετα και οδυνηρά αποτελέσματα. Η Gen Z, παρά την κόπωση της, δείχνει, όμως, να έχει μια εντυπωσιακή προσαρμοστικότητα. Είναι η γενιά που μιλά πιο ανοιχτά για την ψυχική της υγεία, παραδέχεται τα θέματα της, ορίζει τις διαταραχές της, καταρρίπτοντας τα ταμπού προηγούμενων δεκαετιών και γενεών. Το αν εμείς, η κοινωνία, οι μεγαλύτεροι, οι ανθρωπότητα, μπορούμε να ακούσουμε, είναι ένα άλλο θέμα, που όμως δεν θα μείνει, μοιραία ατιμώρητο.
Πίσω από τις φωτεινές οθόνες, τα φίλτρα και την απεριόριστη ροή εικόνων, το να υπάρχει μια μοναχική γενιά, που διψά για αληθινή επαφή και κάνει λόγο για συναισθηματική αδυναμία σχέσεων, είναι αδιανόητο για το μέλλον όλων. Κι ίσως αυτό να είναι το πιο ηχηρό μήνυμα που στέλνουν τα social media, χωρίς καν να το ξέρουν.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
