Η παγκόσμια βιομηχανία υποδημάτων βρίσκεται αντιμέτωπη με μια δύσκολη εξίσωση. Από τη μια πλευρά είναι ένας κλάδος που παράγει περίπου 24 δισεκατομμύρια ζευγάρια κάθε χρόνο, δημιουργώντας τεράστιες αγορές και αλυσίδες αξίας σε όλο τον κόσμο. Από την άλλη πλευρά, υπολογίζεται ότι σχεδόν το 90% αυτών των προϊόντων καταλήγει σε χωματερές ή αποτέφρωση, καθώς η σύνθετη κατασκευή τους τα καθιστά σχεδόν αδύνατο να ανακυκλωθούν.
Το ζήτημα αυτό έχει αρχίσει να γίνεται πιεστικότερο, με τα κινήματα για βιώσιμη μόδα να ζητούν λύσεις και τους καταναλωτές να στρέφονται όλο και περισσότερο σε προϊόντα που σέβονται το περιβάλλον. Όπως ανέφερε πρόσφατα η Vogue Business, το μέλλον της υπόδησης περνά αναγκαστικά μέσα από την αναζήτηση νέων μεθόδων και υλικών που θα επιτρέψουν τη μετάβαση σε μια πιο κυκλική οικονομία.
Σε αυτό το περιβάλλον η Puma έκανε μια από τις πιο χαρακτηριστικές απόπειρες, εγκαινιάζοντας το πρόγραμμα Re Suede το 2021. Στο πλαίσιο του πειράματος, εκατοντάδες άνθρωποι κλήθηκαν να φορέσουν για ένα διάστημα έξι μηνών παπούτσια φτιαγμένα από υλικά, όπως κάνναβη, βαμβάκι και δέρμα σουέτ με ειδική σόλα που μπορούσε να βιοδιασπαστεί, προκειμένου στη συνέχεια να επιστραφούν για κομποστοποίηση. Η εμπειρία έδειξε ότι τα παπούτσια αυτά μπορούσαν να λειτουργήσουν σε καθημερινές συνθήκες, όμως υστερούσαν σε άνεση σε σχέση με τα συνηθισμένα αθλητικά και γι’ αυτό οι απόψεις των συμμετεχόντων διχάστηκαν. Παρά τις αδυναμίες, η πρωτοβουλία αυτή θεωρήθηκε σημαντική γιατί έδειξε ότι ακόμη και ένας κολοσσός της αθλητικής ένδυσης μπορεί να στραφεί σε πιο βιώσιμες πρακτικές. Το 2024 η Puma προχώρησε σε ένα δεύτερο βήμα, διαθέτοντας στην αγορά το Re Suede 2.0, μια βελτιωμένη εκδοχή που κυκλοφόρησε σε περιορισμένο αριθμό ζευγαριών με στόχο να δοκιμαστεί σε πραγματικές συνθήκες αγοράς.
Η συγκεκριμένη προσπάθεια ανέδειξε ένα ευρύτερο πρόβλημα. Τα παπούτσια είναι εξαιρετικά δύσκολο να ανακυκλωθούν, καθώς αποτελούνται από πολλά διαφορετικά υλικά και εξαρτήματα που συνδέονται με κόλλες. Αυτό σημαίνει ότι η αποσυναρμολόγηση είναι μια χρονοβόρα διαδικασία που γίνεται ακόμη και με το χέρι, οδηγώντας σε υψηλό κόστος. Σήμερα, πέρα από τον τεμαχισμό ώστε να χρησιμοποιηθούν ως υλικό για δάπεδα γυμναστηρίων, μονώσεις ή έπιπλα, οι εναλλακτικές λύσεις είναι περιορισμένες και σε καμία περίπτωση δεν καλύπτουν τον όγκο παραγωγής που καταγράφεται σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η αναζήτηση λύσεων έχει κινητοποιήσει νέες εταιρείες και συνεργασίες. Ορισμένα στούντιο πειραματίζονται με βιολογικά υλικά που μπορούν να βιοδιασπαστούν, όπως το μυκήλιο ή οι βιοπολυεστέρες, ενώ άλλοι δημιουργούν πρωτότυπα παπούτσια με τρισδιάστατη εκτύπωση. Κάποιοι παραγωγοί πηγαίνουν ακόμη πιο πέρα, σχεδιάζοντας παπούτσια που μπορούν να αποσυναρμολογηθούν εύκολα, ώστε τα επιμέρους τμήματα τους να αντικαθίστανται ή να ανακυκλώνονται ξεχωριστά. Σε αυτή την περίπτωση, το σχέδιο ξεκινά όχι από την εμφάνιση, αλλά από την προϋπόθεση ότι το παπούτσι θα πρέπει να μπορεί να αποσυρθεί με ασφαλή και βιώσιμο τρόπο. Αυτό οδηγεί σε λύσεις που μειώνουν τη χρήση κόλλας και επαναφέρουν παραδοσιακές τεχνικές ραφής, ενσωματώνοντας όμως καινοτόμα στοιχεία που διασφαλίζουν την αντοχή και την εμπορική βιωσιμότητα.
Σε διεθνές επίπεδο, πρωτοβουλίες, όπως το πρόγραμμα Closing the Footwear Loop που υλοποιείται από τον οργανισμό Fashion For Good, επιχειρούν να δώσουν μια πιο συστηματική απάντηση. Στόχος τους είναι να χαρτογραφήσουν τις παγκόσμιες ροές αποβλήτων υποδημάτων και να εντοπίσουν τα σημεία όπου χρειάζεται να δημιουργηθεί κυκλική υποδομή. Παράλληλα, γίνονται δοκιμές νέων τεχνολογιών και επιχειρηματικών μοντέλων που μπορούν να αξιοποιήσουν τα υποδήματα στο τέλος της ζωής τους με τρόπο βιώσιμο και αποδοτικό.
Η μετάβαση αυτή δεν είναι εύκολη. Απαιτεί σημαντικές επενδύσεις στην έρευνα και την παραγωγή νέων υλικών, αλλά και διάθεση από τους καταναλωτές να υιοθετήσουν νέες συνήθειες. Χωρίς επιστροφή προϊόντων για ανακύκλωση ή κομποστοποίηση, ακόμη και τα πιο καινοτόμα σχέδια δεν θα έχουν αποτέλεσμα. Η εμπειρία της Puma έδειξε ότι υπάρχει ενδιαφέρον, αλλά και δισταγμοί, γεγονός που καθιστά σαφές ότι η αλλαγή δεν θα είναι αυτόματη ούτε απλή.
Παρά τα εμπόδια, το μέλλον δείχνει ότι η υπόδηση θα περάσει σταδιακά σε μια νέα εποχή. Οι εταιρείες που πειραματίζονται σήμερα με βιοδιασπώμενα ή αποσυναρμολογούμενα παπούτσια μπορεί να μην έχουν βρει ακόμη την τέλεια ισορροπία ανάμεσα στην άνεση, την ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητα, ωστόσο αποτελούν τον προπομπό για τις αλλαγές που έρχονται.
Το ζητούμενο είναι να αποδείξουν ότι τα νέα αυτά μοντέλα μπορούν να σταθούν στην αγορά όχι ως ειδικές εκδόσεις, αλλά ως καθημερινές επιλογές για εκατομμύρια ανθρώπους. Αν αυτό συμβεί, τότε η βιομηχανία θα έχει κάνει ένα καθοριστικό βήμα προς την κατεύθυνση της πραγματικής κυκλικότητας και της μείωσης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
