Με ρίζες στο 1828 και ιδρυτή τον Ιωάννη Καποδίστρια, τα Ελληνικά Ταχυδρομεία υπήρξαν για δεκαετίες η ηγέτιδα δύναμη στην αλληλογραφία, την πληρωμή λογαριασμών και την αποστολή και παραλαβή δεμάτων στην επικράτεια.
Μέσα από μια μακρόχρονη διαδρομή ο οργανισμός στήριξε κοινωνία και οικονομία, όμως οι νόμοι της ψηφιακής εποχής αποδείχθηκαν αμείλικτοι. Η επιστολική ύλη κατέρρευσε (απώλεια της τάξης του 90% σε μια δεκαετία και πάνω από 50% στην τελευταία πενταετία), ενώ τα καταστήματα —κάποτε πηγή κύκλου εργασιών— συνεισφέρουν πλέον λιγότερο από το 10% των εσόδων, απορροφώντας περίπου το μισό λειτουργικό κόστους.
Κάπως έτσι, ο ιστορικός φορέας βρέθηκε να «τρέχει» με ελλείμματα, πιεσμένες ταμειακές ροές και αρνητικά ίδια κεφάλαια, αναζητώντας επειγόντως νέο επιχειρηματικό μοντέλο.
Πώς φτάσαμε ως εδώ
Τα ΕΛΤΑ επιχείρησαν κατά καιρούς να διαφοροποιηθούν. Η είσοδος στην ενέργεια μέσω της «ΕΛΤΑ Ενέργεια» το 2016 προσέφερε μια υπόσχεση αξιοποίησης του δικτύου και της σχέσης εμπιστοσύνης με πολίτες, ειδικά στην περιφέρεια.
Όμως χωρίς τις απαιτούμενες υποδομές και συνέργειες, το εγχείρημα συρρικνώθηκε και εγκαταλείφθηκε βάσει μελέτης βιωσιμότητας, αφήνοντας πίσω του ένα δίδαγμα. Η οριζόντια επέκταση χωρίς επιχειρησιακό «βάθος» δύσκολα σώζει τον πυρήνα.
Στο πεδίο των ταχυμεταφορών, η δυναμική της αγοράς μετατοπίστηκε προς λύσεις last-mile με lockers και pick-up points, όπου οι ιδιώτες έτρεξαν πιο γρήγορα. Παράλληλα, επεισόδια όπως η κυβερνοεπίθεση του 2022 επιβάρυναν την εικόνα αξιοπιστίας. Την ίδια στιγμή, οι σωρευμένες δομικές αδυναμίες παρέμεναν με παθογένειες όπως το βαρύ λειτουργικό κόστος, το διάσπαρτο δίκτυο με χαμηλή εμπορική δραστηριότητα και την καθυστέρηση σε κρίσιμες αναδιαρθρώσεις.
Η κρατική στήριξη και οι περιορισμοί του Υπερταμείου
Το κράτος στήριξε τα ΕΛΤΑ με ουσιώδεις παρεμβάσεις που περιλαμβάνουν από αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου (άνω των 250 εκατ. ευρώ) και εθελούσιες εξόδους, έως αποζημιώσεις Καθολικής Υπηρεσίας. Ωστόσο, από το 2018 τα ΕΛΤΑ ανήκουν στην Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας (ΕΕΣΥΠ/Υπερταμείο), ένα πλαίσιο που περιορίζει τον άμεσο πολιτικό έλεγχο και επιβάλλει κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης, στόχους βιωσιμότητας και συμμόρφωση με το ευρωπαϊκό πλαίσιο περί κρατικών ενισχύσεων.
Με απλά λόγια, οι «ενέσεις» ρευστότητας πλέον δεν μπορούν να είναι απεριόριστες ούτε άνευ όρων. Το Υπερταμείο, μάλιστα, έχει ανοίξει την πόρτα σε διερεύνηση στρατηγικού επενδυτή στο μέλλον, υπό την προϋπόθεση ότι ο φορέας θα επιστρέψει σε τροχιά κερδοφορίας και θα πείσει για την προοπτική του.
Από το επιχειρησιακό πλάνο στο «καυτό» μέτωπο του δικτύου
Ο μετασχηματισμός των Ελληνικών Ταχυδρομείων είχε, εξαρχής, έναν σκληρό αλλά αναπόφευκτο πυρήνα, την αναδιάταξη του φυσικού δικτύου. Η διοίκηση επέλεξε να ανοίξει πρώτα το πιο δύσκολο κεφάλαιο, ανακοινώνοντας αναστολή λειτουργίας 204 καταστημάτων σε όλη τη χώρα.
Το σκεπτικό ήταν απλό ως προς το λογιστικό σκέλος αλλά δύσκολο πολιτικά και κοινωνικά. Τα καταστήματα συνεισφέρουν πλέον λιγότερο από το 10% των εσόδων, ενώ «τρώνε» περίπου το μισό κόστους. Πολλά μάλιστα λειτουργούν με ελάχιστη συναλλακτική κίνηση και επικαλύψεις, παράγοντας συσσωρευτικές ζημίες που σε αρκετές περιπτώσεις υπερβαίνουν τις 150.000 ευρώ τον χρόνο.
Στόχος του πλάνου είναι να αποδεσμευθούν πόροι, να μετακινηθούν εργαζόμενοι σε παραγωγικότερες λειτουργίες διανομής και να περάσει το βάρος της εξυπηρέτησης σε ένα υβριδικό μοντέλο με διανομείς, κινητές μονάδες και συνεργαζόμενα σημεία.
Έκρηξη αντιδράσεων από κόσμο αλλά και πολιτικούς
Αν ο οικονομικός συλλογισμός ήταν για τους τεχνοκράτες «αυτονόητος», για τις τοπικές κοινωνίες η είδηση μεταφράστηκε σε ταλαιπωρία και υποβάθμιση. Επαγγελματικοί φορείς, δημοτικές αρχές και κόμματα της αντιπολίτευσης σήκωσαν από την πρώτη στιγμή το γάντι. Η υπόθεση του καταστήματος στην οδό Μητροπόλεως, στην καρδιά του εμπορικού κέντρου της Αθήνας, έγινε σημείο αναφοράς.
Συγκεκριμένα, ο Εμπορικός Σύλλογος Αθηνών ζήτησε ανοιχτά επανεξέταση, επιμένοντας ότι πρόκειται για κρίσιμη υποδομή που εξυπηρετεί καθημερινά μεγάλο αριθμό εμπόρων και πολιτών.
Αντίστοιχα μηνύματα ήρθαν από περιφερειακούς συνδέσμους, νησιωτικούς δήμους και ορεινές κοινότητες, όπου το κατάστημα των ΕΛΤΑ λειτουργεί όχι μόνο ως ταχυδρομικό σημείο, αλλά ως κόμβος καθημερινότητας για ηλικιωμένους, επαγγελματίες και δημόσιες υπηρεσίες.
Η συζήτηση πέρασε γρήγορα και στο πολιτικό επίπεδο. Η κυβέρνηση υπενθύμισε ότι η ανάγκη αναδιοργάνωσης δεν είναι καινούργια και ότι τα ΕΛΤΑ έχουν στηριχθεί γενναία οικονομικά, με το πλαίσιο του Υπερταμείου να θέτει αυστηρούς κανόνες βιωσιμότητας και περιορισμούς σε πρόσθετες κρατικές ενισχύσεις. Η αντιπολίτευση αντέτεινε ότι το σχέδιο είναι πρόχειρο, κοινωνικά βαρύ και χωροταξικά τυφλό, ότι αγνοεί ιδιαιτερότητες περιοχών και ότι δεν παρουσιάζει επαρκώς λειτουργικές εναλλακτικές για τους πιο ευάλωτους χρήστες.
Η διοίκηση κάνει μισό βήμα πίσω – Τρίμηνη αναβολή στην περιφέρεια
Μέσα σε αυτό το κλίμα, τα ΕΛΤΑ ανακοίνωσαν αναδίπλωση τακτικής. Σε πρώτο χρόνο, «παγώνουν» οι αναστολές στην περιφέρεια για τρεις μήνες, ώστε να υπάρξει διάλογος με τις τοπικές κοινωνίες, χαρτογράφηση πραγματικών αναγκών και διερεύνηση λύσεων μέσω πρακτορείων και συνεργαζόμενων σημείων.
Το κύμα αναστολών θα τρέξει αρχικά σε αστικά κέντρα και πρωτεύουσες νομών όπου υπάρχουν εναλλακτικά καταστήματα, με στόχο να μετριαστούν οι επιπτώσεις στην προσβασιμότητα.
Η τρίμηνη «παύση» λειτουργεί ως παράθυρο συνεννόησης και, ταυτόχρονα, ως τεστ ωριμότητας της ίδιας της διοίκησης. Πλέον μένει να αποδείξει ότι μπορεί μέσα σε 90 ημέρες να παρουσιάσει καθαρές διαδρομές εξυπηρέτησης και μετρήσιμα standards ποιότητας που να πείσουν όσους ανησυχούν.
Τι σημαίνει στην πράξη το νέο μοντέλο εξυπηρέτησης
Η έμφαση μετατοπίζεται από το γκισέ στην πόρτα του πολίτη. Οι διανομείς εξοπλίζονται με POS και PDAs για να διεκπεραιώνουν πληρωμές, εισπράξεις, αποστολές και παραλαβές κατ’ οίκον.
Εκεί όπου δεν θα υπάρχει κατάστημα, θα δρουν κινητές μονάδες και συνεργαζόμενα σημεία, με ρητή δέσμευση ότι κανένα νησί δεν θα μείνει χωρίς φυσικό κατάστημα και ότι ηλικιωμένοι και κάτοικοι απομακρυσμένων περιοχών θα συνεχίσουν να έχουν φυσική παρουσία ταχυδρόμου.
Το προσωπικό δεν απολύεται αλλά ανακατανέμεται σε λειτουργίες διανομής και υποστήριξης πελατών, με την προσδοκία ότι η καθημερινή εμπειρία —παραδόσεις στην ώρα τους, λιγότερη αναμονή, καθαρό tracking— θα βελτιωθεί.
Για να μην μείνει αυτό κενό γράμμα, απαιτούνται τρία πράγματα. Πρώτον, επαρκής στελέχωση διανομής με σαφή δρομολόγια και back-up σε αιχμές. Δεύτερον, διαλειτουργικότητα των συστημάτων, ώστε τα νέα PDAs και οι εφαρμογές να «μιλούν» απρόσκοπτα με το CRM και το ERP. Τρίτον, δημοσιευμένοι δείκτες ποιότητας όπως πχ χρόνοι παράδοσης ανά ζώνη, ποσοστά εμπρόθεσμων διανομών, επίπεδα ικανοποίησης πελατών ανά κανάλι. Χωρίς αυτά, το νέο μοντέλο κινδυνεύει να θεωρηθεί απλώς περικοπή κόστους εις βάρος της εξυπηρέτησης.
Οι αντίλογοι και πώς απαντιούνται
«Κλείνουν καταστήματα γιατί δεν έχουν πελατεία» λέει η διοίκηση. «Δεν έχουν πελατεία γιατί υποβαθμίστηκαν με τα χρόνια» απαντούν οι τοπικοί φορείς. Και οι δύο πλευρές έχουν μερίδιο αλήθειας.
Η μετάβαση στην ψηφιακή εποχή μίκρυνε βίαια την επιστολική αλληλογραφία, όμως ο ρόλος των ΕΛΤΑ ως κόμβου καθημερινότητας παραμένει ισχυρός σε πολλές περιοχές. Γι’ αυτό και η τρίμηνη αναβολή στην περιφέρεια είναι ευκαιρία να αποδειχθεί ότι η αναδιάρθρωση δεν είναι οριζόντια, αλλά έξυπνα στοχευμένη.
Εκεί που η κίνηση δικαιολογεί φυσική παρουσία, πρέπει να μένει φυσική παρουσία. Εκεί που δεν δικαιολογεί, οι εναλλακτικές οφείλουν να είναι ισοδύναμες σε αξιοπιστία και προσβασιμότητα.
Άλλος αντίλογος αφορά την «κρυφή ιδιωτικοποίηση» μέσω πρακτορείων. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ιδεολογική αλλά να βασίζεται στα δεδομένα. Αν το πρακτορείο λειτουργεί με συμβάσεις ποιότητας, ενιαία τιμολόγηση, ελέγχους και σαφείς υποχρεώσεις ωραρίου και εξυπηρέτησης, τότε αποτελεί θεμιτό εργαλείο. Αν όμως γίνει ανεξέλεγκτα, θα επιβεβαιώσει τους φόβους.
Χωρίς ατζέντα «υποχώρησης» η διοίκηση
Η διοίκηση επιμένει ότι δεν υπάρχει περιθώριο για νέες κρατικές «ενέσεις», ούτε για αναβολές χωρίς κόστος. Το πλαίσιο του Υπερταμείου και οι ευρωπαϊκοί κανόνες το καθιστούν σαφές.
Άρα, το τρίμηνο στην περιφέρεια δεν είναι «μήνας του μέλιτος», αλλά αυστηρό χρονοδιάγραμμα για να κλειδώσουν τοποθεσίες πρακτορείων, να υπογραφούν συμβάσεις, να προσαρμοστούν δρομολόγια, να εκπαιδευτούν ομάδες και να ενημερωθούν οι πολίτες με συγκεκριμένα σενάρια εξυπηρέτησης ανά οικισμό.
Το ίδιο διάστημα, στα αστικά κέντρα, οι αναστολές πρέπει να συνοδευτούν από ενίσχυση διανομής και απόδειξη στην πράξη ότι ο πελάτης δεν θα μείνει «ξεκρέμαστος» σε πληρωμές, συντάξεις, δεματοροές.
Η μεγάλη εικόνα και το «μετά»
Στο φόντο όλων αυτών βρίσκεται η θεσμική υποχρέωση της Καθολικής Υπηρεσίας ως το 2028, αλλά και η στρατηγική φιλοδοξία να ξαναγίνουν τα ΕΛΤΑ εμπορικά ανταγωνιστικά στο last mile.
Η συνένωση με την ΕΛΤΑ Courier, η ανανέωση στόλου, η κεντρικοποίηση διαλογής και η προοπτική νέων εσόδων από τη συνεργασία με την Alpha Bank είναι τα «εργαλεία». Όμως η κοινωνική νομιμοποίηση του σχεδίου θα κριθεί τώρα, πάνω στον χάρτη των 204 σημείων.
Αν οι χρόνοι παράδοσης βελτιωθούν, οι ηλικιωμένοι νιώσουν ότι ο ταχυδρόμος είναι παρών και οι επαγγελματίες δουν αξιόπιστες ροές δεμάτων, το αφήγημα θα αλλάξει. Αν όχι, το «λουκέτο» θα μείνει ως ταμπέλα μιας βεβιασμένης περικοπής.
Το σήμερα με αριθμούς
Στα τελευταία δημοσιευμένα οικονομικά αποτελέσματα, αυτά του 2024, ο όμιλος βελτίωσε οριακά τον κύκλο εργασιών, ο οποίος άγγιξε τα 249 εκατ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 2% σε σχέση με το 2023.
Μια αύξηση που ήρθε αξιοποιώντας την ανάκαμψη στην επιστολική ύλη, την ανάπτυξη courier και την υψηλότερη εκτίμηση αποζημίωσης Καθολικής Υπηρεσίας. Οι ζημιές μετά φόρων συρρικνώθηκαν σημαντικά, σημειώνοντας υποχώρηση περίπου στα 8 εκατ. έναντι 29,8 εκατ., χωρίς όμως να εξαφανιστούν.
Από την πλευρά του, ο ορκωτός εφιστά την προσοχή για αρνητικά ίδια κεφάλαια, υπερβάλλουσες βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις και ουσιώδη αβεβαιότητα για τη συνέχιση δραστηριότητας εάν δεν υλοποιηθεί ο μετασχηματισμός.
Το 2025, επιμέρους γεγονότα ανακουφίζουν ταμειακά αλλά δεν αλλάζουν τη στρατηγική εξίσωση. Τα ΕΛΤΑ πρέπει να μικρύνουν για να ξαναμεγαλώσουν.
Δύσκολες αποφάσεις, καθαρές δεσμεύσεις
Το σχέδιο για τα καταστήματα είναι τομή με πραγματικό κοινωνικό αποτύπωμα. Οι αντιδράσεις ήταν αναμενόμενες και σε μεγάλο βαθμό εύλογες.
Η τρίμηνη αναβολή στην περιφέρεια δίνει τον απαιτούμενο χώρο για έξυπνες διορθώσεις και έντιμο διάλογο, αλλά δεν ακυρώνει την κατεύθυνση. Τώρα μετρά η εκτέλεση. Χαρτογράφηση αναγκών, συμβάσεις πρακτορείων με standards, ενίσχυση κατ’ οίκον εξυπηρέτησης, δημοσιοποίηση δεικτών ποιότητας και διαρκής ενημέρωση πολιτών και φορέων.
Οι επόμενοι μήνες είναι κρίσιμοι
Αν τα ΕΛΤΑ καταφέρουν να μεταφράσουν την αναστάτωση που δημιουργείται σε ορατή αναβάθμιση της καθημερινής εμπειρίας, τότε το δίκτυο, έστω μικρότερο, θα αποδειχθεί λειτουργικά μεγαλύτερο.
Διαφορετικά, το τρίμηνο θα γραφτεί ως χαμένη ευκαιρία σε έναν οργανισμό που δεν έχει πια την πολυτέλεια να χάνει αν δε θέλει να χαθεί και ο ίδιος.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
