Ο ελληνικός τουρισμός έχει αποδείξει ότι αντέχει κρίσεις, αναταράξεις και γεωπολιτικές πιέσεις. Το προϊόν παραμένει ισχυρό, η ζήτηση υψηλή και οι αφίξεις συνεχίζουν να κινούνται ανοδικά. Ωστόσο, πίσω από τη θετική εικόνα, η πρόσφατη ανάλυση της PwC αναδεικνύει έναν παράγοντα που ενδέχεται να λειτουργήσει ως αδύναμος κρίκος: την αυξανόμενη εξάρτηση από τα «πακέτα διακοπών» και τα νούμερα που καταγράφουν οι ίδιοι μελετητές.
Τα οργανωμένα πακέτα διακοπών από tour operators αντιπροσωπεύουν σήμερα το 36,2% των συνολικών αφίξεων, δηλαδή πάνω από έναν στους τρεις τουρίστες που φτάνουν στη χώρα. Το ποσοστό είναι από τα υψηλότερα στη Μεσόγειο και παρουσιάζει ανοδική τάση τα τελευταία χρόνια, παρά την ισχυροποίηση των απευθείας κρατήσεων και της βραχυχρόνιας μίσθωσης. Το μερίδιο αυτό σημαίνει ότι σημαντικό τμήμα της τουριστικής ροής περνά μέσα από συγκεκριμένα μεγάλα κανάλια διανομής, κυρίως διεθνείς tour operators.
Το παράδειγμα της κατάρρευσης της Thomas Cook
Η εμπειρία έχει δείξει πόσο ευάλωτο μπορεί να γίνει το σύστημα όταν μια τέτοια «γραμμή τροφοδοσίας» διακοπεί. Η κατάρρευση του Thomas Cook δημιούργησε απώλειες εκατοντάδων εκατομμυρίων σε συγκεκριμένους προορισμούς. Σύμφωνα με μοντέλο που παρατίθεται στη μελέτη, μια πιθανή διαταραχή στα πακέτα θα μπορούσε να οδηγήσει σε ζημιές 1 δισ. για τον τουρισμό και 2,5 δισ. ευρώ για την ελληνική οικονομία συνολικά. Η PwC χαρακτηρίζει το κανάλι «υψηλής βαρύτητας και υψηλού κινδύνου» για ολόκληρη την αλυσίδα αξίας.
Βέβαια, το πρόβλημα δεν είναι μόνο η εξάρτηση από τα πακέτα, αλλά και η χωρική συγκέντρωσή της. Οι έξι κορυφαίες νησιωτικές περιφέρειες συγκεντρώνουν σχεδόν το 50% των συνολικών αφίξεων, ενώ συγκεκριμένοι προορισμοί έχουν ακόμη μεγαλύτερη έκθεση στα πακέτα. Αυτό σημαίνει ότι ένα πλήγμα στους tour operators δεν θα επηρεάσει ομοιόμορφα τη χώρα, αλλά θα χτυπήσει ακριβώς τις περιοχές με τα υψηλότερα ποσοστά αφίξεων και τη μεγαλύτερη οικονομική εξάρτηση από τον τουρισμό. Η PwC προειδοποιεί ότι η τάση ενδέχεται να ενταθεί, όχι να μειωθεί. Παρότι η διεθνής αγορά κινείται δυναμικά προς τις απευθείας κρατήσεις το ελληνικό προϊόν παραμένει ισχυρά συνδεδεμένο με τα οργανωμένα πακέτα, λόγω εποχικότητας, συγκέντρωσης και έντονης εξάρτησης από λίγες αγορές προέλευσης.
Επιπλέον, η πίεση στις τιμές και η αύξηση του κόστους λειτουργίας οδηγούν πολλές επιχειρήσεις να στηρίζονται ακόμη περισσότερο στις προκαθορισμένες ροές που εξασφαλίζουν οι tour operators. Σε συνδυασμό με την εξάρτηση από λίγες αγορές προέλευσης – οι κορυφαίες πέντε χώρες δίνουν δυσανάλογα μεγάλο μερίδιο των αφίξεων –, σε περίπτωση γεωπολιτικής ή οικονομικής κρίσης σε μία από αυτές, η Ελλάδα εκτίθεται σε μεγάλο ρίσκο. Από την πλευρά τους, οι ερευνητές δεν προτείνουν την απομάκρυνση της αγοράς από τα πακέτα, καθώς αυτό δεν είναι ρεαλιστικό ούτε επιθυμητό, αλλά τη μείωση της εξάρτησης μέσω ενίσχυσης των απευθείας καναλιών και των ψηφιακών υποδομών των επιχειρήσεων, της ανάπτυξης off-peak προϊόντων (γαστρονομία, ευεξία, περιπατητικός τουρισμός, culture-driven ταξίδι), της διαφοροποίησης των αγορών προέλευσης, μέσω επενδύσεων υποδομών στα νησιά, στρατηγικής ανάπτυξης περιοχών με χαμηλή σήμερα τουριστική διείσδυση και κάνοντας ανταγωνιστικότερη διανομή ανά προορισμό.
Εξάλλου, δεν είναι μόνο αυτή η πρόκληση που διαμορφώνει τον κίνδυνο για την επόμενη δεκαετία. Η κλιματική αλλαγή έχει μπει για τα καλά στο κάδρο. Απόδειξη πως το 2024 ήταν η θερμότερη χρονιά στην Ευρώπη. Το φαινόμενο οδηγεί σε μετατόπιση της ζήτησης προς «δροσερότερους» προορισμούς (coolcation trend), κάτι που μπορεί να επηρεάσει την Ελλάδα περισσότερο από άλλες χώρες λόγω του ισχυρού προφίλ ήλιου-θάλασσας. Και οι υποδομές είναι υπό πίεση, καθώς οι ανάγκες επενδύσεων στα νησιά ανεβαίνουν. Εκτιμάται ότι απαιτούνται έργα υποδομών της τάξης των 3,5 δισ. ευρώ ετησίως, σε σύγκριση με περίπου 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ σήμερα. Χωρίς αναβάθμιση σε δίκτυα, ενέργεια, νερό, απορρίμματα, αεροδρόμια και λιμάνια, η ποιότητα του προϊόντος κινδυνεύει, όπως προειδοποιεί η αγορά.
Επιπλέον, η ταχύτατη ανάπτυξη των Airbnb καταλυμάτων έχει ήδη αλλάξει την ισορροπία στην αγορά. Η ξενοδοχειακή ζήτηση επηρεάζεται, ενώ η αναντιστοιχία μεταξύ αφίξεων και πληροτήτων καταγράφεται πλέον στα στοιχεία — ένα μέρος του τουριστικού κύματος «φεύγει» προς άλλου τύπου διαμονές. Κι όπως τονίζει συνεχώς η αγορά, μιλώντας για εποχικότητα και χωρική υπερσυγκέντρωση, το 80% της ζήτησης παραμένει συμπυκνωμένο σε λίγους μήνες και λίγους προορισμούς.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
