Η Ισπανία βρέθηκε στο προσκήνιο της ευρωπαϊκής επικαιρότητας έπειτα από μια ιδιαίτερα ηχηρή κίνηση των αρχών της, καθώς ζήτησε να αποσυρθούν περισσότερες από 65.000 αγγελίες βραχυχρόνιας μίσθωσης από ψηφιακή πλατφόρμα, από τη στιγμή που διαπιστώθηκε ότι παραβίαζαν θεμελιώδεις κανονισμούς. Οι καταχωρίσεις αυτές, στη μεγάλη τους πλειονότητα, δεν περιλάμβαναν τον υποχρεωτικό αριθμό άδειας λειτουργίας ή δεν διευκρίνιζαν αν ο εκμισθωτής ήταν φυσικό πρόσωπο ή εταιρεία -παραλείψεις που, σύμφωνα με τις ισπανικές αρχές, αποδεικνύουν την έκταση της παρανομίας, αλλά και την ανάγκη αυστηρότερου ελέγχου.
Η ενέργεια αυτή δεν ήταν αποσπασματική. Εντάσσεται σε μια πιο συστηματική στρατηγική που έχουν υιοθετήσει τόσο η ισπανική κυβέρνηση όσο και οι τοπικές και περιφερειακές αρχές για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της ανεξέλεγκτης τουριστικής ανάπτυξης, με επίκεντρο τις βραχυχρόνιες μισθώσεις. Ο υπερτουρισμός – ή αλλιώς η υπερσυγκέντρωση επισκεπτών σε περιοχές με περιορισμένες αντοχές – έχει επιφέρει σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Η σταδιακή μετατροπή κατοικιών σε τουριστικά καταλύματα, η εξαφάνιση της προσφοράς μακροχρόνιων ενοικίων και η αύξηση των τιμών, έχουν καταστήσει τη στέγαση απρόσιτη για χιλιάδες κατοίκους μεγάλων ισπανικών πόλεων και τουριστικών προορισμών.
Πόλεις όπως η Βαρκελώνη και η Πάλμα ντε Μαγιόρκα έχουν ήδη εφαρμόσει αυστηρότερους κανόνες. Σε αρκετές περιπτώσεις, έχουν τεθεί όρια στον αριθμό των τουριστικών καταλυμάτων ανά γειτονιά ή ακόμη και πλήρεις απαγορεύσεις σε ορισμένες περιοχές. Οι νέες ρυθμίσεις δεν αποσκοπούν στο να ανακόψουν την τουριστική ροή, αλλά στο να την καταστήσουν βιώσιμη, αποφεύγοντας την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των ντόπιων κατοίκων και τη σταδιακή αλλοίωση του κοινωνικού ιστού.
Το παράδειγμα της Ισπανίας αποτελεί σαφές μήνυμα προς χώρες με αντίστοιχα χαρακτηριστικά, όπως είναι και η Ελλάδα. Σε πολλές περιοχές της χώρας μας, ιδιαίτερα νησιωτικές ή έντονα τουριστικές, παρατηρείται μια παρόμοια τάση. Η μαζική μετατροπή ακινήτων σε καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης περιορίζει δραστικά την προσφορά κατοικιών για μόνιμη διαμονή, προκαλώντας άνοδο στις τιμές και κοινωνικές εντάσεις.
Αθήνα και Θεσσαλονίκη είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα. Σε γειτονιές όπως το Κουκάκι, το Παγκράτι, τα Πετράλωνα, η Κυψέλη, το ιστορικό κέντρο ή η Άνω Πόλη, πολυκατοικίες έχουν σχεδόν στο σύνολό τους μετατραπεί σε τουριστικά διαμερίσματα. Αντίστοιχα, σε νησιά όπως η Μύκονος, η Σαντορίνη, η Πάρος, η εύρεση κατοικίας για εποχικά εργαζόμενους, επαγγελματίες ή ακόμη και κατοίκους που έχουν γεννηθεί και ζουν εκεί, γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη έως και αδύνατη πολλές φορές. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου εργαζόμενοι στον τουρισμό καταλήγουν να διαμένουν σε κοντέινερ, αποθήκες ή σε μακρινά χωριά, απλώς για να έχουν κάπου να μείνουν.
Το πρόβλημα όμως δεν είναι μόνο κοινωνικό, αλλά και έντονα οικονομικό. Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις προσέφεραν, πράγματι, σημαντικά έσοδα τόσο στους ιδιοκτήτες όσο και στο κράτος, ενώ ενίσχυσαν επαγγέλματα που σχετίζονται με τη φιλοξενία, την ανακαίνιση και τις τουριστικές υπηρεσίες. Όμως η υπερβολική επικέντρωση στην τουριστική απόδοση του ακινήτου έχει στρεβλώσει την αγορά. Όταν τα έσοδα από μία βραχυχρόνια μίσθωση υπερβαίνουν κατά πολύ αυτά μιας σταθερής, μακροχρόνιας ενοικίασης, οι ιδιοκτήτες αποσύρουν τα ακίνητά τους από την παραδοσιακή αγορά, με αποτέλεσμα η προσφορά να καταρρέει και οι τιμές να εκτοξεύονται.
Οι οικονομικές συνέπειες αυτής της πραγματικότητας είναι πολυεπίπεδες. Καθώς αυξάνονται οι τιμές αγοράς και ενοικίασης, η πρόσβαση σε κατοικία περιορίζεται όχι μόνο για τα ευάλωτα νοικοκυριά, αλλά και για τη μεσαία τάξη. Επιπλέον, η αύξηση της αξίας της γης οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερη προσέλκυση επενδυτών από το εξωτερικό, οι οποίοι, συχνά μέσω εταιρειών ή funds, εντείνουν την κερδοσκοπική πίεση στην αγορά. Το επενδυτικό ενδιαφέρον στρέφεται σχεδόν αποκλειστικά στην τουριστική αξιοποίηση, παραγκωνίζοντας τη βασική λειτουργία της κατοικίας, δηλαδή να στεγάζει ανθρώπους.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ισπανία αναγνωρίζει ότι ο τουρισμός παραμένει ζωτικός πυλώνας ανάπτυξης, αλλά χρειάζεται ρυθμιστικό πλαίσιο. Η αναγκαία ισορροπία δεν θα επιτευχθεί από μόνη της. Χρειάζονται πολιτικές που θα εξασφαλίσουν προσβασιμότητα στη στέγαση, θα ενισχύσουν τις μακροχρόνιες μισθώσεις, θα θέσουν όρια και όρους στις τουριστικές εκμεταλλεύσεις και θα προστατεύσουν τις κοινότητες από την αποδόμηση.
Στην Ελλάδα, για να μην φτάσει η κατάσταση στο σημείο που θα χρειαστούν δραστικές αποφάσεις και δράσεις, απαιτείται ένα συνεκτικό πλαίσιο για τη βραχυχρόνια μίσθωση που θα λαμβάνει υπόψη τόσο τις ανάγκες της αγοράς όσο και τις ανάγκες της κοινωνίας. Ο τουρισμός πρέπει να παραμείνει πηγή πλούτου, αλλά όχι με τίμημα τη φθορά και τον χαρακτήρα των πόλεων.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
