Οι υπηρεσίες “Αγόρασε τώρα, πλήρωσε αργότερα” (Buy Now, Pay Later – BNPL) έχουν εδραιωθεί ως μία από τις πιο καινοτόμες και ευρέως χρησιμοποιούμενες επιλογές πληρωμής της τελευταίας δεκαετίας.
Προσφέροντας ευελιξία και άμεση πρόσβαση σε προϊόντα και υπηρεσίες, χωρίς επιτόκιο, οι πλατφόρμες BNPL έχουν προσελκύσει εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως. Από τις αγορές ρούχων και ηλεκτρονικών ειδών μέχρι φαγητό και μετακινήσεις, η εξάπλωση αυτών των λύσεων θεωρείται μία από τις πιο ραγδαίες μεταβολές στη συμπεριφορά των καταναλωτών.
Ωστόσο, η επιτυχία αυτής της τεχνολογικής καινοτομίας συνοδεύεται και από σημαντικές προκλήσεις. Η απουσία ξεκάθαρου ρυθμιστικού πλαισίου σε πολλές χώρες, σε συνδυασμό με την ευκολία πρόσβασης στην υπηρεσία χωρίς επαρκή αξιολόγηση πιστοληπτικής ικανότητας, δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα για τη δυνητική υπερχρέωση των καταναλωτών, ιδίως των νεότερων ηλικιών. Οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο, όπως η Klarna, η Afterpay (θυγατρική της Block), η Affirm και η PayPal, έχουν επεκταθεί διεθνώς, αναπτύσσοντας νέα επιχειρηματικά μοντέλα που ξεπερνούν κατά πολύ τις παραδοσιακές πρακτικές της τραπεζικής και της καταναλωτικής πίστης.
Η ανάγκη για θεσμική παρέμβαση έχει αρχίσει πλέον να παίρνει συγκεκριμένη μορφή. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η κυβέρνηση ανακοίνωσε τον Μάιο του 2025 ένα νέο ρυθμιστικό πλαίσιο που προβλέπει την υπαγωγή των υπηρεσιών BNPL στην εποπτεία της Αρχής Χρηματοοικονομικής Συμπεριφοράς (FCA). Σύμφωνα με το σχέδιο, οι πάροχοι θα είναι υποχρεωμένοι να πραγματοποιούν ελέγχους φερεγγυότητας πριν από την παροχή πίστωσης, να διασφαλίζουν διαφάνεια στους όρους πληρωμής, ενώ οι καταναλωτές θα αποκτήσουν δικαίωμα προσφυγής στον Χρηματοοικονομικό Διαμεσολαβητή σε περίπτωση διαφωνίας ή παραπόνων.
Στόχος των μέτρων είναι η προστασία του κοινού από τις παγίδες του εύκολου δανεισμού, αλλά και η διαμόρφωση ενός σταθερού πλαισίου που θα επιτρέψει στον κλάδο να αναπτυχθεί με υπευθυνότητα και μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Παρόμοιες πρωτοβουλίες έχουν αναληφθεί και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στο πλαίσιο της αναθεωρημένης Οδηγίας για την Καταναλωτική Πίστη (CCD2), επεκτείνει την εφαρμογή της σε ψηφιακές πλατφόρμες BNPL. Με την αναθεώρηση αυτή, οι πάροχοι οφείλουν πλέον να αξιολογούν τη φερεγγυότητα των καταναλωτών πριν από την αποδοχή συναλλαγών, να ενημερώνουν ξεκάθαρα για τους όρους πίστωσης και να συμμορφώνονται με αυστηρότερα πρότυπα διαφάνειας. Η πλήρης εναρμόνιση αναμένεται μέχρι το 2026, με σκοπό να προστατευθούν οι καταναλωτές και να ενισχυθεί η υπεύθυνη χρήση αυτών των υπηρεσιών.
Η ανάγκη για εκσυγχρονισμό των εθνικών νομικών πλαισίων είναι επιτακτική. Πολλοί νόμοι που διέπουν την καταναλωτική πίστη, όπως ο Νόμος περί Καταναλωτικής Πίστης του 1974 στο Ηνωμένο Βασίλειο, δεν έχουν προσαρμοστεί στις συνθήκες της ψηφιακής εποχής. Οι ρυθμίσεις που αφορούσαν έντυπες αιτήσεις, φυσική παρουσία και παραδοσιακή τραπεζική σχέση, δεν επαρκούν για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις μιας αγοράς που λειτουργεί πλέον με εφαρμογές κινητών και άμεσες online εγκρίσεις.
Το φαινόμενο είναι εξίσου έντονο και εκτός Ευρώπης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η αγορά BNPL υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει τα 110 δισεκατομμύρια δολάρια το 2025, σύμφωνα με εκτιμήσεις της GlobalData. Οι εταιρείες που προσφέρουν τις υπηρεσίες αυτές δεν υπόκεινται πάντα σε τραπεζική εποπτεία, ενώ η απουσία κεντρικού ρυθμιστικού φορέα αφήνει περιθώρια για κατάχρηση. Αντίστοιχα, στην Αυστραλία, παρότι οι υπηρεσίες BNPL έχουν ενσωματωθεί στην καθημερινότητα πολλών νοικοκυριών, έχουν ενταθεί οι φωνές που ζητούν ισχυρότερη προστασία των πολιτών, ιδίως όσων συμμετέχουν σε πολλαπλά προγράμματα παράλληλα, χωρίς πλήρη ενημέρωση για τις συνολικές τους υποχρεώσεις.
Στον πυρήνα αυτής της συζήτησης βρίσκεται ένα κρίσιμο ερώτημα και αφορά το πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η καινοτομία δεν έρχεται εις βάρος της χρηματοοικονομικής ευθύνης. Οι υπηρεσίες BNPL προσφέρουν ελευθερία και άμεση πρόσβαση, αλλά ενδέχεται να υπονομεύσουν τη συνειδητή κατανάλωση όταν χρησιμοποιούνται ανεξέλεγκτα. Το γεγονός ότι δεν συνοδεύονται από τόκους ή εμφανή κόστη καθιστά τις υποχρεώσεις τους “αόρατες”, με αποτέλεσμα οι καταναλωτές να υποτιμούν τον οικονομικό αντίκτυπο.
Η απάντηση δεν βρίσκεται στον περιορισμό της καινοτομίας, αλλά στη σωστή ενσωμάτωσή της σε ένα σύγχρονο και ισορροπημένο θεσμικό πλαίσιο. Ένα λειτουργικό BNPL οικοσύστημα πρέπει να παρέχει σαφή ενημέρωση, διαφάνεια, αξιολόγηση κινδύνου και μηχανισμούς προστασίας, ενώ ταυτόχρονα να παραμένει ευέλικτο και προσβάσιμο.
Η παγκόσμια τάση προς την καθολική χρήση τέτοιων υπηρεσιών δείχνει ότι δεν πρόκειται για παροδική μόδα, αλλά για έναν θεμελιώδη μετασχηματισμό στον τρόπο που καταναλώνουμε και δανειζόμαστε. Οι θεσμοί, οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές οφείλουν να προσαρμοστούν.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
