H ανάγκη για κοινωνική ευθύνη στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης βρίσκεται στο επίκεντρο των διεθνών συζητήσεων, καθώς η ταχύτητα με την οποία εξελίσσονται οι σχετικές τεχνολογίες δεν αφήνει περιθώρια για αδράνεια.
Η τεχνητή νοημοσύνη παύει να είναι μια θεωρητική έννοια ή ένα εργαλείο των ειδικών και αποκτά καθημερινή παρουσία σε κρίσιμους τομείς, όπως η υγεία, η εκπαίδευση, η εργασία, η ασφάλεια και η δικαιοσύνη. Το ερώτημα δεν είναι τι μπορεί να κάνει η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά με ποιον τρόπο και υπό ποιες αρχές θα πρέπει να χρησιμοποιείται ώστε να προάγει το συλλογικό καλό.
Η έννοια της κοινωνικής ευθύνης στην τεχνητή νοημοσύνη αφορά μια δέσμευση απέναντι στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τα θεμελιώδη δικαιώματα και τη δημοκρατική συνοχή. Οι εταιρείες που αναπτύσσουν ή χρησιμοποιούν αλγορίθμους καλούνται να αξιολογούν όχι μόνο την αποδοτικότητα των εργαλείων τους, αλλά και τον αντίκτυπο που αυτά μπορεί να έχουν στις κοινωνικές σχέσεις, στην πρόσβαση σε ευκαιρίες, στην ενίσχυση ή αναπαραγωγή ανισοτήτων. Είναι άλλο να εφαρμόζεται ένας αλγόριθμος για την προσωποποιημένη διαφήμιση και άλλο όταν επηρεάζει ποιος θα προσληφθεί, ποιος θα λάβει δάνειο, ή ακόμη και ποιος θα τύχει ιατρικής προτεραιότητας.
Σε αυτό το πεδίο, η διαφάνεια καθίσταται όχι απλώς επιθυμητή, αλλά απολύτως αναγκαία. Οι πολίτες δικαιούνται να γνωρίζουν πότε και με ποιον τρόπο επηρεάζονται από αποφάσεις που προκύπτουν μέσω συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης. Η δυνατότητα κατανόησης του πώς «σκέφτεται» ένας αλγόριθμος, δηλαδή η επεξήγηση της διαδικασίας που οδηγεί σε ένα αποτέλεσμα, αποτελεί θεμέλιο της λογοδοσίας. Όσο πιο αδιαφανής είναι η λειτουργία ενός τέτοιου συστήματος, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος να παραβιαστούν βασικές αρχές δικαιοσύνης ή να παρακαμφθούν μηχανισμοί ελέγχου. Η κοινωνική υπευθυνότητα δεν είναι ζήτημα καλών προθέσεων, αλλά απαιτεί δομές ελέγχου, διασφαλισμένη πρόσβαση και δυνατότητα αναθεώρησης, ώστε η τεχνολογία να λειτουργεί προς όφελος όλων.
Παράλληλα, εγείρεται έντονα το ζήτημα της μεροληψίας. Οι αλγόριθμοι εκπαιδεύονται με δεδομένα που προέρχονται από την πραγματική ζωή και άρα αντικατοπτρίζουν, συνήθως χωρίς φιλτράρισμα, τις ανισότητες και τις προκαταλήψεις που υπάρχουν ήδη στην κοινωνία. Αν δεν υπάρξει έγκαιρος εντοπισμός και διόρθωση αυτών των στρεβλώσεων, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος η τεχνητή νοημοσύνη να αναπαράγει ή και να ενισχύσει αυτές τις αδικίες αντί να συμβάλει στην εξάλειψή τους. Η κοινωνική υπευθυνότητα, σε αυτό το πλαίσιο, σημαίνει ότι ο σχεδιασμός της τεχνολογίας πρέπει να γίνεται με επίγνωση των κοινωνικών συνεπειών, από τη σύνθεση των ομάδων που δημιουργούν τις εφαρμογές έως την επιλογή των δεδομένων που χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση των συστημάτων.
Ιδιαίτερη σημασία αποκτά και η προστασία των προσωπικών δεδομένων. Σε μια εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη βασίζεται στην επεξεργασία τεράστιων ποσοτήτων πληροφοριών, η γραμμή ανάμεσα στη χρησιμότητα και στην καταπάτηση της ιδιωτικότητας είναι λεπτή. Η συλλογή, αποθήκευση και αξιοποίηση των προσωπικών δεδομένων πρέπει να διέπονται από αρχές αναλογικότητας, σκοπού και συγκατάθεσης, χωρίς να θυσιάζεται η ιδιωτική ζωή στο όνομα της καινοτομίας. Η κοινωνική υπευθυνότητα εδώ σημαίνει σεβασμό στον πυρήνα της ελευθερίας του ατόμου, χωρίς προσχηματικές εξαιρέσεις.
Η τεχνητή νοημοσύνη, όταν κατευθύνεται υπεύθυνα, μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης κοινωνικής προόδου. Μπορεί να ενισχύσει την προσβασιμότητα, να βελτιώσει τη διάγνωση ασθενειών, να ενδυναμώσει την εκπαίδευση, να στηρίξει τη λήψη αποφάσεων σε συνθήκες αβεβαιότητας. Όμως, χωρίς ένα πλαίσιο ηθικής χρήσης, κινδυνεύει να εξελιχθεί σε εργαλείο συγκέντρωσης ισχύος, παρακολούθησης και ελέγχου. Η κοινωνική ευθύνη στον τομέα αυτό δεν περιορίζεται στον νομοθέτη ή στον ερευνητή, αλλά επεκτείνεται σε όλους τους κρίκους της αλυσίδας: επιχειρήσεις, κράτη, τελικούς χρήστες.
Σήμερα, η ανάγκη για παγκόσμιους κανόνες ηθικής και δεοντολογίας στην τεχνητή νοημοσύνη είναι περισσότερο επείγουσα από ποτέ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση με τον Κανονισμό για την ΤΝ κάνει βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, θέτοντας πλαίσια για υψηλού ρίσκου εφαρμογές και απαγορεύοντας πρακτικές που κρίνει επιβλαβείς για τις θεμελιώδεις ελευθερίες. Όμως, οι νομοθετικές παρεμβάσεις δεν αρκούν από μόνες τους. Απαιτείται ένα συλλογικό ήθος τεχνολογικής υπευθυνότητας, όπου κάθε καινοτομία εντάσσεται σε ένα ευρύτερο όραμα για το πώς θέλουμε να ζούμε ως κοινωνία.
Η κοινωνική ευθύνη στην τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι απλώς μια διάσταση του τεχνολογικού σχεδιασμού, αλλά ο πυρήνας του. Σημαίνει να επιλέγουμε τεχνολογίες που ενισχύουν, και όχι που διαβρώνουν τον ανθρώπινο δεσμό, την εμπιστοσύνη, τη συλλογική ασφάλεια.
Σημαίνει να χτίζουμε έναν ψηφιακό κόσμο όπου η πρόοδος δεν μετριέται μόνο σε ταχύτητα και αποδοτικότητα, αλλά και σε εντιμότητα, λογοδοσία και συμπερίληψη. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να υπηρετήσει την κοινωνία, αρκεί να τη σχεδιάσουμε με επίγνωση ότι, στο τέλος, δεν αφορά μόνο τον άνθρωπο του σήμερα, αλλά και αυτόν του αύριο.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
