Η Ιβηρική χερσόνησος βρέθηκε φέτος στο επίκεντρο λόγω της κλιματικής κρίσης, με τα παρατεταμένα κύματα καύσωνα να πυροδοτούν καταστροφικές πυρκαγιές σε Ισπανία και Πορτογαλία. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του διεθνούς επιστημονικού δικτύου World Weather Attribution, η πιθανότητα εκδήλωσης τέτοιων ακραίων θερμικών φαινομένων έχει αυξηθεί κατά σαράντα φορές σε σχέση με το παρελθόν εξαιτίας της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά και αποδεικνύουν ότι οι κοινωνίες της Μεσογείου εισέρχονται σε μια νέα, πιο επικίνδυνη εποχή.
Ο Αύγουστος χαρακτηρίστηκε από θερμοκρασίες που ξεπερνούσαν τους 40 βαθμούς Κελσίου σε πολλές περιοχές της Ιβηρικής. Οι ασυνήθιστα επίμονες αυτές συνθήκες δεν έμειναν χωρίς συνέπειες. Στη βόρεια Πορτογαλία, αλλά και στη δυτική και βορειοδυτική Ισπανία, οι πυρκαγιές εξαπλώθηκαν με ταχύτητα, αφήνοντας πίσω τους κατεστραμμένα σπίτια, αποψιλωμένα δάση και μια κοινωνία αντιμέτωπη με την τραγωδία. Και στις δύο χώρες καταγράφηκαν τέσσερις θάνατοι, ενώ χιλιάδες άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν εσπευσμένα τις εστίες τους. Στην Ισπανία κάηκαν περισσότερα από 3,8 εκατομμύρια στρέμματα, αριθμός-ρεκόρ από το 2006 που υπάρχουν συστηματικά στοιχεία, ενώ στην Πορτογαλία οι απώλειες ξεπέρασαν τα 2,8 εκατομμύρια στρέμματα.
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η ανθρωπογενής θέρμανση του πλανήτη έχει μεταβάλει τη συχνότητα και την ένταση αυτών των φαινομένων. Όπως εξηγεί ο Θίο Κίπινγκ από το Imperial College του Λονδίνου, αν δεν υπήρχε η επίδραση της κλιματικής αλλαγής, οι μετεωρολογικές συνθήκες που ευνοούν τόσο έντονες πυρκαγιές θα εμφανίζονταν μία φορά κάθε πέντε αιώνες. Σήμερα, όμως, εμφανίζονται μία φορά κάθε δεκαπέντε χρόνια, ενώ η έντασή τους είναι κατά 30% ισχυρότερη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι κοινωνίες θα έρχονται αντιμέτωπες με τέτοιες κρίσεις πολύ πιο συχνά, με τις συνέπειες να αθροίζονται χρόνο με τον χρόνο.
Οι παρατεταμένες θερμές περίοδοι προκαλούν ταχεία ξήρανση της βλάστησης, μετατρέποντάς την σε ιδανικό καύσιμο υλικό. Οι πυρκαγιές που ξεσπούν κάτω από αυτές τις συνθήκες είναι πολύ πιο δύσκολο να ελεγχθούν, καθώς αποκτούν δική τους δυναμική, καθώς δημιουργούν ισχυρούς ανέμους, εκτινάσσουν τις φλόγες σε μεγάλο ύψος και προκαλούν εκρήξεις. Οι καύτρες που μεταφέρονται με τον αέρα μπορούν να δημιουργήσουν νέες εστίες σε κοντινή απόσταση, καθιστώντας τις επιχειρήσεις κατάσβεσης εξαιρετικά επικίνδυνες και περίπλοκες.
Ωστόσο, οι φυσικές συνθήκες δεν είναι οι μόνες που επιδεινώνουν την κατάσταση. Σημαντικό ρόλο παίζει και η εγκατάλειψη της υπαίθρου. Η παρακμή της παραδοσιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας έχει αφήσει τεράστιες εκτάσεις γης ακαλλιέργητες και χωρίς φροντίδα, αυξάνοντας τον κίνδυνο πυρκαγιών. Όπως τονίζει η Μάγια Βάλμπεργκ, σύμβουλος στο Κέντρο για το Κλίμα του Ερυθρού Σταυρού, οι γαίες που στο παρελθόν καλλιεργούνταν ή χρησιμοποιούνταν για βόσκηση, σήμερα μένουν ανεκμετάλλευτες, επιτρέποντας στη βλάστηση να αναπτυχθεί ανεξέλεγκτα και να γίνει εύφλεκτη. Το φαινόμενο αυτό, σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή, δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο όπου κάθε καλοκαίρι οι πυρκαγιές είναι πιο πιθανές και πιο καταστροφικές.
Η μελέτη του World Weather Attribution δεν περιορίζεται σε αριθμούς. Θέτει στο επίκεντρο μια κρίσιμη αλήθεια, καθώς η κλιματική κρίση δεν είναι πια μακρινό ενδεχόμενο, αλλά παρόν που κοστίζει ζωές, καταστρέφει περιουσίες και υπονομεύει οικοσυστήματα. Οι Ισπανοί και οι Πορτογάλοι βίωσαν με σκληρό τρόπο τις συνέπειες αυτής της νέας πραγματικότητας, που απειλεί να καταστεί μόνιμη αν δεν υπάρξουν πιο αποφασιστικές πολιτικές για την προσαρμογή και την πρόληψη.
Οι ειδικοί τονίζουν ότι η διαχείριση του τοπίου, η καλύτερη προετοιμασία των κοινοτήτων και η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για να περιοριστεί ο κίνδυνος. Η Ευρώπη καλείται να βρει ισορροπία ανάμεσα στην κλιματική δράση και την ανθεκτικότητα των κοινωνιών της, καθώς τα φαινόμενα αυτά δεν πρόκειται να μειωθούν χωρίς δραστικές αλλαγές.
Η τραγική εμπειρία της Ιβηρικής λειτουργεί έτσι ως προειδοποιητικό καμπανάκι για ολόκληρη τη Μεσόγειο, αλλά και για τον κόσμο συνολικά. Οι πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2025 δεν είναι μόνο μια τοπική καταστροφή, αλλά είναι η απτή απόδειξη ότι η κλιματική κρίση βρίσκεται ήδη σε πλήρη εξέλιξη.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
