Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, γνωστά διεθνώς ως UPFs, έχουν προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στην επιστημονική κοινότητα. Οι περισσότεροι προβληματισμοί εστιάζουν στις επιπτώσεις τους στον μεταβολισμό, στην παχυσαρκία και στα καρδιαγγειακά νοσήματα. Πρόσφατες έρευνες όμως προσθέτουν μια νέα και απροσδόκητη διάσταση, καθώς οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα συγκεκριμένα τρόφιμα ενδέχεται να επηρεάζουν όχι μόνο τη λειτουργία του οργανισμού, αλλά και τη μορφολογία του ανθρώπινου σώματος, ιδιαίτερα την ανάπτυξη της γνάθου. Η διατροφή, όπως φαίνεται, δεν αλλάζει μόνο τον τρόπο που νιώθουμε, αλλά ίσως και το πώς είμαστε φτιαγμένοι.
Η ιδέα ότι η γνάθος σχετίζεται με τις διατροφικές συνήθειες δεν είναι καινούργια. Πολλές ανθρωπολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι το σχήμα και το μέγεθός της διαφέρουν ανάλογα με το είδος τροφής που καταναλώνει κάθε πληθυσμός. Οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες, που έτρωγαν σκληρές και ακατέργαστες τροφές, είχαν πιο ανεπτυγμένες γνάθους. Αντίθετα, οι κοινωνίες που στηρίχθηκαν στη γεωργία, καταναλώνοντας πιο μαλακές και επεξεργασμένες τροφές, παρουσίασαν σταδιακά μικρότερη οστική ανάπτυξη. Οι αλλαγές αυτές παρατηρούνται τόσο στους προϊστορικούς πληθυσμούς όσο και σε νεότερες κοινωνίες, ιδιαίτερα μετά τη βιομηχανική επανάσταση, όταν τα τρόφιμα έγιναν πιο εύπεπτα και λιγότερο απαιτητικά για μάσηση.
Αν και τα δόντια έχουν μικρύνει με την πάροδο του χρόνου, η γνάθος έχει συρρικνωθεί σε μεγαλύτερο βαθμό. Οι ειδικοί θεωρούν ότι αυτός είναι ένας από τους λόγους που σήμερα παρατηρούνται πιο συχνά προβλήματα συνωστισμού των δοντιών, στραβής οδοντοστοιχίας ή κακής σύγκλισης. Η μετάβαση στη βιομηχανική διατροφή φαίνεται πως επιτάχυνε αυτή την εξέλιξη, καθώς η ανάγκη για έντονη μάσηση μειώθηκε αισθητά.
Η γνάθος, πέρα από τη λειτουργία της στη μάσηση, συνδέεται και με την ομιλία. Έρευνες δείχνουν ότι οι αλλαγές στο σχήμα της επέτρεψαν στους ανθρώπους να σχηματίζουν ήχους όπως το «φ» και το «β», που δεν υπήρχαν στις παλαιότερες γλώσσες. Οι επιστήμονες εξηγούν ότι η κατανάλωση σκληρών τροφών, όπως το ωμό κρέας και τα λαχανικά, απαιτούσε περισσότερη δύναμη και ενεργοποιούσε τη μυϊκή ανάπτυξη, βοηθώντας τη σωστή διαμόρφωση των οστών του προσώπου. Καθώς οι τροφές έγιναν πιο μαλακές, η γνάθος άρχισε να αναπτύσσεται λιγότερο, προσαρμοζόμενη σταδιακά σε μια ευκολότερη διατροφή.
Σε αυτό το πλαίσιο, τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα θεωρούνται ο νέος κρίκος μιας μακράς αλυσίδας αλλαγών. Πρόκειται για προϊόντα με μαλακή υφή και ελάχιστη ανάγκη μάσησης, που συχνά αποτελούν τη βάση της διατροφής των παιδιών στις σύγχρονες κοινωνίες. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η συνεχής κατανάλωση τέτοιων τροφών μπορεί να περιορίσει τη μυϊκή δραστηριότητα που απαιτείται για την ανάπτυξη της γνάθου και να οδηγήσει σε ασθενέστερη οστική δομή.
Το ενδιαφέρον γύρω από το θέμα αυξήθηκε μετά από μια πιλοτική μελέτη στην Ισπανία, στην οποία συμμετείχαν 25 παιδιά ηλικίας τριών έως πέντε ετών. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα παιδιά που κατανάλωναν κυρίως υγρές ή ημιστερεές τροφές είχαν μικρότερες αποστάσεις μεταξύ των κάτω δοντιών σε σχέση με εκείνα που έτρωγαν πιο στερεές τροφές. Τα κενά αυτά θεωρούνται απαραίτητα, καθώς αφήνουν χώρο για την ανάπτυξη των μόνιμων δοντιών. Αν και η μελέτη ήταν μικρής κλίμακας και δεν απέδειξε αιτιώδη σχέση, άνοιξε ξανά τη συζήτηση γύρω από το πώς οι σύγχρονες διατροφικές συνήθειες μπορούν να επηρεάσουν τη φυσική ανάπτυξη των παιδιών.
Πολλοί επιστήμονες συμφωνούν ότι η μαλακή, υπερεπεξεργασμένη διατροφή περιορίζει τη χρήση των μυών της γνάθου. Οι άνθρωποι, και ιδιαίτερα τα παιδιά, σπάνια μασούν πια σκληρές τροφές, καθώς οι βιομηχανικές επιλογές προσφέρουν εύκολη κατανάλωση χωρίς προσπάθεια. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο μικρότερες γνάθους, αλλά και αυξημένες ορθοδοντικές ανάγκες στο μέλλον.
Υπάρχουν όμως και φωνές που ζητούν προσοχή στις υπεραπλουστεύσεις. Κάποιοι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι η ανάπτυξη της γνάθου δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τη διατροφή, αλλά και από γενετικούς παράγοντες που καθορίζουν τη δομή του προσώπου. Θεωρούν ότι τέτοιες αλλαγές συμβαίνουν σταδιακά, μέσα από γενεές, και όχι σε σύντομο χρονικό διάστημα. Παρόλα αυτά, ακόμη και όσοι διατηρούν επιφυλάξεις αναγνωρίζουν ότι η μείωση της κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφών είναι ευεργετική για τη συνολική υγεία, καθώς αυτά τα προϊόντα συνδέονται με αυξημένα ποσοστά τερηδόνας, μεταβολικών δυσλειτουργιών και διατροφικής φτώχειας.
Η συζήτηση για το αν η σμίκρυνση της γνάθου αποτελεί εξελικτική διαδικασία ή αποτέλεσμα των περιβαλλοντικών αλλαγών παραμένει ανοιχτή. Ίσως πρόκειται για έναν συνδυασμό και των δύο. Η διατροφή αντικατοπτρίζει τον τρόπο ζωής κάθε εποχής και, καθώς αλλάζει, επηρεάζει αργά αλλά σταθερά τη φυσιολογία του ανθρώπου.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
