Βιώνοντας μια περίοδο έντονων μετασχηματισμών, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιχειρεί το 2025 να ισχυροποιήσει το οικοδόμημα της βιώσιμης ανάπτυξης, δίνοντας έμφαση στους δείκτες ESG, δηλαδή το περιβάλλον (Environment), την κοινωνία (Social) και τη διακυβέρνηση (Governance).
Η ενσωμάτωση αυτών των παραμέτρων στον οικονομικό και παραγωγικό σχεδιασμό δεν είναι πλέον προαιρετική, αλλά στρατηγική προτεραιότητα, σε μια εποχή που η ενεργειακή κρίση, η τεχνολογική μετάβαση και η κοινωνική ανισότητα θέτουν νέα όρια και απαιτήσεις. Το στοίχημα για την Ευρώπη είναι να διατηρήσει τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στο παγκόσμιο πεδίο της βιώσιμης ανάπτυξης, χωρίς να αγνοήσει τις εσωτερικές της ανισότητες και τα εμπόδια εφαρμογής.
Η ετήσια κατάταξη του Climate Change Performance Index (CCPI) για το 2025 αποτυπώνει με ακρίβεια τη θέση της ΕΕ στη διεθνή σκακιέρα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατατάσσεται στη 17η θέση ανάμεσα σε 63 χώρες, εκ των οποίων χωρών οι 16 είναι κράτη-μέλη της. Πρόκειται για μια αξιολόγηση που, αν και δεν συγκαταλέγει το σύνολο της Ένωσης στις κορυφαίες επιδόσεις, εντούτοις αναγνωρίζει τη σταθερή πρόοδο και τη συστηματική προσπάθεια που καταβάλλεται σε όλα τα επίπεδα. Η βαθμολογία προκύπτει από την επίδοση σε τέσσερις βασικούς πυλώνες: τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την κατανάλωση ενέργειας και την κλιματική πολιτική. Σε καθέναν από αυτούς, η ΕΕ κινείται στον μέσο όρο ή λίγο πάνω από αυτόν, με σημαντικές αποκλίσεις ανάλογα με το κράτος-μέλος.
Οι συνολικές επιδόσεις της ΕΕ αποδίδονται εν μέρει στα μεγάλα πολιτικά προγράμματα που έχουν υιοθετηθεί την τελευταία πενταετία. Το Green Deal, το Fit for 55 και η Στρατηγική για τη Βιώσιμη Χρηματοδότηση διαμορφώνουν ένα πλαίσιο δεσμεύσεων με σαφείς στόχους, όπως η μείωση των εκπομπών κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 και η ενεργειακή ουδετερότητα έως το 2050. Ωστόσο, το CCPI επισημαίνει ότι το κενό μεταξύ σχεδιασμού και υλοποίησης παραμένει σημαντικό. Σε πολλά κράτη-μέλη καθυστερεί η μεταφορά των κεντρικών πολιτικών σε απτά αποτελέσματα. Η διακυβέρνηση, τοπική και εθνική, συχνά υστερεί σε δυναμισμό και συνέπεια, ενώ η κοινωνική αποδοχή των πολιτικών μετάβασης δεν είναι καθολική.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα εμφανίζεται να κινείται παράλληλα με τις ευρωπαϊκές τάσεις, αλλά με έντονα μεικτές επιδόσεις. Στην κατάταξη του CCPI για το 2025, η χώρα καταλαμβάνει την 22η θέση παγκοσμίως και την 11η εντός της ΕΕ-27. Η επίδοσή της χαρακτηρίζεται ως μέση, με θετικές ενδείξεις ως προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών, αλλά με αδυναμίες στην ενεργειακή αποδοτικότητα και, κυρίως, στην κλιματική πολιτική. Η εξάρτηση από το φυσικό αέριο, η καθυστέρηση σε έργα απολιγνιτοποίησης και οι ασάφειες στη χωροταξική στρατηγική περιβαλλοντικού σχεδιασμού συνιστούν ανασταλτικούς παράγοντες για περαιτέρω πρόοδο.
Πέρα, όμως, από τις εθνικές επιδόσεις στον τομέα της ενέργειας και των εκπομπών, ο δείκτης ESG αναδεικνύει και τη σημασία της διακυβέρνησης και της κοινωνικής υπευθυνότητας. Οι επιχειρήσεις καλούνται πλέον να εφαρμόζουν όχι μόνο περιβαλλοντικά πρότυπα, αλλά και κριτήρια διαφάνειας, συμμετοχικότητας, ισότητας και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Ελλάδα έχει σημειώσει βήματα προόδου ως προς τη θεσμική ενσωμάτωση των αρχών ESG, κυρίως μέσω της συμμόρφωσης με τις ευρωπαϊκές οδηγίες και τις ρυθμιστικές απαιτήσεις. Ωστόσο, στο επίπεδο της ουσιαστικής εφαρμογής, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις. Πολλές επιχειρήσεις φαίνεται να υιοθετούν τα πρότυπα ESG περισσότερο για να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των εποπτικών αρχών και των επενδυτών, παρά ως έκφραση μιας εσωτερικά συνειδητής στρατηγικής βιώσιμου μετασχηματισμού.
Παρά το γεγονός ότι το θεσμικό πλαίσιο ενισχύεται και υποστηρίζεται από χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η μετάβαση από τη θεωρία στην πράξη απαιτεί διακυβερνητική συνέχεια, ενίσχυση της κοινωνικής εμπιστοσύνης και επιχειρησιακή ωριμότητα. Η συμμετοχή της Ελλάδας στον ευρωπαϊκό ESG “χάρτη” εξαρτάται λιγότερο από τη ρητορική και περισσότερο από τη συνέπεια και τη δυνατότητα υλοποίησης βιώσιμων πολιτικών σε όλους τους κρίσιμους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας.
Εντέλει, η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να διατηρεί έναν ενδιάμεσο ρόλο στον παγκόσμιο χάρτη ESG. Διαθέτει υποδομές, βούληση και προγράμματα, αλλά υστερεί στην ταχύτητα και στην πληρότητα της εφαρμογής τους. Η Ελλάδα, ενταγμένη σε αυτό το πλαίσιο, βρίσκεται μπροστά στην πρόκληση του να μειώσει το εσωτερικό χάσμα ανάμεσα στον σχεδιασμό και την πράξη και ταυτόχρονα να αποδείξει ότι μπορεί να είναι ενεργό μέλος της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας και όχι μια χώρα σταθερά μεσαίας ταχύτητας. Το αν αυτό θα επιτευχθεί εξαρτάται από τη βούληση για διαρκή στρατηγική επένδυση στο μέλλον.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
