Για δεκαετίες, το γραφείο ήταν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής. Ήταν το μέρος όπου προσδιόριζε τη φράση «πάμε στη δουλειά». Ήταν ο χώρος όπου εργαζόμασταν, συναντούσαμε συναδέλφους, μιλούσαμε με προϊστάμενους, συμμετείχαμε σε συσκέψεις και, σιγά-σιγά, «χτίζαμε» καριέρα. Το γραφείο δεν ήταν απλώς ένας χώρος , ήταν σύμβολο. Σύμβολο σταθερότητας, προόδου, επαγγελματικής ταυτότητας.
Όλα αυτά όμως άλλαξαν και μάλιστα απότομα. Η πανδημία του COVID-19 ανέτρεψε βίαια τη σταθερή αυτή συνθήκη. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, χιλιάδες επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να λειτουργήσουν εξ αποστάσεως. Και κάπως έτσι, κάτι που φαινόταν αδιανόητο πριν, έγινε καθημερινότητα, δηλαδή η εργασία από το σπίτι. Τώρα η ερώτηση δεν είναι πια «πότε θα επιστρέψουμε στο γραφείο», αλλά «χρειάζεται ακόμα το γραφείο;».
Αν δούμε τι συμβαίνει στον κόσμο, η απάντηση δεν είναι ξεκάθαρη. Πολλές μεγάλες εταιρείες ξανασκέφτονται τον ρόλο των γραφείων τους. Η ασφαλιστική εταιρεία Allstate στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, πούλησε το τεράστιο κεντρικό της κτίριο στο Σικάγο, γιατί πλέον το 83% των εργαζομένων της δουλεύει από το σπίτι. Πλέον, αντί για γραφεία, διαθέτει μικρότερους και πιο ευέλικτους χώρους που αποκαλεί “κόμβους”. Και δεν είναι η μόνη.
Η Dropbox, που δηλώνει «virtual first» εταιρεία, έχει κρατήσει λίγους μόνο φυσικούς χώρους για περιστασιακές ομαδικές συναντήσεις. Η Atlassian, γνωστή εταιρεία λογισμικού, λέει στους εργαζόμενους ότι δεν είναι υποχρεωμένοι να επιστρέψουν στα γραφεία, εκτός αν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος. Όλες αυτές οι εταιρείες επανασχεδιάζουν όχι μόνο τα κτίρια τους, αλλά και τη φιλοσοφία γύρω από τη δουλειά.
Σήμερα, το γραφείο δεν θεωρείται αυτονόητος χώρος εργασίας. Θεωρείται εργαλείο. Και αυτό αλλάζει τα πάντα. Οι εταιρείες που κρατούν φυσικούς χώρους, τους διαμορφώνουν διαφορετικά. Δημιουργούν χώρους για συνεργασία, για κοινωνικοποίηση, για τηλεδιασκέψεις, για απλές συγκεντρώσεις. Όλο και λιγότερες εταιρείες διατηρούν κλασικά σταθερά γραφεία για όλους. Αντίθετα, αυξάνουν τους κοινόχρηστους χώρους, τις αίθουσες συνάντησης και τις ευέλικτες επιλογές.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι όλοι οι εργοδότες έχουν πειστεί. Πολλοί επικεφαλής οργανισμών συνεχίζουν να θεωρούν τη φυσική παρουσία αναγκαία. Πιστεύουν ότι χωρίς αυτή, μειώνεται η απόδοση, η ομαδικότητα και η κουλτούρα της επιχείρησης. Γι’ αυτό βλέπουμε και τις λεγόμενες “εντολές επιστροφής στο γραφείο”, με εταιρείες να απαιτούν παρουσία τρεις ή τέσσερις μέρες την εβδομάδα. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτές οι πολιτικές δεν έχουν πάντα αποτέλεσμα.
Σύμφωνα με στοιχεία από μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ, η πληρότητα των γραφείων παραμένει περίπου στο 50% του επιπέδου πριν την πανδημία. Και η αλήθεια είναι πως ακόμη και τότε, η πλήρης χρήση των γραφείων δεν ξεπερνούσε ποτέ το 65%. Αυτό σημαίνει ότι οι χώροι ήταν, έτσι κι αλλιώς, μερικώς άδειοι, αλλά πολύ απλά τότε δεν μας απασχολούσε.
Όμως, το κόστος μετρά περισσότερο. Οι εταιρείες υπολογίζουν πόσο τους κοστίζει κάθε επίσκεψη εργαζομένου στα γραφεία. Αν το κόστος είναι υπερβολικά υψηλό, εξετάζουν σοβαρά τη μείωση ή το κλείσιμο των εγκαταστάσεων. Η Atlassian, για παράδειγμα, έκλεισε το γραφείο της στη Βοστώνη όταν είδε ότι το κόστος ανά επίσκεψη είχε τριπλασιαστεί.
Και μέσα σε όλα αυτά, δεν πρέπει να ξεχνάμε και τους ίδιους τους εργαζόμενους. Πολλοί δεν έχουν ιδανικές συνθήκες στο σπίτι, ούτε χώρο ούτε ησυχία. Άλλοι θέλουν να βλέπουν τους συναδέλφους τους από κοντά, να νιώθουν μέρος μιας ομάδας. Η συνύπαρξη και η κοινωνικοποίηση είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες γι’ αυτούς, τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε επίπεδο απόδοσης και παραγωγικότητας. Ορισμένοι, αντίθετα, απολαμβάνουν την ευελιξία και το γεγονός ότι γλιτώνουν χρόνο από τις μετακινήσεις. Το κοινό σημείο, όμως, είναι ότι όλοι θέλουν το γραφείο να έχει λόγο ύπαρξης κι όχι να αποτελεί υποχρέωση χωρίς ουσία.
Ποιο είναι, λοιπόν, το συμπέρασμα; Το γραφείο δεν πεθαίνει. Αλλά σίγουρα δεν είναι πια αυτό που ήταν. Δεν είναι το “κέντρο εξουσίας”, ούτε το μοναδικό σημείο παραγωγής. Είναι ένας από τους πολλούς χώρους όπου μπορεί να γίνει δουλειά, αν και εφόσον υπάρχει σκοπός.
Όπως είπε και ο συνιδρυτής της Atlassian, “Η εργασία είναι αποστολή, όχι τοποθεσία.” Και αυτή η φράση μάλλον περιγράφει καλύτερα από κάθε άλλη τη νέα εποχή της εργασίας. Πιο ευέλικτη, πιο προσαρμοσμένη στις ανάγκες του καθενός, και πάνω απ’ όλα, πιθανά πιο ανθρώπινη.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
