Τα τελευταία χρόνια, τα βιολογικά προϊόντα έχουν εξελιχθεί από μια εναλλακτική επιλογή για λίγους, σε έναν από τους πιο δυναμικούς κλάδους της διατροφικής αγοράς. Η εικόνα του προϊόντος που παράγεται χωρίς χημικά λιπάσματα, χωρίς φυτοφάρμακα και με μεθόδους που σέβονται τη φύση και την ευζωία των ζώων, δημιούργησε ένα αφήγημα που αγκαλιάστηκε θερμά από τους καταναλωτές.
Η βιολογική πιστοποίηση εξελίχθηκε σε κάτι πολύ περισσότερο από μια τυπική διαδικασία συμμόρφωσης, αποτελώντας το απόλυτο σύμβολο ποιότητας και υπευθυνότητας, μια επίσημη «σφραγίδα» που διαβεβαίωνε τον καταναλωτή ότι το προϊόν έχει παραχθεί με σεβασμό στο περιβάλλον, στην υγεία και στην ηθική διάσταση της διατροφής. Για τους παραγωγούς, λειτούργησε ως ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, προσφέροντας δυνατότητα διαφοροποίησης, πρόσβαση σε ειδικά κανάλια διανομής και στήριξη υψηλότερων τιμών, δικαιολογημένων από την ποιότητα, τη διαφάνεια και το πρόσθετο κόστος των βιολογικών πρακτικών. Για τους καταναλωτές, αποτέλεσε εγγύηση ότι η επιλογή τους αντανακλά τις αξίες τους, υγιεινή διατροφή, περιβαλλοντική προστασία και βιώσιμη γεωργία, δημιουργώντας την αίσθηση ενός ανθεκτικού οικοσυστήματος εμπιστοσύνης, όπου παραγωγοί, φορείς πιστοποίησης και αγοραστικό κοινό λειτουργούσαν με κοινούς κανόνες και ίσους όρους.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, από τους ελέγχους που έχουν γίνει μέχρι σήμερα προέκυψαν πάνω από 30.000 ΑΦΜ με περισσότερα από 49.000 πλαστά πιστοποιητικά σε οικολογικά σχήματα, αριθμοί που αποτυπώνουν το εύρος του προβλήματος. Οι έρευνες εντόπισαν δύο εταιρείες πιστοποίησης, από τις συνολικά 18 που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, οι οποίες εξέδιδαν έγγραφα με ρυθμούς που προκαλούν απορία, δίχως κανέναν επιτόπιο έλεγχο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, στο δίκτυο φέρονται να εμπλέκονται και Κέντρα Υποδοχής Δηλώσεων, τα οποία παρείχαν στους πελάτες τους τα απαραίτητα έγγραφα έναντι ποσοστού επί των επιδοτήσεων. Πηγές της αγοράς αναφέρουν ότι το ύψος της απάτης ενδέχεται να φθάνει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ, ενώ αρκετοί δικαιούχοι φέρονται να αποχωρούν από τα προγράμματα υπό τον φόβο ελέγχων και ποινικών συνεπειών.
Το πλέγμα αυτό των παραβάσεων δεν πλήττει μόνο την εικόνα της αγοράς. Επηρεάζει άμεσα και τους συνεπείς παραγωγούς που επένδυσαν χρόνο, κόπο και χρήμα για να συμμορφωθούν με αυστηρά πρότυπα. Όταν η έννοια του «βιολογικού» τίθεται υπό αμφισβήτηση, ελλοχεύει ο κίνδυνος να απαξιωθούν συλλήβδην όλοι οι εμπλεκόμενοι, χωρίς διάκριση ανάμεσα σε όσους ακολούθησαν πιστά τους κανόνες και σε εκείνους που τους παραβίασαν. Τελικά, εκείνος που ζημιώνεται περισσότερο είναι ο καταναλωτής, ο οποίος πληρώνει ακριβότερα για ένα προϊόν του οποίου η αυθεντικότητα δεν είναι πλέον αυτονόητη.
Οι αρχές αντέδρασαν, συγκροτώντας ειδικό συντονιστικό όργανο για τη βιολογική παραγωγή, με κεντρικό ρόλο τον σχεδιασμό και την εφαρμογή αυστηρότερων ελέγχων, αλλά και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην αγορά. Αποστολή του είναι η διασφάλιση πλήρους διαφάνειας σε όλα τα στάδια της διαδικασίας, η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων και η θέσπιση ενός στιβαρού πλαισίου εποπτείας που θα αποτρέπει την επανάληψη ανάλογων φαινομένων στο μέλλον. Ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη εκτεταμένοι διασταυρωτικοί έλεγχοι σε κάθε κρίκο της αλυσίδας, από τα Κέντρα Υποδοχής Δηλώσεων και τους φορείς πιστοποίησης, έως και τους ίδιους τους παραγωγούς, με αξιοποίηση στοιχείων και τεχνογνωσίας από τις αρμόδιες οικονομικές και διωκτικές υπηρεσίες. Παρότι η διαδικασία αυτή έχει προκαλέσει καθυστέρηση στην καταβολή των ενισχύσεων, θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για την πλήρη και αξιόπιστη ολοκλήρωση των ελέγχων και την εγκαθίδρυση ισχυρότερων δικλίδων ασφαλείας για το μέλλον.
Παράλληλα, οι πρώτες κυρώσεις έχουν ήδη επιβληθεί. Πρόστιμα που ξεπερνούν συνολικά τις 56.000 ευρώ επιβλήθηκαν σε οργανισμούς ελέγχου και πιστοποίησης για σοβαρές παραλείψεις, όπως η μη επαρκής διερεύνηση μη επιτρεπόμενων ουσιών, η πλημμελής αξιολόγηση στοιχείων στο ευρωπαϊκό σύστημα OFIS, οι ελλείψεις στην ιχνηλασιμότητα και η έκδοση πιστοποιητικών χωρίς τον υποχρεωτικό ετήσιο φυσικό έλεγχο. Σε μία εταιρεία επιβλήθηκε πρόστιμο 37.692,30 ευρώ και σε άλλη 18.922,85 ευρώ, για μη συμμορφώσεις που αποκαλύφθηκαν από τους ελέγχους του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ.
Το πραγματικό στοίχημα είναι η αποκατάσταση αυτής της εμπιστοσύνης. Το «βιολογικό» δεν είναι απλώς μια κατηγορία προϊόντων, αλλά ένα σύνολο αξιών που συνδέεται με τη διαφάνεια, την ποιότητα και τη βιωσιμότητα. Αν οι καταναλωτές νιώσουν ότι αυτά τα θεμέλια έχουν υπονομευτεί, υπάρχει ο κίνδυνος η αγορά να χάσει την απήχησή της και να δει την ανάπτυξη των τελευταίων ετών να ανακόπτεται. Για να αποφευχθεί αυτό, απαιτείται ένα νέο, πιο αυστηρό και αδιάβλητο σύστημα πιστοποίησης, που θα αποτρέπει κάθε πιθανότητα παραποίησης και θα προστατεύει τόσο τους καταναλωτές όσο και τους παραγωγούς που τηρούν τους κανόνες.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
