Η κυκλική οικονομία αναδεικνύεται σήμερα σε έναν από τους πιο ουσιαστικούς μετασχηματισμούς του παγκόσμιου οικονομικού μοντέλου, καθώς αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο παράγουμε, καταναλώνουμε και αξιοποιούμε τους πόρους μας. Για δεκαετίες, η ανάπτυξη στηρίχθηκε στο γραμμικό μοντέλο “παίρνω – παράγω – απορρίπτω”, το οποίο ναι μεν συνέβαλε στη βιομηχανική και τεχνολογική πρόοδο, όμως πλέον αποδεικνύεται ατελές μπροστά στις σύγχρονες προκλήσεις. Η ταχεία αύξηση της ζήτησης για υλικά και ενέργεια, σε συνδυασμό με την υπερκατανάλωση πρώτων υλών, οδηγεί σε εξάντληση πόρων, αυξάνει τις γεωπολιτικές πιέσεις και εντείνει την περιβαλλοντική επιβάρυνση σε βαθμό που ο πλανήτης δυσκολεύεται να αντέξει χωρίς έντονες και μακροχρόνιες συνέπειες.
Σε αυτό το περιβάλλον, η κυκλική οικονομία προβάλλει όχι ως εναλλακτική, αλλά ως αναγκαιότητα. Η λογική της είναι απλή και ταυτόχρονα επαναστατική. Κάθε προϊόν και κάθε υλικό πρέπει να παραμένει στην οικονομία για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, διατηρώντας την αξία του μέσα από επαναλαμβανόμενους κύκλους χρήσης. Αυτό συνεπάγεται σχεδιασμό προϊόντων που διαρκούν, που επιδέχονται επισκευή και ανακατασκευή και, όταν πλέον δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ανακυκλώνονται με τρόπο ώστε να ανακτάται η πραγματική τους αξία. Δεν μιλάμε μόνο για μείωση των αποβλήτων, αλλά για μια συνολική αλλαγή νοοτροπίας, όπου τα υλικά δεν αντιμετωπίζονται ως αναλώσιμα, αλλά ως πολύτιμοι πόροι.
Παρότι οι αρχές της κυκλικής οικονομίας κερδίζουν διαρκώς έδαφος, η πρόοδος παραμένει περιορισμένη. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η αναλογία δευτερογενών υλικών στο σύνολο των χρησιμοποιούμενων υλικών (circularity rate) έφτασε το 2023 στο 11,8%, ποσοστό που δείχνει τη μεγάλη απόσταση από μια οικονομία που καλύπτει τις ανάγκες της χωρίς να εξαντλεί νέους πόρους. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η κυκλικότητα εκτιμάται ότι διαμορφώνεται γύρω στο 7%, γεγονός που σημαίνει πως πάνω από το 90% των υλικών που παράγονται κάθε χρόνο χάνουν την αξία τους μετά την πρώτη χρήση και καταλήγουν ως απόβλητο. Την ίδια στιγμή, η αγορά προϊόντων και υπηρεσιών που σχετίζονται με κυκλικές λύσεις αναπτύσσεται δυναμικά, με έντονο ενδιαφέρον από επιχειρήσεις και κυβερνήσεις που αναγνωρίζουν ότι η κυκλικότητα συνιστά τόσο οικολογική ανάγκη όσο και επιχειρηματική ευκαιρία.
Η εφαρμογή κυκλικών πρακτικών μπορεί να μειώσει σημαντικά τις περιβαλλοντικές πιέσεις. Όταν ένα προϊόν έχει δεύτερη ή τρίτη ζωή, αποφεύγεται η ανάγκη για εξόρυξη και επεξεργασία νέων πρώτων υλών, διαδικασίες που συγκαταλέγονται στις σημαντικότερες πηγές εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και υποβάθμισης οικοσυστημάτων. Λιγότερη σπατάλη και λιγότερη επιβάρυνση στη διαχείριση απορριμμάτων σημαίνουν καθαρότερο αέρα, μεγαλύτερη προστασία των υδάτων και περιορισμό της πίεσης στη δημόσια υγεία.
Ταυτόχρονα, η κυκλική οικονομία ενισχύει την οικονομική ανθεκτικότητα. Επιχειρήσεις που εξαρτώνται κυρίως από εξορυκτικές αλυσίδες εφοδιασμού εκτίθενται σε κινδύνους όπως γεωπολιτικές εντάσεις, διακυμάνσεις τιμών και περιορισμούς διαθεσιμότητας. Η ενσωμάτωση κυκλικών μοντέλων μειώνει αυτή την εξάρτηση, προσφέροντας μεγαλύτερο έλεγχο πάνω στις πρώτες ύλες, σταθερότητα κόστους και νέες ροές εσόδων.
Η επισκευή, η ανακατασκευή και οι υπηρεσίες κοινής χρήσης αγαθών διαμορφώνουν μια νέα επιχειρηματική πραγματικότητα που ενισχύει την ευελιξία και την προσαρμοστικότητα μπροστά στις αλλαγές.
Η κοινωνική διάσταση της κυκλικής μετάβασης είναι εξίσου ισχυρή. Η αξιοποίηση της αξίας που βρίσκεται ήδη μέσα στα προϊόντα δημιουργεί ένα παραγωγικό μοντέλο περισσότερο συμπεριληπτικό και αποκεντρωμένο. Τεχνίτες και επαγγελματίες με δεξιότητες επισκευής αποκτούν αναβαθμισμένο ρόλο, ενώ νέες μορφές επιχειρηματικότητας αναδύονται γύρω από την επαναχρησιμοποίηση, την ενοικίαση και τις πλατφόρμες ανταλλαγής προϊόντων. Η απασχόληση ενισχύεται σε τομείς που βασίζονται στη φροντίδα των πόρων αντί στη συνεχή αντικατάσταση αγαθών.
Παρά την πρόοδο, οι προκλήσεις της κυκλικής μετάβασης παραμένουν σημαντικές. Πολλά προϊόντα εξακολουθούν να σχεδιάζονται με τρόπο που δυσχεραίνει την επισκευή ή την ανακύκλωσή τους, περιορίζοντας τον χρόνο ζωής τους. Επιπλέον, τα υλικά που προέρχονται από νέους φυσικούς πόρους παραμένουν συχνά οικονομικότερη επιλογή σε σχέση με εκείνα που ενσωματώνουν ανακυκλωμένο περιεχόμενο, γεγονός που αποθαρρύνει την ευρεία υιοθέτηση κυκλικών λύσεων. Παράλληλα, η ελλιπής ενημέρωση των καταναλωτών και η υποτίμηση του πραγματικού κόστους των αποβλήτων καθυστερούν τη μετάβαση. Έτσι, επιλογές που σήμερα φαίνονται πιο συμφέρουσες μπορεί να αποδειχθούν μακροπρόθεσμα ιδιαίτερα επιβαρυντικές για την κοινωνία και το περιβάλλον.
Οι δημόσιες πολιτικές μπορούν να επιταχύνουν αποφασιστικά τη μετάβαση. Η θεσμοθέτηση του δικαιώματος επισκευής, η προώθηση της επαναχρησιμοποίησης προϊόντων και η σταδιακή ενσωμάτωση υποχρεωτικών ποσοστών ανακυκλωμένου υλικού στη βιομηχανική παραγωγή δημιουργούν ένα σαφές πλαίσιο για τη βιομηχανία. Επιπρόσθετα, η εκπαίδευση και η ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, καθώς και η ενίσχυση υποδομών διαχείρισης υλικών, αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για κοινωνίες έτοιμες να υποδεχθούν αυτή τη νέα εποχή.
Η παγκόσμια κατανάλωση υλικών εκτιμάται ότι ξεπερνά πλέον τα 100 δισεκατομμύρια τόνους ετησίως, με τις ανάγκες να αυξάνονται συνεχώς. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η κυκλική οικονομία δεν αποτελεί επιλογή πολυτέλειας, αλλά αναγκαία συνθήκη βιωσιμότητας. Δεν είναι μόνο περιβαλλοντική προτεραιότητα, αλλά και οικονομική και κοινωνική επιλογή που καθορίζει πόσο ανθεκτικό και δίκαιο μπορεί να παραμείνει το οικονομικό μας σύστημα στο μέλλον.
Η κυκλική οικονομία αποτελεί ήδη μια πραγματικότητα που διαμορφώνει με ταχείς ρυθμούς το οικονομικό και παραγωγικό μοντέλο διεθνώς. Όσο πιο έγκαιρα ευθυγραμμιστούν χώρες, επιχειρήσεις και πολίτες με τις αρχές της, τόσο μεγαλύτερα θα είναι τα οφέλη που θα προκύψουν για την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον. Πρόκειται ουσιαστικά για μια νέα συμφωνία ανάμεσα στον άνθρωπο και τον πλανήτη, ικανή να καθορίσει την ευημερία των επόμενων γενεών.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
