Για πολλές γενιές το περίπτερο ήταν μια σταθερή εικόνα της ελληνικής πόλης. Λειτουργούσε σχεδόν σαν οικείο σημείο αναφοράς, ένας μικρός πυρήνας εξυπηρέτησης που συνδύαζε τα απαραίτητα της καθημερινότητας με την αίσθηση του «γνωστού προσώπου» της γειτονιάς. Σήμερα, όμως, η πραγματικότητα έχει αλλάξει. Η μικρή λιανική βρίσκεται σε περίοδο μεγάλης αλλαγής και το παραδοσιακό περίπτερο, σύμβολο της μικροεπιχειρηματικότητας επί δεκαετίες, υποχωρεί σταθερά.
Τα δεδομένα αποκαλύπτουν το μέγεθος της συρρίκνωσης στη μικρή λιανική. Το 2011 λειτουργούσαν 9.130 περίπτερα σε όλη τη χώρα, ενώ το 2024 υπολογίζεται ότι έχουν απομείνει περίπου 4.200. Μέσα σε 14 χρόνια χάθηκαν 4.930 σημεία, σύμφωνα με την ετήσια έρευνα Census της NielsenIQ, τα στοιχεία της οποίας παρουσίασε ο Βάιος Δημοράγκας, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, στο συνέδριο του ΙΕΛΚΑ. Η καθοδική πορεία όχι μόνο δεν έχει ανακοπεί, αλλά δείχνει να επιταχύνεται.
Παρόμοια εικόνα εμφανίζουν και τα convenience stores. Από τα 29.551 σημεία που καταγράφονταν το 2011, το 2024 λειτουργούν 21.536. Η ανεξάρτητη μικρή λιανική έχει απολέσει 8.015 καταστήματα συνολικά, αν και ένα μέρος αυτών δεν έκλεισε οριστικά, αλλά εντάχθηκε στο οργανωμένο εμπόριο μέσω franchise μεγάλων αλυσίδων.
Το οργανωμένο λιανεμπόριο εμφανίζει εντελώς διαφορετική εικόνα. Τα σούπερ μάρκετ συνεχίζουν να αυξάνουν την παρουσία τους, με τον αριθμό τους να ανεβαίνει από 4.750 το 2011 σε 5.151 το 2024, καταγράφοντας άνοδο 8,4%. Η μετατόπιση της κατανάλωσης προς αυτό το κανάλι είναι πλέον ξεκάθαρη. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, το οργανωμένο εμπόριο παρουσιάζει ανάπτυξη 7,2%, την ώρα που η παραδοσιακή λιανική μειώνεται κατά 2,7%. Τα περίπτερα καταγράφουν τη μεγαλύτερη πτώση, με -6%, ένδειξη της έντονης πίεσης που δέχεται ο κλάδος.
Πίσω από αυτή τη μεταβολή βρίσκονται έντονες αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες και στον τρόπο που λειτουργεί σήμερα η αγορά. Η απελευθέρωση των αδειών το 2012 αναμόρφωσε ριζικά τον κλάδο, ενώ η διάδοση των εφαρμογών γρήγορης παράδοσης μετέφερε την έννοια της «ευκολίας» από το φυσικό σημείο της γειτονιάς στο κινητό τηλέφωνο. Πολλές από τις ανάγκες που άλλοτε κάλυπτε το περίπτερο, από μια άμεση αγορά μέχρι μια άμεση πληροφορία, εξυπηρετούνται πλέον ψηφιακά. Παράλληλα, η οικονομική πίεση στα νοικοκυριά στρέφει όλο και περισσότερους καταναλωτές σε πιο οργανωμένες και προγραμματισμένες αγορές. Η έντονη αύξηση της κίνησης στα σούπερ μάρκετ την τέταρτη εβδομάδα του μήνα, όπου οι πωλήσεις εμφανίζονται περίπου 20% υψηλότερες, δείχνει ότι οι αυθόρμητες καθημερινές αγορές μειώνονται και ότι η επιλογή σημείου γίνεται με βασικό κριτήριο την τιμή και την ποικιλία, παράγοντες που η μικρή λιανική δυσκολεύεται να ανταγωνιστεί.
Οι μεγάλες αλυσίδες έχουν επενδύσει ενεργά στο λιανεμπόριο γειτονιάς.
Τα μικρά σούπερ μάρκετ που λειτουργούν σε περιοχές κατοικίας κερδίζουν συνεχώς έδαφος. Με καλύτερη οργάνωση, σταθερή εφοδιαστική ροή και μεγαλύτερη ποικιλία προϊόντων συνδυάζουν τα πλεονεκτήματα της μικρής απόστασης με τη δύναμη των μεγάλων σημάτων. Αυτό έχει ενισχύσει τη μετακίνηση πελατών από τα ανεξάρτητα σημεία προς τα οργανωμένα δίκτυα.
Σε αυτή τη νέα πραγματικότητα πολλά περίπτερα προσπαθούν να επιβιώσουν μέσω προσαρμογής. Πολλά από τα εναπομείναντα σημεία έχουν επεκτείνει τον χώρο τους και λειτουργούν με τρόπο που θυμίζει μικρό πολυκατάστημα. Στα ράφια τους μπορεί να βρει κανείς παιχνίδια, είδη ομορφιάς, αναμνηστικά, ακόμη και πρόχειρο φαγητό. Είναι μια προσπάθεια να διατηρηθεί η βιωσιμότητα σε ένα περιβάλλον όπου το παραδοσιακό μοντέλο δεν αρκεί. Παρ’ όλα αυτά, η αλλαγή δεν είναι αρκετή για να ανακόψει τη γενική τάση.
Οι ειδικοί του κλάδου εκτιμούν ότι στο μέλλον ο αριθμός τους θα σταθεροποιηθεί κάπου μεταξύ 2.200 και 2.500 σημείων. Η βιωσιμότητα φαίνεται να εξαρτάται από τη θέση. Κεντρικά σημεία, τουριστικές περιοχές, νοσοκομεία και σταθμοί μετρό προσφέρουν ακόμη την απαιτούμενη κίνηση. Τα υπόλοιπα σημεία δύσκολα θα αντέξουν τον ανταγωνισμό του οργανωμένου λιανεμπορίου και των ψηφιακών πλατφορμών.
Η σταδιακή εξαφάνιση του περιπτέρου δεν σημαίνει μόνο το τέλος ενός εμπορικού μοντέλου. Σημαίνει και το σβήσιμο μιας μικρής, αλλά σταθερής παρουσίας που συνόδευσε επί δεκαετίες την καθημερινότητα των πόλεων. Για πολλούς ανθρώπους το περίπτερο ήταν κάτι περισσότερο από ένα σημείο αγορών. Ήταν το γνώριμο σημείο στη γειτονιά, ο πρώτος σταθμός πριν από την πρωινή δουλειά, το μικρό καταφύγιο για μια γρήγορη πληροφορία ή μια αυθόρμητη αγορά, ο τόπος όπου ανταλλάσσονταν δυο κουβέντες με τον περιπτερά που γνώριζε «όλη τη γειτονιά». Τα αναρτημένα πρωτοσέλιδα ήταν για πολλούς η πρώτη ματιά στην επικαιρότητα. Ένα καθημερινό τελετουργικό που έδινε ρυθμό στη ζωή της πόλης και έφερνε για λίγα δευτερόλεπτα τους περαστικούς κοντά στις ειδήσεις της ημέρας.
Σήμερα το περίπτερο αποτυπώνεται στη συνείδήσή μας περισσότερο ως εικόνα παρά ως λειτουργικό κύτταρο της πόλης. Συχνά παρουσιάζεται σε τουριστικούς οδηγούς ως στοιχείο αστικής μνήμης που θυμίζει έναν τρόπο ζωής πιο αργό και πιο συλλογικό, όπου το ανθρώπινο βλέμμα συναντούσε συχνότερα ένα oικείο χαμόγελο.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
